Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Wet

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Dit artikel gaat over de wet in juridische zin. Over de wet in wetenschappelijke zin, zie
Wet (wetenschap); voor de joodse Wet, zie Thora; voor de Christelijke Wet, zie
Bijbel. De Tien Geboden, Genoemd in Deuteronomium). Voor de islamitische wet,
zie Sharia en voor de soutingwet, zie Wet (scouting).)

Een wet als juridisch begrip is één van de bronnen van het recht.

Elke wet is onderdeel van het recht, maar het recht is breder dan enkel wetten. Ook de rechtspraak (jurisprudentie) en de gewoonten zijn rechtsbronnen. De aankondiging van een wet wordt soms een edict genoemd.

Wet als juridisch begrip

Soorten wetten

Wetten zijn te onderscheiden in twee categorieën:

  • wetten in formele zin
  • wetten in materiële zin

Een wet in formele zin is een gezamenlijk besluit, genomen volgens de procedure van art. 81 van de Grondwet door de regering en de Staten-Generaal (de Tweede en Eerste Kamer). De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers (art. 42 Grondwet). De wetgever van de wetten in formele zin (Koning, Ministers en Staten-Generaal te zamen dus) wordt de formele wetgever genoemd.

Een wet in materiële zin is een besluit van een daartoe bevoegd orgaan dat een algemeen verbindend voorschrift inhoudt. Wetten in formele zin zijn vaak tevens wetten in materiële zin (uitzonderingen zijn art. 91 GW (goedkeuringswet verdragen), art. 105 GW (begrotingswet), 28 GW (toestemmingswet huwelijk lid Koninklijk Huis)). Wetten in materiële zin zijn gewoonlijk afkomstig van lagere organen zoals de minister (ministeriële regeling), provincie (provinciale verordening), gemeente (gemeentelijke verordening) of waterschap (keur).

De bevoegdheid tot het vaststellen van wetten in materiële zin volgt altijd uit een wet in formele zin. Waar die bevoegdheid direct wordt toegekend aan een zeker orgaan heet dat attributie. Wanneer de aldus verkregen wetgevende bevoegdheid door dat orgaan weer (gedeeltelijk) wordt overgedragen aan een ander (lager) orgaan heet dat delegatie. Dit laatste is alleen toegestaan wanneer de formele wet waaraan de wetgevende bevoegdheid wordt ontleend, dat uitdrukkelijk toestaat.

Het Wetboek van Strafrecht is een wet in formele zin, tevens wet in materiële zin. De wet is gegeven door de formele wetgever en houdt voorschriften in, die voor iedereen gelden die zich binnen Nederland bevindt . Een toestemmingswet voor een koninklijk huwelijk is weliswaar een wet in formele zin (gegeven door de formele wetgever), maar geen wet in materiële zin (hij bindt niet alle burgers, enkel het echtpaar).

De wetten kennen een hiëarchie, die nodig is om onderlinge strijd van voorschriften op te lossen, zodat de burger weet welke regel hij te volgen heeft. Bij wetten van ongelijke rang gaat de hogere wet boven de lagere (het lex superior beginsel). Bij wetten van gelijke rang gaat de jongere wet boven de oudere (het lex posterior beginsel.

Van de wetten in materiële zin moeten worden onderscheiden de beschikkingen. Dit zijn besluiten van een orgaan die niet eenieder binden maar slechts een bepaald rechtssubject (een natuurlijke of rechtspersoon). Een voorbeeld van een beschikking is een vergunning.

In België is de formele wetgever de Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaaten worden wetten in materiële zin uitgevaardigd door bijvoorbeeld de Gemeenschappen en Gewesten. Die worden decreten in Vlaanderen en Wallonië of ordonnanties in Brussel genoemd.

Rechtsgeldigheid

Een eigenlijke wet dient te worden vastgesteld en uitgevaardigd door een legitieme overheid, een autoriteit die daartoe gerechtigd is. Bijvoorbeeld door een democratisch gekozen parlement in een parlementaire democratie, of een absolutistisch vorst in een absolute monarchie. Een wet die door een illegitieme overheid werd uitgevaardigd, d.w.z. niet in overeenstemming met de heersende regels voor het invoeren en wijzigen van wetten, bijvoorbeeld door geweld, revolutie, enz., is een oneigenlijke wet

Een wet geldt territoriaal, voor een gebied waarover de autoriteit die een wet uitvaardigt gezag uitoefent; personeel, voor bepaalde groepen van personen die onder het gezag van de autoriteit die een wet uitvaardigt vallen.

Meestal regelt een hogere rechtsnorm volgens welke procedure een wet tot stand komt. In België en Nederland is dit de Belgische, respectievelijk de Nederlandse Grondwet. In een democratische rechtsstaat komt een wet tot stand door samenwerking van de wetgevende en uitvoerende macht. Nieuwe wetten of wetswijzigingen kunnen tot stand komen op voorstel van de wetgevende of de uitvoerende macht. Belangrijk is dat de voorgestelde wet steeds door de wetgevende overheid wordt goedgekeurd, met een meerderheid die vereist is hiervoor.

Na goedkeuring moet een wet nog worden afgekondigd. Dit gebeurt door de uitvoerende macht. Een wet is slechts afdwingbaar nadat deze werd openbaar gemaakt in een publicatieblad dat hiertoe werd ingericht door de overheid. Het beginsel elke burger wordt geacht de wet te kennen houdt niet in dat alle burgers zouden te weten wat er in alle wetten staat maar het is de juridische fictie dat na de reguliere afkondiging van de wet eenieder geacht wordt daarvan kennis te hebben kunnen nemen. Onbekendheid met het bestaan of de inhoud van de wet vormt dus nooit een verontschuldiging voor overtreding van die wet en kan ingeval van strafbepalingen dus ook niet leiden tot straffeloosheid.

Tenzij de wet zelf voorziet in een specifieke regeling, heeft de wet na publicatie onmiddellijke gelding en blijft van kracht tot dat hij ofwel formeel wordt afgeschaft, ofwel materieel wordt vervangen door een andere regeling. Wetten verliezen niet hun rechtskracht door langdurig ontbreken van toepassing.

Wordingsproces

In Nederland

Een wet in formele zin is een wet die wordt vastgesteld door de Staten-Generaal en de uitvoerende macht. Zie ook Kamerstuk.

In België

Een wet in formele zin sensu stricto wordt vastgesteld door de federale wetgevende macht, de kamer van volksvertegenwoordigers alleen, of in samenwerking met de senaat, én de uitvoerende macht

Voorbeelden

België

Voorbeelden van Belgische wetten zijn te vinden in de lijst van Belgische wetten, bijvoorbeeld:

Nederland

Voorbeelden van Nederlandse wetten zijn te vinden in Voorbeelden van Nederlandse wetten.

Wet voor Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba

Benelux-wetten

Een voorbeeld van een Benelux-wet is:

Europese wetten

Voorbeelden van Europese wetten zijn:

Belangrijk qua uitwerking is het onderscheid tussen een richtlijn (resultaatsgebonden) en een verordening (verbindend in al haar onderdelen), beide uitgevaardigd door de Europese instellingen volgens de verdragsrechtelijk vastgestelde procedures (o.a. medebeslissingsprocedure, samenwerkingsprocedure en adviesprocedure).

Amerikaanse wetten

Voorbeelden van Amerikaanse wetten zijn:

Overige wetgeving

Religieuze wetten

Naast seculiere wetten, bestaan er ook kerkelijke wetten. In een seculiere samenleving (waarin kerk en staat van elkaar gescheiden zijn), gaan de seculiere wetten echter altijd boven die van de kerk. Thomas van Aquino was de eerste theoloog die onderscheid maakte tussen het goddelijke en menselijke recht, tussen geestelijk en wereldse macht. Zie ook: rechtsfilosofie.

De meeste religies definiëren hun eigen morele wetten. Voorbeelden hiervan zijn:

Het woord wet in diverse talen

  • Het Latijnse woord voor wet is lex.
  • Het Engelse woord voor wet is law en kan verschillende betekenissen hebben: wet, wetboek, recht(en) of rechter en zelfs politie. Dit kan het lastiger maken om een Engelse tekst goed te lezen en begrijpen. Tevens kennen de Engelstaligen vaak het Angelsaksische (of Anglo-Amerikaanse) recht (zie common law). Dit in tegenstelling tot continentaal recht, dat in de rest van West-Europa geldt.
  • Het Griekse woord voor wet is nómos. Hiervan is een woord als anomie afgeleid.
  • Het Hebreeuwse woord voor wet in joods-religieuze betekenis wordt vaak als thora vertaald, zoals in de naam van het feest Simchat Thora (Vreugde der Wet), maar de Thora bestaat feitelijk uit vijf boeken die meer dan religieuze wetten vastleggen, bijvoorbeeld ook geschiedschrijving.
  • Het Arabische woord voor wet in islamitisch-religieuze betekenins wordt vaak als sharia vertaald. De wetgeving in de meeste islamitische landen is overigens zowel op romeins of westers recht als op islamitisch recht (sharia) gebaseerd.

Zie ook

Externe links

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Wet&oldid=363505"