Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
De tijdlijn van de geschiedenis der Lage Landen geeft een chronologie van feiten, gebeurtenissen en randevenementen die hebben bijgedragen tot de ontwikkelingen in de Lage Landen. Deze vormen een wisselend historisch en staatkundig conglomeraat van gewesten gelegen in het lager gebied rond de grote rivieren van Noordwest-Europa die in de Noordzee en het Nauw van Kales uitmonden. Reeds in de bronstijd en de ijzertijd (van het 3e tot het 1e millennium v.Chr.) zou het "Noordwestblok" zich cultureel hebben onderscheiden in deze gebieden. Daarna vormen zich variërende eenheden onder resp. Keltisch-Germaanse, en Romeinse invloeden. Vervolgens evolueren zij onder impuls van de kerstening mee in grotere imperiums met een toenemend feodale structuur. Uiteindelijk zorgt de opkomst van de steden voor toenemende rijkdom, maar ook verschuiving van de macht en versplintering. Pogingen tot centralisatie wisselen af in een evenwichtsspel met lokale tendensen tot autonomie.
Klik op een jaartal hieronder om het scrollen te beperken
In Frankrijk is Napoleon Bonaparte eerste consul geworden en wil zich moeien in de Republiek, door een bestuurshervorming waarbij opnieuw de vroegere regenten in functie worden gesteld. De noordelijke Republiek schenkt Frankrijk 3.000.000 gulden voor zijn oorlogen. Alle verdere subsidies worden echter geweigerd.
Er worden 2.029 jonge mannen uit het Departement der Twee Neten opgeroepen voor inlijving in het Franse leger. 1.680 van hen komen niet opdagen, en leven voorlopig ondergedoken.
16 augustus - Priester, taal- en geschiedkundige Jan Baptist David ijvert voor het in ere herstellen van de Nederlandse taal in België. Het bisdom Antwerpen wordt, door het Concordaat met de paus, afgeschaft en het beheer ervan door het aartsbisdom Mechelen overgenomen. Dit levert een oplossing voor de priesters die tot nu toe weigerden de eed af te leggen. Uiteindelijk komen er maar 5 bisdommen in België. Vicaris-generaal Stevens blijft de organieke artikelen van het concordaat bestrijden.
18 september - Derde staatsgreep in de Noordelijke Nederlanden, geleid door de Franse bevelhebber Augereau, en drie leden van het Uitvoerend Bewind. Buiten het Wetgevend Lichaam om wordt aan de grondwetvergaderingen een nieuwe staatsregeling voorgesteld. De vergadering verwerpt dit voorstel, maar doordat de afwezigen worden beschouwd als pro-stemmers, wordt de regeling aanvaard. Deze bepaalt dat het Wetgevend Lichaam slechts stemrecht heeft over wetsontwerpen en gekozen wordt volgens censuskiesrecht. Een nieuw staatsbewind bestaat uit twaalf leden, en de oude provinciegrenzen worden opnieuw ingesteld. Eigenlijk komt dit neer op de toestand van voor 1795, waarbij een groot deel van de voormalige regenten opnieuw een bestuursfunctie zal kunnen bekleden.
16 oktober - Bij een grondwetsherziening wordt de Bataafse Republiek opgeheven en vervangen door het Bataafs Gemenebest. Het Staatsbewind met zijn twaalf leden treedt in functie. De na de Bataafse omwenteling gevormde departementen worden weer afgeschaft. De voormalige en van oudsher bekende provincienamen en -grenzen worden in kracht hersteld met één uitzondering: het nog zelfstandige Ameland wordt bij Friesland gevoegd, maar voor het overige keert men deels terug naar de situatie van voor 1795, waarmee een einde komt aan het democratische experiment en de meer ervaren orangistische regenten terugkeren in het Staatsbewind, dat als meerhoofdig bestuur de uitvoerende macht in handen krijgt. De nieuwe provinciebesturen zijn samengesteld voor 40 % uit oud-regenten, en orangisten en Moderaten elk voor 30 %. De Patriottentijd is definitief voorbij.
26 december - Willem V schrijft de brieven van Oraniënstein, waarin hij de Bataafse Republiek en het Bataafs Gemenebest als wettig erkent. Daarin ontslaat Willem V van Oranje zijn onderdanen van hun verlplichtingen tegenover hem als stadhouder. Hiermee doet hij afstand van al zijn rechten als erfstadhouder en voldoet aan de aan zijn zoon door Napoleon Bonaparte gestelde voorwaarden voor het verkrijgen van een schadeloosstelling voor de in 1795 toegepaste verbeurdverklaringen. Met deze daad hoopt Willem V namelijk om van Napoleon gebieden in Duitsland te krijgen.
Nederlands lexicograaf en onderwijzer Jacob Janszoon Kramers wordt geboren. Hij schrijft o.a. de "Algemeene Kunstwoordentolk" en de "Nouveau dictionnaire français-hollandais et hollandais-français"
4 juni - Verdrag te Parijs tussen Frankrijk en Rusland. Frankrijk en Rusland zullen bemiddelen in de territoriale problemen in het Heilige Roomse Rijk en een plan aanbieden aan de Rijksdag.
Napoleon maakt de wet ongedaan waarbij de slavernij was afgeschaft.
1803
18 mei - De oorlog tussen Engeland en Frankrijk breekt weer uit.
18 juli - Napoleon Bonaparte reist door België (tot 1804). Hij spaart geen moeite om de Schelde weer vrij te krijgen van de Nederlanders, en om de bedrijvigheid in de haven van Antwerpen weer op gang te trekken.
18 december - Het Staatsbewind voert de eerste uniforme spelling van de Nederlandse taal in, zoals voorgesteld door de Leidse hoogleraar Matthijs Siegenbeek.
20 - Louis Antoine Henri de Bourbon-Condé, (Lodewijk Antoon), hertog van Edingen, wordt op beschuldiging van samenzwering tegen Napoleon terechtgesteld. De prins kwam pas de dag daarvoor aan in Parijs, nadat een regiment uit Straatsburg het buurland Baden was binnengevallen om hem te pakken.
15 september - keizer Napoleon van Frankrijk onderhandelt in Keulen en Parijs met zijn gezant Schimmelpenninck over invoering van een eenhoofdig bewind in de Republiek. Zo kan hij in de strijd met Engeland makkelijker op steun van de legers van de Republiek rekenen.
Napoleon Bonaparte geeft Lokeren stadsrechten. In deze tijd heeft dat nog slechts symbolische betekenis.
1805
Het Staatsbewind in het Bataafs Gemenebest wordt vervangen door een eenhoofdig bestuur. De ambassadeur in Parijs, Rutger Jan Schimmelpenninck wordt door Napoleon aangesteld als raadpensionaris van het Bataafs Gemenebest. In feite is hij nu een soort president. In de korte tijd dat hij raadpensionaris is, voert Schimmelpenninck, bijgestaan door Gogel, enkele zeer belangrijke hervormingen door die zwaar op de bevolking drukken. Isaäc Jan Alexander Gogel weet een nieuw belastingstelsel door te drukken. Er komt accijns op zout, zeep, turf, alcoholische dranken, graan, meel en vlees. Er wordt een grondbelasting ingevoerd, een kadaster, personele belasting op bedienden, paarden en meubels. Schimmelpenninck's secretaris van Staat voor Onderwijs, Hein van Stralen, voert een nieuwe onderwijswet in met overheidssteun aan het openbaar onderwijs.
25 februari - In Nederland wordt de definitieve schoolwet van Van der Palm en Van den Ende ingevoerd, waarmee de openbare school de regel wordt. Verder worden regelingen getroffen wat betreft de medische opleiding, posterijen, en de spelling.
3 april - De eerste schoolwet wordt een feit en zal tot 1857 standhouden, waarna zij wordt vervangen.
April - Verschijnen in Amsterdam van het pamflet "Oproeping van het Bataafsche volk, om deszelfs denkwijze en wil openlijk aan den dag te leggen, tegen de overheersching door eenen vreemdeling, waarmede het vaderland bedreigd wordt.", geschreven door Maria Aletta Hulshoff (Mietje Hulshoff) blijkt achteraf.
5 juni - Het Bataafs Gemenebest wordt op last van Napoleon omgezet in het Koninkrijk Holland. Onvrede van de Fransen over het beleid van Schimmelpenninck leidt tot diens vervanging. Een Nederlandse delegatie wordt door de Fransen gedwongen de keizer te smeken zijn jongere broer, Lodewijk Napoleon, als koning aan te stellen.
23 juni - Lodewijk Napoleon wordt als Koning van Holland geïnstalleerd. Hij en zijn vrouw Hortense de Beauharnais, de stiefdochter van Napoleon Bonaparte, doen hun blijde intrede in Den Haag. Hij kiest eerst daar residentie en vervolgens in Het Loo, Amsterdam (waar voor die gelegenheid het stadhuis koninklijk paleis wordt) en Haarlem. De kiezers hebben zich over deze machtswissel niet kunnen uitspreken, het Wetgevend Lichaam houdt er weinig invloed aan over.
18 juli - Maria Aletta Hulshoff (Mietje Hulshoff) wordt veroordeeld tot twee jaar spinhuis voor het pamflet "Oproeping van het Bataafsche volk".
7 augustus - Er komt wederom een nieuwe Grondwet, de Constitutie voor het Koninkrijk Holland. Koning Lodewijk Napoleon zet zich erg in voor de Hollandse zaak; veel meer dan zijn broer wenselijk vindt. De koning probeert zelfs Nederlands te leren. Ook toont hij zijn medeleven bij rampen en tracht hij kunsten en wetenschappen te bevorderen.
Napoleon voert het continentaal stelsel in waarbij alle Britse producten op het Europese continent worden verboden om zo de economie van Engeland te ontwrichten. Napoleon wil de zeegrenzen tussen Engeland en Europa afsluiten, zodat Engeland geen Europese handel meer kan drijven en zo hopelijk zijn leger niet meer kan financieren. Daarmee hoopt Frankrijk minder te vrezen te hebben van Engeland als militaire tegenstander. Als reactie verbiedt Engeland alle handel door Frankrijk met de rest van de wereld. Het embargo is uiteindelijk schadelijker voor het Franse rijk dan voor Engeland.
12 januari - Leidse buskruitramp: Nabij het Rapenburg vliegt op Koppermaandag een kruitschip de lucht in. Er vallen 151 doden en ruim 2000 gewonden, en 218 huizen worden verwoest. Koning Lodewijk Napoleon is na 5 uur al op de plek van de ramp. Zijn inspanningen leveren hem de naam Lodewijk de Goede op.
De bezittingen van het Huis Oranje-Nassau binnen de landen van de Rijnbond worden geconfisqueerd.
1808
21 januari- Bij decreet van de Franse senaat wordt Vlissingen bij Frankrijk gevoegd, als deel van het arrondissement Eeklo in het departement Schelde. Daarmee wordt het Verdrag van Fontainebleau ten uitvoer gebracht tussen Napoleon en zijn broer de Koning van Holland. Verder worden bij Frankrijk ingelijfd Wezel, Kastel en Kehl. Al deze plaatsen zijn van strategisch belang voor Frankrijk en vormen bruggenhoofden aan de overzijde van de Rijn of de Schelde.
Doordat Napoleon strijd met de paus levert, neemt in "het katholieke België" zijn populariteit flink af. De bisschoppen verzetten zich (o.a. Maurice de Broglie, bisschop van Gent).
21 april - De Drost van het tweede Kwartier van het Departement Utrecht schrijft aan de Burgemeester van Amersfoort dat de galgen, raden en dergelijke, die nog in de jurisdictie zouden bestaan, afgebroken moeten worden en dat de lichamen van de geëxecuteerden begraven dienen te worden.
9 juli - In Overijssel begint de aanleg van de Dedemsvaart. Het kanaal is bedoeld om turf uit de ontveningen af te voeren.
Maart - Zeeland en de gebieden ten zuiden van de Waal en de Merwede worden door Frankrijk geannexeerd. Aan de grenzen worden douaniers opgesteld, en er wordt een Frans bezettingsleger gekazerneerd.
16 maart - Alle handel met Engeland wordt verboden door Napoleon en zijn broer.
9 juli - Het beleid van Lodewijk Napoleon was niet naar de zin van zijn broer, en het Koninkrijk Holland wordt nu door Napoleon bij het Decreet van Rambouillet ingelijfd bij Frankrijk. Dit betekent dat ook de Nederlandse jongens nu onder de Franse dienstplicht vallen. Tegelijk wordt ook de tiërcering afgekondigd. Dit houdt in dat nog slechts een derde van de rente over de staatsschuld wordt betaald. Er komt namens keizer Napoleon een Franse stadhouder, Charles François Lebrun, hertog van Plaisance, die met drie intendanten het bestuur voert. Eén van die intendanten is de vroegere minister Isaäc Jan Alexander Gogel. Vanaf nu wordt streng toegekeken op de uitvoering van het Continentaal stelsel, de tiërcering van de staatsschuld en de conscriptie. Holland maakt deel uit van het Eerste Franse Keizerrijk. Amsterdam wordt tot derde hoofdstad van het keizerrijk Frankrijk uitgeroepen.
Napoleon bezoekt België voor de derde keer. Aartshertogin Maria Louisa van Oostenrijk, zijn echtgenote, vergezelt hem.
13 december - Senaatsbesluit over de inlijving van koninkrijk Holland, inclusief Oost-Friesland, de Hanzesteden, Lauenburg en een gebied in noordwest Duitsland. Als enig gewest keert Friesland terug op de kaart en herkrijgt de eigen naam, zij het in het Frans: "Departement de Frise".
8 juni - Werbrouck schandaal: Burgemeester Werbrouck wordt uit zijn functie ontheven in Antwerpen. Hij wordt ervan verdacht smokkel aan te moedigen dan wel toe te laten en heeft ook hem toevertrouwde gelden verduisterd. In 1813 zal een juryrechtbank hem, tot grote woede van Napoleon, vrijspreken.
22 oktober - Napoleon reist door Nederland. Bij keizerlijk decreet worden de hogescholen van Harderwijk en Franeker gesloten. Die van Utrecht, Amsterdam, Deventer en Groningen worden écoles secondaires, en de Universiteit Leiden wordt opgewaardeerd tot een université imperiale.
De tolgrens tussen Nederland en het Franse keizerrrijk wordt opgeheven. De economische malaise is echter van dien aard, dat de maatregel veel te laat komt.
13 augustus - Het Nederlandse regiment in het Grande Armée trekt Rusland binnen. Van de 15.000 Nederlandse dienstplichtigen die mee in het leger van Napoleon ten strijde trekken tegen de Russen, zal amper 3% terugkeren.
De veldtocht van Napoleon naar Rusland loopt uit in een nederlaag. De Russen passen de tactiek van de verschroeide aarde toe, waardoor het Franse leger grote verliezen lijdt. Er blijft slechts een tiende van de 600.000 man over.
Werbrouck wordt door een jury vrijgesproken, tot groot ongenoegen (en zelfs woede) van Napoleon.
Er ontstaan rellen en er is duidelijk verzet tegen de conscriptiewet, de "droits réunis" (belastingen op de levensbehoeften), de strenge censuur en het politieke toezicht vanuit Frankrijk.
Nederland wordt verplicht 500 "gardes d'honneur" aan het Franse leger te leveren. Ze moeten hun eigen paard en uitrusting betalen.
15 november - In Nederland wordt een voorlopig bestuur geïnstalleerd onder leiding van Falck.
16 november - Verdrag te Frankfurt tussen Oranje-Nassau, Nassau-Usingen en Nassau-Weilburg, waardoor de prins van Oranje weer in het bezit van zijn landen komt.
November - De Franse troepen beginnen zich uit Nederland terug te trekken. In steden als Amsterdam breken er relletjes uit, en douanehuisjes worden in brand gestoken.
Graaf Leopold van Limburg Stirum leidt met Van Hogendorp de opstand tegen de Fransen. Nederlands staatsman Gijsbert Karel van Hogendorp neemt in Den Haag het initiatief tot het stichten van een onafhankelijke staat onder het Huis van Oranje. Hij wordt minister van Buitenlandse Zaken (tot 1814), maar komt in 1816 in conflict met koning Willem I.
21 november - In Nederland wordt een onafhankelijke regering geïnstalleerd.
Januari - na de slag bij Leipzig wordt België grotendeels ontruimd door Franse troepen, die zich richting Parijs terugtrekken. In een beperkt aantal vestingen blijven ze echter aanwezig.
10 januari - De weduwe van de laatste stadhouder, Wilhelmina van Pruisen, komt met haar dochter Louise vanuit Berlijn aan in Den Haag. Daarmee is het Oranjehuis weer compleet terug in Nederland.
9 maart - Oostenrijk, Pruisen, Rusland en Groot-Brittannië sluiten in Noord-Frankrijk het Verdrag van Chaumont, een verbond van wederzijdse bijstand voor twintig jaar. Het bevat voorstellen aan Napoleon voor een vreedzame overdracht van de Regeermacht in Frankrijk, en verder regelingen voor een toekomstig Europa.
10 maart - Napoleon wijst de geallieerde voorstellen af, waardoor een militaire beslissing noodzakelijk wordt.
29 maart - De Vergadering van Notabelen vindt plaats. De leden moeten een beslissing nemen over de nieuwe grondwet. Deze grondwet werd opgesteld onder leiding van Van Hogendorp, uit wiens eerder gepubliceerde "Schets van een Grondwet" grote delen worden overgenomen. Hiermee krijgt het land een centralistisch bestuur. Men keert dus niet terug naar de situatie van voor 1795. De koning zal worden bijgestaan door ministers, die alleen aan hem verantwoording verschuldigd zijn. de Provinciale Staten worden verkozen door drie standen: ridders, vertegenwoordigers van de steden en van het platteland.
31 maart - Parijs wordt door geallieerde troepen bezet.
30 mei - Eerste Vrede van Parijs tussen Frankrijk enerzijds en Oostenrijk, Pruisen, Rusland en Engeland anderzijds. De omvang van Frankrijk wordt teruggebracht tot de toestand van 1 januari 1792, echter met belangrijke uitbreidingen langs de noordelijke grenzen. Nederland komt onder de soevereiniteit van het huis Oranje-Nassau en zal vergroot worden. De verdragen tussen Frankrijk en Oostenrijk van 1805 en 1809 worden geannuleerd evenals de verdragen tussen Frankrijk en Pruisen van 1795 en 1806.
Het Congres van Wenen begint met de overwinnende mogendheden Pruisen, Oostenrijk, Rusland en Engeland met als doel de staatkundige herordening van Europa. Monarchieën worden hersteld en staten versterkt, als tegenwicht voor Frankrijk.
21 juni - De grote mogendheden ondertekenen de door Falck geschreven Acht Artikelen van Londen, waarbij tot de vereniging van Noord- en Zuid-Nederland wordt besloten. Dit gebeurt op initiatief van Engeland dat na de ineenstorting van het Franse rijk een sterke bufferstaat wil vormen tegen Frankrijk. De Acht Artikelen zijn opgesteld door de soevereine vorst (Willem I) gebaseerd op de ideeën van de Engelse minister Castlereagh. Willem I wil in feite een aanzienlijke uitbreiding van zijn grondgebied, met name in het Rijnland. Nederland en België moeten (volgens hem) versmelten tot een "réunion intime et complète". De godsdienst wordt er opnieuw vrij. België moet behoorlijk in de Staten-Generaal vertegenwoordigd zijn. De staatsschulden (inclusief de geringe schulden van België) zullen de gemeenschappelijke schatkist ten goede komen.
14 juli - Verdrag te Den Haag tussen Oranje-Nassau, Nassau-Usingen en Nassau-Weilburg. Grenscorrecties tussen Oranje-Nassau en het hertogdom Nassau.
24 juli - Vereniging van België met het gebied van de soevereine vorst der Nederlanden.
1 maart - als het Congres van Wenen nog in volle gang is, is Napoleon van Elba weten te ontsnappen. Al snel heeft hij weer een grote legermacht onder zijn bevel, waarmee hij opnieuw oprukt tegen de mogendheden.
28 maart - Koning Willem I der Nederlanden trekt van Antwerpen, langs Mechelen en Vilvoorde naar Brussel. Luxemburg komt in personele unie onder Nederlands bewind tot 1831.
April - Een bijeenkomst van de nieuwe grondwetscommissie, met 11 vertegenwoordigers van de Nederlanders en de 11 van de Belgen, vindt plaats. In Nederland wordt het gestemde akkoord aanvaard, maar in België wordt het door een vergadering van de notabelen verworpen.
21 juni - Napoleon bereikt Parijs, maar wordt niet meer als keizer geaccepteerd.
Augustus - De Staten-Generaal in Den Haag keuren het grondwetsvoorstel goed. Veel animo voor de nieuwe Grondwet is er echter niet in de Zuidelijke Nederlanden, veel van de notabelen die daar door Willem aangewezen zijn om hun goedkeuring uit te spreken blijven thuis; erger nog is dat een meerderheid het voorstel afkeurt. Bij 126 van dezen is het motief de vrijheid van godsdienst die zij in deze vorm verwerpen. Deze vrijheid is echter door het Congres van Wenen dwingend opgelegd. Daarom telt Willem hun stemmen bij die van de ja-stemmers, voegt er het aantal onthouders aan toe en komt door deze beruchte "Hollandse Rekenkunde", Arithmétique hollandaise, toch aan een meerderheid. De belangrijkste wijziging die in de Grondwet van 1815 wordt doorgevoerd is de splitsing van de Staten-Generaal in twee Kamers.
24 augustus - Willem I roept zich uit tot Koning der Verenigde Nederlanden en kondigt de nieuwe Grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden af, die toch algemeen aanvaard wordt beschouwd (door instemming van de thuisblijvers en ook diegenen die vooral bezorgd zijn over de godsdienstvrijheid).
September - Monseigneur De Broglie, bisschop van Gent, vaardigt zijn "Jugement Doctrinal" uit, die door de andere bisschoppen wordt aanvaard en uitgedragen. Hierin wordt verboden dat men een eed van trouw tegenover de niet-katholieke Willem I zou afleggen. Als gevolg hiervan nemen veel ambtenaren ontslag.
20 november - In het Verdrag van Parijs worden aanvullende voorwaarden aan Frankrijk gesteld naar aanleiding van de "honderd dagen". De noordelijke grens wordt verlegd ten gunste van de Verenigde Nederlanden, Pruisen en Beieren. Met deze tweede vrede van Parijs wordt het gebied van de Verenigde Nederlanden uitgebreid met Bouillon, Chimay , Philippeville en Mariënbourg.
De universiteiten van Leiden, Groningen en Utrecht worden heropend.
Dit jaar wordt ook wel het jaar zonder zomer genoemd. Overal ter wereld vinden extreme weerssituaties plaats, zoals sneeuwval in hartje zomer in de Nederlanden. Dit alles wordt veroorzaakt door de uitbarsting van de vulkaanTambora in Nederlands-Indië (tegenwoordig: Indonesië) in het voorgaande jaar.
27 februari - Het Britse tussenbewind draagt de kolonie Suriname over aan de Nederlandse interim-gouverneur Willem Benjamin van Panhuys.
1 april - Een regeringsreglement voor de Nederlandse Hervormde Kerk wordt goedgekeurd, waardoor de regering grote invloed krijgt op de aanstelling van predikanten, en op de interne orde in het kerkelijk gebeuren.
30 april - Een protectionistische tariefwet wordt overeengekomen, maar wordt geïnterpreteerd als een bevoordeling van de Zuidelijke Nederlanden. Het duurt dan ook tot 1819 eer de wet bekrachtigd wordt.
21 augustus - In het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, dus nu ook in de Noordelijke Nederlanden, wordt bij wet het decimale stelsel als "het Nederlands metriek stelsel" van maten en gewichten ingevoerd. In het muntstelsel komt er een zilveren gulden, verdeeld is in 100 centen in plaats van 20 stuivers. Verder worden een gouden tientje en een drieguldenstuk in omloop gebracht.
7 november - De verwijdering tussen koning Willem I en Gijsbert Karel van Hogendorp culmineert in het ontslag van de minister van buitenlandse zaken. Hij bleef zich verzetten tegen invoerrechten op producten uit Groot-Brittannië, terwijl de vorst die nodig vindt om de industrie in de nieuwe zuidelijke provincies te beschermen.
Bij Koninklijk Besluit wordt een nieuwe kerkorde voor de Nederduits Gereformeerde Kerk vastgesteld: het Algemeen Reglement. De naam wordt gewijzigd in Nederlandse Hervormde Kerk.
1817
29 januari - John Cockerill richt een fabriek op voor machines en spoorwegmateriaal . Als woning kiest hij de vroegere zomerresidentie van de prinsbisschoppen in Seraing.
12 maart - Verdragen tussen de Verenigde Nederlanden enerzijds en Pruisen, Oostenrijk, Engeland en Rusland anderzijds, waarbij het Nederlands grondgebied wordt uitgebreid met een gebied dat door Frankrijk in de tweede vrede van Parijs is afgestaan.
21 maart - Persproces tegen abt Leon De Foere. Hij wordt tot 2 jaar gevangenis veroordeeld, omdat hij fel op de anti-religieuze stellingen van de regering reageert.
26 juni - Hongeroproer in Europa. In Rotterdam worden op grote schaal winkels geplunderd.
In het zuiden is de eerste onrust te bespeuren. Men moet meebetalen aan de enorme staatsschuld van het noorden en de protestanten nemen een dominante positie in bij een katholieke meerderheid. De ultramontanen onder leiding van bisschop Maurice de Broglie willen erkenning van het katholieke karakter van het zuiden en weigeren de eed op de constitutie af te leggen met daarin de gelijke behandeling van alle kerkgenootschappen. In de publicatie Jugement Doctrinal wordt de gelijkschakeling veroordeeld. De Broglie wijkt uit naar Frankrijk als hij veroordeeld wordt
Willem Bilderdijk vertrekt naar Leiden, waar hij tien jaar onder beroerde omstandigheden verblijft. Als privaatdocent geeft hij les in de vaderlandse geschiedenis. Hier verzamelt hij een groep jonge mannen om zich heen die later belangrijk zijn in Het Réveil, een internationale opleving in de christelijke wereld. Tot de personen die zijn privaatcolleges bezoeken behoren onder meer: Isaäc da Costa, Abraham Capadose, Willem van Hogendorp, Dirk van Hogendorp, Willem de Clercq en Guillaume Groen van Prinsterer. Door de dissertaties en de activiteiten van deze mensen heeft Bilderdijk een stempel gezet op het geestesleven van de 19e eeuw. Mede door hun toedoen wordt de overheersing van het Liberalisme gebroken.
8 november - Bisschop De Broglie wordt bij verstek veroordeeld door de rechtbank van Brussel. Hij heeft geweigerd voor een voorspoedige bevalling van de prinses van Oranje te laten bidden. De aartsbisschop van Mechelen, monseigneur De Méan, staat weer toe dat de eed op de grondwet wordt gezworen, op voorwaarde dat er geen dogmatische stellingen in verkondigd worden.
Bij Koninklijk Besluit geldt het Amsterdams Peil als referentievlak voor heel het grondgebied der Nederlanden.
Nederland beëindigt de slavenhandel, maar de slavernij in de koloniën blijft bestaan. In de onder direct bestuurde staande delen van Nederlands-Indië wordt de slavernij in 1859 afgeschaft, vervolgens in de koloniën in Afrika en Amerika in 1863.
1819
20 juli - Gevolmachtigden van Engeland, Oostenrijk, Pruisen en Rusland sluiten te Frankfurt een algemeen reces waarin de grenzen van de Europese staten worden vastgelegd. Het reces is het sluitstuk van het Congres van Wenen.
Met het Taalbesluit wordt het Nederlands de landstaal in Limburg, Oost- en West-Vlaanderen en Antwerpen. Vanaf 1823 geldt dit ook voor Brabant. Hoewel de Waalse provincies het Frans als officiële taal behouden, zien de Belgische nationalisten hierin het bewijs van de achterstelling van het zuiden. De franstalige bourgeoisie is hoogst verontwaardigd.
1820
26 juli - In de Verenigde Nederlanden komt bij Koninklijk Besluit een liquidatieregeling van de gildefondsen tot stand: de fondsen worden onder het beheer van commissarissen geplaatst en bestemd uitkeringen te geven aan de vroegere leden en hun nabestaanden, alsook aan hen die hetzelfde bedrijf als deze ex-gildebroeders uitoefenen.
Gent is op het einde van de jaren 1820 dé textielhoofdstad van het Europese continent met 30.000 goedbetaalde arbeiders. Het havenverkeer in Antwerpen is 585 schepen en 65.000 ton en zal aangroeien tot 1.028 schepen en 129.000 ton in 1829.
Er worden maatregelen genomen tegen het bijzonder onderwijs. Het mag uitsluitend mits een speciale toelating worden ingericht en gegeven. Staatsathenea en openbare lagere scholen worden de stelregel. In Haarlem en Lier worden normaalscholen geopend.
Het Amortisatiesyndicaat wordt opgericht, met als doel de fondsen voor het delgen van de staatsschuld te centraliseren. In werkelijkheid gebruikt de koning het fonds om uitgaven te doen zonder die aan het parlement voor te leggen.
De twaalfstedentocht wordt voor de tweede en laatste keer geschaatst.
1823
28 mei tot 2 september - Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp, twee voorname Leidse studenten, houden een wandeltocht door Nederland en tekenen alles op in hun dagboeken, een gedetailleerde schets van het leven van toen.
De gemeenteraad van Antwerpen verklaart het Nederlands tot enige officiële taal in de gemeente.
1824
11 februari - Alleen wie een onderwijzersakte heeft, mag als lid van het onderwijsgenootschap worden toegelaten. De geestelijkheid mag weer naar eigen goeddunken leraars aanduiden.
Bij het eerste Sumatra-Tractaat, het Tractaat van Londen, worden Indië en Maleisië verdeeld tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk.
29 maart - Bij Koninklijk Besluit wordt de Nederlandsche Handel-Maatschappij opgericht door Willem I met als doel de expansie van handel en industrie, in voortzetting van wat tijdens de Franse overheersing van 1795 tot 1813 is ingezet. Koning Willem investeert in deze maatschappij 4 miljoen gulden voor een periode van 20 jaar. Er wordt een dividend van 4,5 % gegarandeerd. Door de verbondenheid met de Nederlandse regering speelt de NHM een belangrijke rol in het ontwikkelen van de handel tussen de Nederlanden en Nederlands-Indië. De NHM acteert als staatsbankier, handels- en transportonderneming.
4 december - Als verlicht despoot trekt Willem I zich niet veel aan van het parlement en de grondwet. Hij gaat energiek te werk om de infrastructuur van het land te verbeteren. Het eerste grote project is het Noordhollandsch Kanaal dat wordt geopend.
13 november - de gemeentebesturen in Friesland worden "op last van de Koning" door de Gouverneur aangeschreven, "om zoo spoedig immer mogelijk, plaatsen buiten de Kerken aan te wijzen, geschikt om de lijken ter aarde te bestellen, en om te zorgen, dat niet meer in de Kerken begraven worde". De maatregel volgt op een uitbraak van cholera in de provincie.
17 augustus - Een concordaat tussen de paus en koning Willem I schaft het Collegium Philosophicum af. Maar de toepassing ervan wordt verdaagd, wat de katholieken zwaar ontgoochelt.
Werkspoor wordt opgericht, een maatschappij die zich bezig gaat houden met de bouw van spoorwegmaterieel.
1828
23 juli - In de Zuidelijke Nederlanden sluiten de katholieken een monsterverbond met hun traditionele vijanden de liberalen. In heel Europa ontstaat bezwaar tegen de restauratiepolitiek. De liberalen in het zuiden zijn aanvankelijk antiklerikaal, maar hun bezwaar tegen de steeds meer absolutistisch regerende Willem I laat hen aansluiting zoeken bij de katholieken. Het unionistische Monsterverbond zoekt nog niet naar afscheiding van het noorden, maar wordt de drijvende kracht van de oppositie tegen koning Willem I. Er wordt nog niet gedacht aan onafhankelijkheid, of aansluiting bij Frankrijk. Wel aan een administratieve scheiding van Nederland.
In Meerkerk brandt de Nederlands-hervormde kerk af.
Charles de Brouckère lanceert een motie voor persvrijheid en een andere voor invoering van juryrechtspraak. Beide moties worden verworpen. Dit leidt in maart tot een tweede stroom van petities, waarin nu ook de geestelijkheid deelneemt. Er wordt gevraagd om vrijheid van drukpers en onderwijs, invoering van rechtspraak door een jury, en afschaffing van belasting op het gemaal.
11 december - De Nederlandse regering trekt de taal- en belastingwetten gedeeltelijk in waartegen in het zuiden veel bezwaren leven, en koning Willem I lijkt geneigd om toe te geven aan de vragen uit het zuiden. Maar het blijkt niet mogelijk om langs parlementaire weg en officiële beslissingen de grieven weg te nemen. Hij verwerpt het parlementair stelsel en de persvrijheid. Deze reactie wordt door velen als een oorlogsverklaring beschouwd. Als signaal tegen de Nederlandse koning wordt in de Tweede Kamer de begroting verworpen.
30 april - Louis de Potter, liberaaljournalist en publicist, wordt wegens een artikel in de Courrier des Pays-Bas van 1 februari op aanklacht van samenzwering tegen de staat en het aanzetten tot opstand, tot acht jaar ballingschap veroordeeld. Zijn medewerkers François Tielemans (oud-redacteur van de Courier des Pays-Bas en van Le Belge) en Adolf Bartels (redacteur van de Catholique) krijgen een straf van zeven jaar ballingschap, drukker Jean-Baptiste de Nève een veroordeling tot vijf jaar ballingschap.
27 mei - KoningWillem I trekt het wetsvoorstel op het openbaar onderwijs in en schaft de onderwijsdecreten van 14 juni en 14 augustus 1825 af. Daarmee komt een eind aan de politiek van inmenging in het bijzonder onderwijs.
15 juli - De tweede editie van Louis de Potters L'Union des catholiques et des libéraux dans les Pays-Bas wordt uitgebracht. Het boek wordt het ideologische referentiewerk van het unionisme, het verbond van de liberale en katholieke oppositie tegen het beleid van Willem I.
27 augustus - Vorming van een burgerwacht, om verdere vernielingen te voorkomen. Hierdoor krijgen de notabelen de macht in handen. Ook in Luik breken nu onlusten uit.
28 augustus - De notabelen van Brussel, Luik en andere steden komen samen in de Staten-Generaal. Ze sturen aan op een democratische uitvoering van de grondwet en willen beslissingen nemen en (laten) uitvoeren om eindelijk alle grieven weg te nemen. D'Hooghvorst, Van de Weyer en Gendebien sturen ze met een verzoekschrift hierover naar Den Haag. Staatsman Dirk Donker Curtius begeeft zich eveneens van Brussel naar ‘s Gravenhage om Willem I van de grieven van de Belgen op de hoogte te brengen.
30 augustus - Een 6000 man sterke troepenmacht onder commando van de prins van Oranje en prins Frederik trekt zich te Vilvoorde samen. Prins Willem spreekt in Vilvoorde met de Brusselse notabelen. Deze herhalen hun eis om oplossing te bieden voor de opgesomde grieven. Prins Willem gaat daarna - zonder zijn leger - naar Brussel.
1 september - Afgevaardigden van de Staten-Generaal (waaronder Brouckère) spreken met de kroonprins, en overtuigen hem dat bestuurlijke scheiding een mogelijke oplossing zou zijn. Minister van Justitie Van Maanen neemt daarop ontslag.
5 september - Koning Willem doet een proclamatie dat de Staten-Generaal moeten beslissen over een grondwetswijziging of een bestuurlijke scheiding. Hij wisselt van gedachten met de grote mogendheden in Europa, met de vraag of wijzigingen nodig zouden zijn aan de Acht Artikelen die op 21 juni 1814 in Londen werden neergeschreven.
23 september - Het regeringsleger trekt, onder leiding van prins Frederik, Brussel binnen maar zal zich na 3 dagen van straatgevechten moeten terugtrekken. De burgerwacht kan de volkswoede op dit leger afwentelen en doen omslaan in een nationale opstand. Daarmee gaat de korte maar krachtige Belgische Onafhankelijkheidsoorlog definitief van start.
24 september - De provisionele regering grijpt de macht . Nederlandse soldaten vallen binnen, worden bij Brussel teruggeslagen, maar houden Antwerpen in de greep.
29 september - De Staten-Generaal in Den Haag spreken zich uit voor een bestuurlijke scheiding, maar de beslissing komt te laat. De Hollanders worden intussen uit België verdreven.
4 oktober - De prins van Oranje probeert zich tevergeefs aan het hoofd van de Belgische onafhankelijkheidsbeweging te zetten. Het Voorlopig Bewind roept de Belgische onafhankelijkheid uit. Er wordt opgeroepen tot een Nationaal Congres. Vanaf dat moment heeft de dynastie van Oranje geen echte macht meer in België.
6 oktober - Het Nederlandse leger moet de Citadel van Luik opgeven doordat de Luikenaren alle bevoorrading onderscheppen.
25 oktober - graaf Frédéric de Merode wordt als Belgisch patriot nabij Berchem gewond. Hij strijdt mee voor de onafhankelijkheid van België. In Berchem wordt later voor hem een standbeeld opgericht.
4 november - de grote mogendheden komen in Londen samen in een raad bestaande uit afgevaardigden van Engeland, Frankrijk, Oostenrijk, Pruisen en Rusland. Enkel tsaar Nicolaas I van Rusland wil eventueel tussenkomen voor Nederland. Maar hij moet dit voorstel laten varen vanwege de Poolse opstand. Een wapenstilstand wordt afgekondigd, die zowel door Nederland als door België wordt aanvaard. Men vangt de Belgisch-Nederlandse grensbesprekingen aan.
Als Antwerpen in 1830 met de Belgische Revolutie te maken krijgt, houdt het Nederlandse leger onder leiding van baron Chassé de citadel bezet. Beide partijen bestoken elkaar met artillerie.
Na de Belgische Revolutie van 1830 en de daaropvolgende Scheldetol (afgekocht in 1863) emigreren meerdere Vlaamse reders naar Vlissingen. De Belgische onafhankelijkheid leidt tot stagnatie. In 1858 wordt de rederij Cockerill opgericht, Armement Deppe volgt in 1860, Navigation Belgo-Américaine (beter bekend als de Red Star Line) in 1872. De volgende vijftig jaar reizen 2,3 miljoen emigranten met de Red Star Line naar Amerika. In 1935 wordt de onderneming ontbonden. De eerste grote reders in Antwerpen waren Engelsen en Duitsers.
In Brussel worden de haveninstallaties uitgebreid en komt er een nieuw handelsdok. Het kanaal wordt over de volledige lengte tot 3,2 m uitgediept.
Het Algemeen Handelsblad verschijnt als eerste krant in Nederland dagelijks, afgezien van de zondag.
Het cultuurstelsel wordt ingevoerd door Johannes van den Bosch in Nederlands-Indië. Het is een vervanging voor het landrentestelsel. De Indische overheid bemoeit zich, om het batig slot zeker te stellen, met de productie op Java, maar houdt zich, om onnodige kosten te vermijden, zoveel mogelijk afzijdig van expansie in de Buitengewesten. Dit zijn de hoogtijdagen van de onthoudingspolitiek. Nederlands-Indië is een oningevuld imperium. De buitengrenzen zijn bij traktaat getrokken, daarbinnen is nog veel niet ingekleurd.
11 januari - de Conferentie van London erkent de nieuwe staat België. De januari-protocollen regelen de scheiding van België van Nederland en worden aanvaard door koning Willem I, maar worden verworpen door het Belgische Nationale Congres, omdat Nederland de grenzen van 1790 zal behouden, evanals Luxemburg en dat België 16/31 van de staatsschuld moet overnemen.
25 januari - Erasme Louis Surlet de Chokier laat zich wat duidelijker kennen, als één van de 51 indieners van een voorstel om Lodewijk van Orléans, de hertog van Nemours tot koning van België te kiezen. De verkiezing van deze kandidaat draait op niets uit, omdat Lodewijks vader, Lodewijk Filips I van Frankrijk, tegen deze benoeming is, onder druk van de grote mogendheden.
5 februari - Jan van Speijk laat zijn eigen kanonneerboot vol munitie in de haven van Antwerpen liever exploderen dan hem in handen te laten vallen van de Belgen. In de ogen van de Noord-Nederlanders sterft hij als held.
7 februari - Het nationaal congres rondt de debatten af en keurt de Belgische grondwet goed. Deze voorziet in een parlementaire monarchie met twee Kamers.
25 februari - Het Voorlopig Bewind draagt de uitvoerende macht in België over aan de aangewezen regent Surlet de Chokier. Veel speelt in het voordeel van Surlet: zijn prestige als voorzitter van het Congres, het feit dat hij aanvaardbaar is voor links en voor rechts, dat hij op het internationale vlak niet deelt in de slechte reputatie die de harde nationalistische fractie heeft en dat de adel niet wil weten van de als te ambitieus beschouwde tweede kandidaat, Félix de Mérode.
Februari-maart - Binnenlands treedt radicalisering in na de (mislukte) orangistische staatsgreep van Grégoire en Van der Smissen.
4 juni - Leopold van Saksen-Coburg wordt tot Koning der Belgen gekozen. Hij zal deze functie pas aanvaarden nadat in de 18 artikelen van juni de scheidingsvoorwaarden tussen Nederland en België ten gunste van België gewijzigd zijn, en de Belgen die ook aanvaarden. Koning Willem I zal deze voorwaarden echter verwerpen.
2 -12 augustus - Het Nederlandse leger rukt opnieuw zonder veel tegenstand op richting Brussel tijdens de Tiendaagse Veldtocht. Het verslaat de Belgen nabij Leuven. Een Frans leger, aangevoerd door maarschalk Gérard steekt de grens over en verdrijft de Nederlanders, waarbij Willem I zijn troepen, die al voor Leuven staan, moet terugtrekken. Hoewel de veldtocht zorgt voor betere voorwaarden voor de scheiding op het congres in Londen, zal Willem I daar weigeren te tekenen.
Oktober - De 24 artikelen van oktober die het Londens congres uitvaardigt, bevatten voor Nederland betere voorwaarden. Hierover wordt fel gediscuteerd, maar ze worden uiteindelijk in het Belgische parlement aangenomen. Een deel van Luxemburg wordt aan België overgedragen. Koning Willem I verwerpt deze artikelen echter.
15 november - De Vierentwintig Artikelen: in Londen wordt een nieuwe scheidingsovereenkomst ondertekend. Hoewel deze beter uitkomt voor Nederland, weigert Willem I opnieuw ze te tekenen.
Bestand:Pays-Bas.PNGDe rode lijn markeert de Belgisch-Nederlandse grens van 1831
Het Kadaster wordt in Nederland - behalve in Limburg (1841) - officieel ingevoerd.
22 oktober - Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk eisen in een ultimatum aan Koning Willem I dat Nederland zich vóór 1 november terugtrekt uit de Citadel van Antwerpen en de bijbehorende Scheldeforten.
18 november - Na een tussentijdse verzoeningsvergadering op het kasteel Vogelsanck wordt het Verdrag van Zonhoven tussen Nederland en België te Zonhoven afgesloten. Het bijzondere aan dit verdrag is dat de Nederlandse regering de Belgische staat op dat ogenblik nog niet erkent en dat er tussen beide nog een staat van oorlog is.
Aldhouse-Green, Miranda Jane, (1996): The Celtic Goddess as Healer in Sandra Billington (ed). The Concept of the Goddess
Asaert, G., Bosscher, Ph. M., Bruijn, J. R., Hoboken, W. J., van et al (1976-1978): Maritieme geschiedenis der Nederlanden, De Boer Maritiem, Bussum
Berendsen, H. J. A. (2004): De vorming van het land, Inleiding in de geologie en de geomorfologie, Koninklijke Van Gorcum, Assen, ISBN 90-232-4075-8
Blok, D. P. (red) et al (1977-1983): Algemene Geschiedenis der Nederlanden, Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, ISBN 9022838005
Blokker, B., Es, G. van, Spiering, H. (1999): De vaderlandse geschiedenis in jaartallen, Uitgeverij Balans, Amsterdam, ISBN 9789050186544
Blom, J. C. H., Lamberts, E., redactie (2006): Geschiedenis van de Nederlanden, HBuitgevers, Baarn, ISBN 90-5574-474-3
Boone M. en Stabel P., ed. (2000): Shaping urban identity in late medieval Europe, Garant, Leuven (Studies in urban social, economic and political history of the medieval and modern Low Countries, 11).
Houtte, J. A. van (1979): Economische en sociale geschiedenis van de Lage Landen, 800-1800, Haarlem
Jansen, H.P.H. (1981): Geschiedenis van de Middeleeuwen, derde druk, Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht - Antwerpen, ISBN 9027453772
Janssen, P. e.a. (red) (1996): De gouden delta der Lage Landen. Twintig eeuwen beschaving tussen Seine en Rijn, Mercatorfonds, Antwerpen
Kossmann, E. H. (2002): De Lage Landen 1780-1940. Twee eeuwen Nederland en België, Amsterdam/Antwerpen
Kruta V., Frey, O. H., Raftery, B. & Szabo M. (1991): The Celts - (The Origins of Europe), Thames & Hudson Ltd., Londen ISBN 978 0500 015247
Kurth, G. (1896) : La frontière linguistique en Belgique, Brussel, deel XLVIII der Mémoires couronnés et autres mémoires, publiées par l'Académie.
van Driel-Murray, Carol, (2005): Those who wait at home in Ulrich Brandl, Frauen und Romisches Militar - Ten papers from a round-table session presented at a conference in Xante, Duitsland, ISBN 978-1407301983
Mannaerts P. (ed.), (2008): Beghinae in cantu instructae – Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (Middeleeuwen-eind 18de eeuw), Brepols, Thurnout
ter Haar, Jaap (2005): Geschiedenis van de Lage Landen Ten Have, Kampen, ISBN 9025954693online
ter Haar, Jaap (2006): Geschiedenis van de Lage Landen Uitgeverij Kok, Kampen, ISBN 9043506427
Nouwen, Robert (2009): Keizer Augustus en de Lage Landen Davidsfonds, Leuven, ISBN 9789058265890
Roever, Jutta Paulina de (2004): Swifterbant-aardewerk : een analyse van de neolithische nederzettingen bij Swifterbant, 5e millennium voor Christus, Dissertaties - Rijksuniversiteit Groningen online
Romein, J. en A. (1977): De lage landen bij de zee. Een geschiedenis van het Nederlandse volk, Den Haag-Antwerpen
Tijdlijn van de geschiedenis van België en Jaartallentabel België