Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (afgekort: KNAW) is een vereniging van Nederlandse wetenschappers. De Akademie is gevestigd in het Trippenhuis in Amsterdam.
Geschiedenis van de Akademie
Koninklijk Instituut van Wetenschappen
In de 18e eeuw werden er verschillende verenigingen opgericht die tot doel hadden de wetenschap te bevorderen. Voorbeelden van nu nog bestaande verenigingen zijn het Bataafs Genootschap voor Proefondervindelijke wijsbegeerte, opgericht in 1761, en de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen opgericht in 1752. De genootschappen waren lokaal, vaak per provincie, georganiseerd, maar leken qua organisatie en handelwijze sterk op elkaar. De genootschappen schreven prijsvragen uit; de beste verhandelingen werden gepubliceerd. Een onderdeel, de Oeconomische Tak opgericht in 1777, probeerde ondernemers aan te moedigen armen aan werk te helpen en door wedstrijden te organiseren kinderen voor het spinnen en de weefgetouwen op te leiden. De Oeconomische Tak was de voorloper van de huidige Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel (NMNH).
Nadat de provinciën verenigd werden in een Koninkrijk onder de Franse bezetter, was er de wens om een overkoepelend instituut van wetenschappen te vormen in navolging van dat te Parijs. In 1808 werd door Lodewijk Napoleon, koning van het Koninkrijk Holland, het Koninklijk Instituut van Wetenschappen opgericht. Dit instituut wordt als voorganger van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen gezien. Het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten, zoals het instituut aanvankelijk heette, diende als adviesorgaan inzake cultuurbeleid. De dichter Willem Bilderdijk werd voorzitter en is opgevolgd in 1817 door Samuel Iperusz. Wiselius.
Na een reorganisatie en opheffing van het Koninklijk Instituut werd in 1851 de Akademie van Wetenschappen ingesteld met als doelstelling de „bevordering der Wis- en Natuurkunde in haren gehelen omvang”. Dit doel werd in 1855 uitgebreid met de „bevordering der taal-, letter-, geschiedkundige en wijsgerige wetenschappen”.
De staatsman Johan Rudolph Thorbecke was lid van het Koninklijk Instituut, en hij heeft een belangrijke rol gespeeld bij de opheffing van het Instituut en de instelling in 1851 van de Akademie. Sinds die tijd hield het Koninklijk Instituut van Wetenschappen zich bezig met de bevordering van de Nederlandse wetenschap.
Door de verandering van doelstelling van de Akademie konden een aantal voormalige leden van het Instituut niet benoemd worden tot lid van de Akademie. Da Costa werd niet benoemd, dit tot grote verontwaardiging van Groen van Prinsterer, die daarna zijn benoeming ook weigerde. Ook Thorbecke, die betrokken was bij het opheffen van het Instituut, werd niet tot lid benoemd.
De huidige naam Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen dateert uit 1938, al was het tijdens de bezettingsjaren verboden het predicaat Koninklijk te voeren.
Het archief van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen wordt beheerd door het Noord-Hollands Archief in Haarlem.
Doel en taken van de Akademie
Het doel van de Akademie is het bevorderen van de wetenschapsbeoefening in Nederland. De meeste andere landen hebben een equivalente wetenschapsacademie zoals de Royal Society in Engeland, de National Academy of Sciences in de Verenigde Staten en de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten in Vlaanderen.
Specifieke taken van de akademie zijn:
- advisering op het gebied van de wetenschapsbeoefening;
- beoordeling van de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek;
- een forum te zijn voor de wetenschappelijke wereld en het bevorderen van internationale samenwerking;
- koepelorganisatie voor wetenschappelijke onderzoeksinstituten.
Leden en organisatie van de Akademie
De leden (maximaal 200 gewone leden onder de 65 jaar) worden benoemd voor het leven, door coöptatie, eventueel wel op voordracht van personen of instanties buiten de KNAW. Het criterium is hierbij de geleverde wetenschappelijke prestaties. Het lidmaatschap is derhalve een grote eer, en prestigieus. Naast gewone leden zijn er ook rustende leden (gewone leden ouder dan 65 jaar), gewone leden in het buitenland, buitenlandse leden, en correspondenten.
De KNAW bestaat uit twee afdelingen:
- Natuurkunde (wis- en natuurkunde, sterrenkunde, aard- en levenswetenschappen, en technische wetenschappen) bestaande uit 110 gewone leden, en de
- Letterkunde (geesteswetenschappen, rechtswetenschappen, gedragswetenschappen en maatschappijwetenschappen) bestaande uit 90 gewone leden.
De Afdelingen hebben elk een eigen bestuur. Het hoogste orgaan van de KNAW is de algemene ledenvergadering, de Verenigde Vergadering van beide Afdelingen. Het algemeen bestuur van de Akademie bestaat uit de president en de bestuursleden van beide Afdelingen. De president, de voorzitters van beide Afdelingen en de algemeen secretaris vormen het dagelijks bestuur. Op 19 mei 2008 werd Robbert Dijkgraaf de nieuwe president[1]. Recente voorgangers zijn prof. dr. Frits van Oostrom en prof. dr. Willem Levelt.
De Afdelingen zijn weer onderverdeeld in (discipline)secties. Elk Akademielid is lid van een vaste sectie, en kan niet van sectie veranderen. Wanneer hij/zij rustend lid wordt of het land verlaat, zal de sectie een nieuw lid voordragen. Hoewel het Akademiebestuur verandering stimuleert, telt de Afdeling Natuurkunde slechts een handvol vrouwelijke leden.
De Jonge Akademie
De Jonge Akademie, die kan worden beschouwd als een derde afdeling, werd opgericht in 2005, en bestaat uit jonge onderzoekers die minder dan tien jaar geleden zijn gepromoveerd, zich reeds wetenschappelijk hebben onderscheiden, en over een brede belangstelling voor de wetenschap beschikken. Elk jaar worden tien nieuwe leden van De Jonge Akademie gekozen. Leden treden na een vijfjarig lidmaatschap uit.
Akademiehoogleraren
Een Akademiehoogleraar is een hoogleraar die door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) in staat wordt gesteld om zich gedurende vijf jaar naar eigen inzicht bezig te houden met wetenschappelijk onderzoek en onderwijs, zonder de bestuurlijke verplichtingen die gewoonlijk tot zijn takenpakket behoren. Het gaat om hoogleraren die aansprekende wetenschappelijke prestaties hebben geleverd. De eerste Akademiehoogleraren zijn in 2003 benoemd.
Onderzoeksinstituten
De volgende onderzoeksinstituten maken deel uit van de koepelorganisatie KNAW:
- Centraalbureau voor Schimmelcultures (CBS)
- Data Archiving and Networked Services (DANS)
- Huygens Instituut (CHI)
- Fryske Akademy
- Hubrecht Instituut
- Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG)
- Interuniversitair Cardiologisch Instituut Nederland (ICIN)
- Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen (NIN)
- Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV)
- Meertens Instituut
- Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO)
- Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD)
- Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI)
- Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI)
- Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS)
- Rathenau Instituut
- Roosevelt Study Center (RSC)
- Virtual Knowledge Studio (VKS)
- Stichting CISA (Centrum Individu en Samenleving)
In totaal zijn 1.300 personeelsleden in deze onderzoeksinstituten te werk gesteld.
Prijzen
Een aantal prestigieuze wetenschapsprijzen worden onder verantwoordelijkheid van Akademiecommissies toegekend:
- Akademiepenning
- M.W. Beijerinck Virologie Prijs
- Buys Ballotmedaille
- Descartes-Huygensprijs
- Heinekenprijzen
- Gilles Holstprijs
- Leeuwenhoekmedaille
- Lorentzmedaille
Ook is er een prijs in het leven geroepen voor scholieren op het VWO. Het gaat om de KNAW-onderwijsprijs. Een prijs voor de drie beste profielwerkstukken per profiel. Schooljaar 2008-2009 is het eerste jaar van uitreiking. De prijs is bedoeld om scholieren te motiveren zich te onderscheiden van anderen. De leerlingen die de winnende werkstukken schreven, krijgen hun eerste jaar collegegeld vergoed aan een Nederlandse universiteit of hbo-instelling. Bovendien ontvangen zij een officiële oorkonde van de Akademie. Scholen waarvan de leerlingen en docenten de KNAW Onderwijsprijs winnen, ontvangen een officiële plaquette van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en kunnen Akademieleden te gast krijgen op school.
Externe link
- Website van de KNAW, knaw.nl
Bronvermelding
