Franse tijd in Nederland

Geschiedenis van Nederland Tijdlijn Bibliografie

..Naar chronologie Prehistorie Brons- en ijzertijd Romeinse tijd Grote Volksverhuizing Middeleeuwen Bourgondische tijd Zeventien Provinciën Spaanse Nederlanden Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Tachtigjarige Oorlog Gouden Eeuw Patriotten Oranjerestauratie Bataafse Revolutie Franse tijd Verenigd Koninkrijk der Nederlanden 1830-1917 Interbellum Tweede Wereldoorlog Eigentijdse geschiedenis

..Naar onderwerp Constitutionele geschiedenis Economische geschiedenis Fascisme en nationaalsocialisme Nederlandse film Geschiedenis van het Fries Kunstgeschiedenis Literatuurgeschiedenis Geschiedenis van de monarchie Maritieme geschiedenis Van de prehistorie tot 1585 Van 1585 tot heden Militaire geschiedenis Geschiedenis van het Nederlands Geschiedenis van het onderwijs Rechterlijke macht Ontstaan van de Nederlandse ondergrond Sociale geschiedenis Strijd tegen het water Televisiegeschiedenis Uitvindingen en ontdekkingen

..Naar overzeese gebiedsdelen Aruba Nederlandse Antillen

..Naar provincie Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland

..Naar voormalige koloniën Koloniën

Staatkundige geschiedenis van de Nederlanden
Friesland 1024 1528 Sticht Utrecht Groningen & Ommelanden 1339 Gelre 1543 Gelre	1384 1482 Bourgondische Nederlanden	Rijksabdij Thorn Graafschap Horn 980 1795 Prinsbisdom Luik Rijksabdij Stavelot- Malmedy Hertogdom Bouillon
	1482 1581 / 1795 Habsburgse Nederlanden
(vanaf 1556: Spaanse Nederlanden)
1581 1795 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden	1581 1713 Zuidelijke Nederlanden
	1713 1795 Oostenrijkse Nederlanden (1790 Verenigde Nederlandse Staten)
1795 1801 Bataafse Republiek	1795 1804 Eerste Franse Republiek
1801 1806 Bataafs Gemenebest
1806 1810 Koninkrijk Holland
1810 1813 Eerste Franse Keizerrijk	1804 1815 Eerste Franse Keizerrijk
1813 1815 Vorstendom der Nederlanden
1815 1830 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden		1815 - 1867 G-H Luxemburg
1830 Koninkrijk der Nederlanden	1830 Koninkrijk België	(Duitse Bond)
		1867 Groot- Hertogdom Luxemburg

De Franse tijd in Nederland, ook wel de Frans-Bataafse tijd genoemd, was de periode van 1795 tot 1813, waarin Nederland een vazalstaat was van Frankrijk en vanaf 1810 een onderdeel van Frankrijk.

Geschiedenis

De Franse tijd in Nederland omvat de perioden:

• Bataafse Republiek (1795-1801)
• Bataafs Gemenebest (1801-1806)
• Koninkrijk Holland (1806-1810)
• Annexatie door het Eerste Franse Keizerrijk (1810-1813)

De Franse tijd begon met de Bataafse Revolutie in 1795, waarbij Nederlandse patriotten, met steun van een Frans leger dat het land was binnengetrokken, de Bataafse Republiek uitriepen. Stadhouder Willem V ging naar Engeland in ballingschap. Na een grondwetswijziging in 1801 werd de Bataafse Republiek vervangen door het Bataafs Gemenebest.

Napoleon Bonaparte, die zichzelf in 1804 tot keizer van Frankrijk had uitgeroepen, verving in 1806 het Bataafs Gemenebest door het Koninkrijk Holland en zette zijn broer Lodewijk Napoleon Bonaparte op de troon als koning Lodewijk I. Het koninkrijk omvatte naast Nederland ook het vandaag Duitse Oost-Friesland.

Napoleon was echter ontevreden over Lodewijk, die naar zijn mening een te onafhankelijke koers voer. In 1810 besloot hij de Nederlanden bij het Franse keizerrijk in te lijven. In de hoop de Nederlandse zelfstandigheid te bewaren deed Lodewijk afstand van de troon en werd zijn jonge zoontje Lodewijk II op 1 juli 1810 koning van Holland. Napoleon negeerde deze actie en annexeerde Nederland enkele weken later, op 13 juli. Hij benoemde Nicolas Charles Oudinot tot stadhouder-prins. Die werd in 1812 opgevolgd door Charles François Lebrun.

De Franse tijd eindigde toen Napoleon in 1813 werd verslagen en afstand deed van de troon. De oudste zoon van Willem V keerde op 30 november 1813 terug naar Nederland. Na het Congres van Wenen werd hij in 1815 als Willem I uitgeroepen tot koning der Nederlanden.

Belangrijkste effecten

De belangrijkste effecten van de Franse tijd waren:

• Het einde van de Nederlandse republiek en het begin van het koninkrijk der Nederlanden. Een gecentraliseerd modern staatsbestel verving de gedecentraliseerde macht van het oude systeem.
• De definitieve economische overwinning van Groot-Brittannië op Nederland. Nederland verloor de Kaapkolonie en de koloniën in Guyana en Ceylon aan de Britten. De Vereenigde Oostindische Compagnie werd in 1798 ontbonden.
• Invoering van de eerste Grondwet, het Burgerlijk Wetboek, de Burgerlijke Stand, de dienstplicht, het kadaster, achternamen, huisnummers en standaardmaten en -gewichten: de kilo, meter en liter.
• Oprichting van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, de Koninklijke Bibliotheek en de Nationale Kunst-Galerij, de voorloper van het Rijksmuseum.

Nederland in de oorlogen tegen Frankrijk

• In 1793 stonden de Fransen tegenover de Oostenrijkers in de Zuidelijke Nederlanden. De Fransen namen Breda in en belegerden Maastricht, maar moesten zich uiteindelijk terugtrekken.
• In de winter 1794-1795 marcheerden de Fransen over de bevroren rivieren Nederland binnen, bezetten het land en riepen de Bataafse Republiek uit (zie verder Bataafse Revolutie).
• In de Zeeslag bij Kamperduin in 1797 werd de Nederlandse vloot compleet verslagen door de Britten.
• In [1799 viel een Brits-Russische invasiemacht Noord-Holland binnen, veroverde de Nederlandse vloot in Den Helder en bezette Alkmaar. De geallieerden werden echter verslagen in de Slag bij Castricum en moesten zich weer uit Nederland terugtrekken (zie verder Brits-Russische expeditie naar Noord-Holland).
• Een Brits leger bezette in 1809 het Zeeuwse eiland Walcheren, maar liep daarna vast. Een groot deel van de manschappen werd ziek en stierf, en de Britten trokken zich aan het eind van het jaar weer terug (zie verder Walcherenexpeditie).
• In 1809 namen Nederlandse troepen aan Franse zijde deel aan het verslaan van de anti-Bonapartistische Duitse opstand onder leiding van Ferdinand von Schill, bij de Slag bij Stralsund.
• Ongeveer 14.000 Nederlandse dienstplichtigen gingen met de Grande Armée mee naar Rusland. De grote meerderheid kwam om; slechts zeer weinigen keerden terug.
• Het laatste steunpunt voor Napoleon Bonaparte was Delfzijl, dat van 13 november 1813 tot het ontzet op 23 mei 1814 belegerd werd. Omdat de verdediger van de stad, Kolonel Maufroy, niet wilde geloven dat Napoleon gevallen was, bleef de vesting tot na de Franse tijd bezet. Zie verder Beleg van Delfzijl (1813-1814)

Literatuur

• W. Uitterhoeve: 1813 - Haagse bluf: de korte chaos van de vrijwording. Vantilt, Nijmegen,2013. ISBN 9789460041211

Zie ook

• Franse tijd in België
• Geschiedenis van Nederland

Franse departementen in de Noordelijke Nederlanden (1811-1814)