Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Liter
Een liter is een inhoudsmaat, die in het dagelijks verkeer veelvuldig wordt gebruikt om het volume van een vloeistof of een gas aan te geven. Hoewel het geen SI-eenheid is, wordt het gebruik ervan expliciet gedoogd door het Bureau International des Poids et Mesures (BIPM). Het door de BIPM aanbevolen alternatief is om volumes uit te drukken in dm3 of m3.
In Nederland wordt voor een liter het symbool l gebruikt. Elders kan men ook het symbool L tegenkomen; zie deze uitleg.
Een liter is gelijk aan:
- 1000 kubieke centimeter (1000 cc)
- 1 kubieke decimeter (1 dm3)
- 0,001 kubieke meter (1/1000 m3)
De maat liter dateert van 1793, toen hij in Frankrijk tijdens de Franse Revolutie werd ingevoerd. De naam liter (litre in het Frans) is een afgeleide van een oudere Franse maat, de litron. De naam Litron is oorspronkelijk Grieks en kwam via het Latijn in het Frans terecht.
De definitie van de liter is enkele keren veranderd
1795
De liter was tijdens de invoering van de Franse wet in 1795 gedefinieerd als de inhoud van een kubus met ribben van 1 dm.
1799
Toen in 1799 de meter een klein beetje veranderde veranderde de liter automatisch mee.
Door de oorspronkelijke definitie van het kilogram als de massa van 1 dm3 water, is een liter tevens gelijk aan het volume van 1 kg water. Later, toen men nauwkeuriger kon meten, is vastgesteld dat er een kleine onnauwkeurigheid is opgetreden bij de vervaardiging van de standaardkilogram. Daardoor heeft een kilogram zuiver water bij een temperatuur van 4 °Celsius en standaard atmosferische druk een volume van 1,000028 dm3 in plaats van de bedoelde precies 1 dm3
1901
Bij metingen werkt massa nauwkeuriger dan volume; vermoedelijk daarom heeft men toen er een verschil was vastgesteld in 1901 gekozen om de liter te definiëren als het volume van 1 kg water onder bovengenoemde omstandigheden.
1964
In 1964 heeft men als definitie van de liter weer 1 dm3 gekozen. Het is toch wel logischer om de definitie van een volume te baseren op een lengtemaat, en niet op de massa van een bepaalde stof.
Afgeleide eenheden
Voor de belangrijkste afgeleide eenheden zie de tabel hiernaast.
Microliter
Een microliter (symbool μl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één miljoenste deel van een liter, een volume van één kubieke millimeter. Een normale druppel water is ca. 50 microliter groot.
- 1 μl = 0,000 001 l = 1 mm3
1 l = 1 000 000 μl
Nanoliter
Een nanoliter (symbool nl) is een volume-eenheid die gedefinieerd is als één miljardste deel van een liter. Dit is een volume van een kubieke tiende millimeter; zo ongeveer het kleinste volume dat met het blote oog nog zichtbaar is. Druppeltjes van deze grootte worden gebruikt door inkjetprinters, hoewel er ook inkjetprinters zijn die werken met druppels van een picoliter.
- 1 nl = 0,000 000 001 l
1 l = 1 000 000 000 nl
Symbool
Als symbool wordt internationaal zowel de L (hoofdletter) als de l (kleine letter) gebruikt. De kleine letter l is in 1879 door het BIMP (Bureau Internationale des Poids et Mesures, internationale bureau voor gewichten en maten) voorgesteld als het officiële symbool voor de eenheid liter [1]. In de 6e resolutie van het 16e CGPM (Conference Générale des Poids et Mesures) in 1979 wordt door ditzelfde BIMP gesteld dat de hoofdletter L ook toegestaan is, dit om verwarring met het cijfer 1 te voorkomen.
In een aantal landen (met name Verenigde Staten, Canada en Australië, maar ook Frankrijk) wordt L vaker toegepast dan l, vooral bij gebruik van prefixen als ml, µl. In Groot-Brittannië en Ierland wordt altijd de kleine letter l gebruikt, maar wordt het woord litre helemaal uitgeschreven als er geen prefix wordt gebruikt. In de Nederlandse taal wordt door de taalunie de l officieel voorgeschreven. [2][3] Desondanks wordt sinds enkele jaren op middelbare scholen in Nederland de hoofdletter L gebruikt bij de vakken scheikunde en biologie. Ook het Centraal Examen maakt gebruik van de L in de vraagstukken.
In 1979 werd ook het teken ℓ (script small l, U+2113) gebruikt om liter mee aan te duiden. Sommige Engelstalige landen, zoals Zuid-Afrika moedigden het gebruik van dit teken aan. Later is dit teken in onbruik geraakt.