Thora

De Thora, ook gespeld als Tora(h), (Hebreeuws: תורה) (behalve als 'Tora' ook wel uitgesproken als Nederlands-Asjkenazisch: 'Touro') is een Hebreeuws woord dat leer, instructie of wet betekent. In het jodendom gebruikt men dit woord meestal voor de eerste vijf boeken van de Tenach (Hebreeuwse Bijbel), die de grondslag van het joodse geloof vormen en daarmee als de voornaamste heilige boeken van deze monotheïstische godsdienst gelden.

Tezamen staan deze vijf Thoraboeken ook bekend als:

• De Vijf Boeken van Mozes
• De Pentateuch
• Chamisja Choemsjee Torah (Hebreeuws: חמשה חומשי תורה, de 'vijf boeken van de Thora')
• Choemasj (Hebreeuws: חומש, afgeleid van het Hebreeuwse woord chameesj dat 'vijf' betekent).

De vijf boeken van de Thora zijn:

• Bereesjiet (Genesis)
• Sjemot (Exodus)
• Wajikra (Leviticus)
• Bemidbar (Numeri)
• Dewariem (Deuteronomium)

Inhoud

De Thora beschrijft hoe volgens het jodendom de wereld en de mensheid zijn ontstaan (de schepping door God) en hoe de mensheid zich in de eerste tijd daarna ontwikkelde, (de zondvloed, de verspreiding na de torenbouw in Babel, e.d.) alsmede de vroegste (religieuze) geschiedenis van de Israëlieten, (de voorlopers van) de Joden.

De Thora is om twee redenen voor het (religieuze) jodendom van zeer groot belang.
Enerzijds omdat erin staat verhaald dat God een verbond met drie personen heeft gesloten (Awraham (Abraham), zoon Jitschak (Izaäk) en kleinzoon Ja'akow (Jakob)) die als de aartsvaders zijn gaan fungeren van de Israëlieten, die vanwege dit verbond Gods uitverkoren volk zijn met een eigen door God aangewezen land, het Land van Israël (Eretz Jisrael). Dit verbond werd later bekrachtigd toen - dit wordt eveneens in de Thora vermeld - de Israëlieten onder leiding van Mosjé (Mozes) uit Egypte naar Kanaän (het 'Beloofde Land') trokken (de uittocht uit Egypte). In de tussenliggende Sinaïwoestijn sloot God namelijk het hierboven vermelde verbond ook nog eens met de Israëlieten zelf waarbij Mozes als tussenpersoon optrad.
Anderzijds heeft God - ook weer door middel van Mozes - in de Sinaïwoestijn zijn wet (mitswa) aan de Israëlieten bekendgemaakt en hen opgedragen deze stipt na te leven (met als belangrijkste onderdeel de Tien geboden). Volgens het jodendom staan er 613 mitswot (613 geboden) in de Thora opgeschreven (waarvan 611 via Mozes en twee rechtstreeks door God zijn geopenbaard) die de kern vormen van de halacha, het geheel van de rabbinale wetgeving die zeer bepalend is voor het joodse religieuze leven.

Andere betekenis

Met Thora duiden Joden soms ook het hele spectrum van gezaghebbende joodse boeken aan. Vanuit dat kader bezien bestaat de Thora dan uit de Tenach, de Misjna, de Talmoed en de Midrasj. Deze worden vaak weer onderverdeeld in de geschreven leer (Tenach) en de mondelinge leer (de rabbijnse boeken: Misjna, Talmoed en Midrasj). Op zijn breedst kan het woord worden gebruikt om een leer, lering of filosofie aan te duiden.

Toepassing in de synagoge

Elk joods jaar wordt in de synagoge de hele Thora doorgelezen, elke sjabbat een gedeelte, parasja geheten. Deze cyclus begint en eindigt met het feest van Simchat Thora (vreugde van de wet). Op dit feest wordt de lezing van de Thora gevierd en in veel synagoges wordt de Thora dan tijdens processies rondgedragen. Tijdens Simchat Thora worden de laatste en de eerste parasja gelezen.

Thorarollen

De Thora wordt geschreven op een rol, die gemaakt is van perkament van de huid van een koosjer dier. De verschillende delen perkament worden met een pees aan elkaar bevestigd. De tekst van de Thora wordt met de hand met inkt op het perkament geschreven, waarbij er geen enkele fout gemaakt mag worden.

Al duizenden jaren houden masoreten zich zeer nauwkeurig bezig met het op deze manier kopiëren van de teksten. Ter controle van de betrouwbaarheid van de overgeschreven teksten, maakten zij zelfs berekeningen die op de checksums van het moderne computertijdperk lijken.

De thorarollen worden bedekt bewaard, zodat het perkament niet beschadigt.

Verklaringen op de Thora

Door de eeuwen heen zijn er door beroemde rabbijnen vele verklaringen op de Thora geschreven. Enkelen hiervan zijn:

• Peroesj Rasjie al ha-Tora

Zowel de persoon als zijn voornaamste verklaring, een immens commentaar op de gehele Talmoed en Thora, staan bekend onder de naam Rasjie, wat een afkorting is voor Raw Sjlomo ben Jitschak, ofwel rabbijn Salomon zoon van Isaac. Dit commentaar werd in eerste instantie door hem geschreven om in het onderwijs aan vijfjarigen gebruikt te worden, maar wordt nu door de gehele joodse wereld gebruikt, tot aan de grootste rabbijnen toe. Er zijn vertalingen van de Thora met het commentaar van Rasjie naar het Engels en ook naar het Nederlands. Rasjie wordt door de Grand Larousse de langue française gebracht om het ontstaan van verschillende woorden van de Franse taal te bewijzen, door de "loaze" (vreemdwoorden) meestal in het Frans die door Rasjie in zijn commentaar gebruikt werd. Deze zijn op heel toepasselijke wijze door Rabbijn A.M. Glanzer (sefer Meainai agam) uitgelegd.

• Peroesj Ramban al ha-Tora

Geschreven door Raw Mosjé ben Nachman ofwel rabbijn Mozes zoon van Nachman; ook bekend als Nachmanides.

Er zijn ook Nederlandse verklaringen op de Thora geschreven, zoals door de voormalige opperrabbijn van Gelderland Joël Vredenburg. Een modernere vertaling van de Thora uit de Hebreeuwse brontekst is die van Isaac Dasberg, uitgegeven door het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap in de jaren zeventig en reeds een aantal malen herdrukt. Talrijke andere verklaringen zijn er geschreven. Zie verder de categorie Thoraverklaarders.

Sidrot (onderverdelingen)

De Thora is in 54 sidrot (enkelvoud sidra) verdeeld. Elke sidra is op haar beurt weer onderverdeeld in zeven parsjiot (enkelvoud parasja) of (ook wel aangeduid als parshios, in het Sefardisch parshiot).

Elke sjabbat leest men een sidra, in enkele gevallen twee omdat een jaar maar 52 weken kent of omdat een sjabbat uitvalt doordat de dag tevens een feestdag is en er dan het voor de feestdag bestemde gedeelte wordt gelezen dat de voortzetting van de wekelijkse volgorde onderbreekt.

Alhoewel de term parsjiot oorspronkelijk duidt op de onderverdeling van een sidra, gebruikt men de term vandaag de dag ook als benaming van de gehele sidra. Deze beïnvloeding komt uit het Hebreeuws, waar de sidra van de week parasjat hasjawoe’a heet.

Parasja (Nederlands)	Parasha (Asjkenazisch)	Parasha (Sefardisch)
Bereesjiet	Bereishis	Bereishit	Genesis
Bereesjiet	Bereishis	Bereishit		1:1 - 6:8
Noach	Noiach	Noach		6:9 - 11:32
Lech Lecha	Lech Lecho	Lech Lecha		12:1 - 17:27
Wajeera	Vayeiro	Vayera		18:1 - 22:24
Chajee Sara	Chayei Soroh	Chayei Sarah		23:1 - 25:18
Toledot	Toldois	Toldot		25:19 - 28:9
Wajeetsee	Vayeitzei	Vayeitzei		28:10 - 32:3
Wajisjlach	Vayishlach	Vayishlach		32:4 - 36:43
Wajeesjev	Vayeshev	Vayeshev		37:1 - 40:23
Mikeets	Mikeitz	Mikeitz		41:1 - 44:17
Wajigasj	Vayigash	Vayigash		44:18 - 47:27
Wajechi	Vayechi	Vayechi		47:28 - 50:26
Sjemot	Shemois	Shemot	Exodus
Sjemot	Shemois	Shemot		1:1 - 6:1
Wa'era	Vo'eiro	Va'eira		6:2 - 9:35
Bo	Boi	Bo		10:1 - 13:16
Besjallach	Beshalach	Beshalach		13:17 - 17:16
Jitro	Yisroi	Yitro		18:1 - 20:23
Misjpatiem	Mishpotim	Mishpatim		21:1 - 24:18
Teroema	Terumoh	Terumah		25:1 - 27:19
Tetsawe	Tetzaveh	Tetzaveh		27:20 - 30:10
Ki Tisa	Ki Siso	Ki Tisa		30:11 - 34:35
Wajakeel	Vayakhel	Vayakhel		35:1 - 38:20
Pekoedee	Pekoedei	Pekudei		38:21 - 40:38
Wajikra	Vayikro	Vayikra	Leviticus
Wajikra	Vayikro	Vayikra		1:1 - 5:26
Tsaw	Tzav	Tzav		6:1 - 8:36
Sjeminie	Shemini	Shemini		9:11 - 11:47
Tazria	Tazria	Tazria		12:1 - 13:59
Metsora	Metzoiro	Metzora		14:1 - 15:33
Acharé Mot	Acharei Mois	Acharei Mot		16:1 - 18:30
Kedosjiem	Kedoishim	Kedoshim		19:1 - 20:27
Emor	Emor	Emor		21:1 - 24:23
Behar	Behar	Behar		25:1 - 26:2
Bechoekotai	Bechukoisai	Bechukotai		26:3 - 27:34
Bamidbar	Bamidbar	Bamidbar	Numeri
Bamidbar	Bamidbar	Bamidbar		1:1 - 4:20
Nasso	Nossoi	Nasso		4:21 - 7:89
Beha'alotecha	Beha'aloisecho	Beha'alotecha		8:1 - 12:16
Sjelach Lecha	Shelach Lecho	Shlach		13:1 - 15:41
Korach	Koirach	Korach		16:1 - 18:32
Choekat	Choekas	Chukat		19:1 - 22:1
Balak	Bolok	Balak		22:2 - 25:9
Pinchas	Pinchas	Pinchos		25:10 - 30:1
Matot	Mattos	Mattot		30:2 - 32:42
Masa'ee	Masei	Masei		33:1 - 36:13
Dewariem	Devorim	Devarim	Deuteronomium
Dewariem	Devorim	Devarim		1:1 - 3:22
We'etchanan	VoEschonon	VaEtchanan		3:23 - 7:11
Ekev	Eikev	Eikev		7:12 - 11:25
Re'ee	Re'eh	Re'eh		11:26 - 16:17
Sjoftiem	Shoiftim	Shoftim		16:18 - 21:9
Kie Teetsee	Ki Seitzei	Ki Teitzei		21:10 - 25:19
Kie Tawo	Ki Sovoi	Ki Tavo		26:1 - 29:8
Nitsaviem	Nitzovim	Nitzavim		29:9 - 30:20
Wajelech	Vayeilech	Vayeilech		31:1 - 31:30
Ha-azinoe	Ho'azinoe	Ha'azinu		32:1 - 32:52
WeZot HaBracha	VeZois HaBrochoh	VeZot HaBerachah		33:1 - 34:12

Spelling

Volgens het Groene Boekje (editie 1995) spelt men 'thora', dus met een 'h' na de 't'. Traditioneel werd de Hebreeuwse letter tav bij veel woorden als 'th' weergegeven, zoals in Esther en Judith. Tegenwoordig is dit niet meer gebruikelijk.

De reden voor de keuze van de spellingswijze met 'h' is overigens onduidelijk, etymologisch gezien is het beter zonder 'h', maar sinds de 19e eeuw is de spelling met 'h' in het Nederlandse taalgebied het gebruikelijkst, en een eerdere versie van het Groene Boekje had beide spellingswijzen, zowel met als zonder 'h'.

De 'h' aan het einde van het woord, kan volgens gangbare conventies worden weggelaten. Al met al zijn er dus vier schrijfwijzen in omloop: Thora, Thorah, Tora en Torah.

In het nieuwe Groene Boekje (editie 2005) werd gekozen voor de spelling 'Thora', dus met een hoofdletter die voorgeschreven is bij titels van (heilige) boeken.

Andere visies

Volgens de joodse traditie is de Thora door Mozes op de Sinaïberg ontvangen. Er zijn archeologen die aannemen dat de Thora en de Deuteronomistische geschiedenis kenmerken vertonen die erop zouden duiden dat ze in de zevende eeuw voor onze jaartelling zijn samengesteld.

Dat er late redactionele bewerkingen zijn geweest zou af te leiden zijn uit de verschillen tussen de Masoretische Tekst, de Samaritaanse Pentateuch en de Septuaginta. Deze redactionele bewerkingen laten echter ook ruimte voor de conclusie dat er één oudere tekst aan de basis van deze verschillende versies staat, dan wel dat de Samaritaanse Pentateuch en de Septuaginta aan de hand van de Masoretische Tekst zijn opgesteld. De Septuaginta is immers een Griekse vertaling en daarmee een verklaring van de hand van 70 vertalers. Verder laat de Samaritaanse versie overduidelijk het filosofische verschil van inzicht met het traditionele jodendom zien. Zo bevat de Samaritaanse Thora als Tiende Gebod van de Tien geboden het gebod een altaar te bouwen op de heilige berg Gerizim, alwaar het centrum van hun godsdienst is gelegen.

Zie verder de christelijke visie op de Thora. Voor wat betreft de islam, zie Koran.

Weblinks

•   (en) Torah, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Jodendom

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Torah op Wikimedia Commons.