Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Samaritaanse Pentateuch

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De Samaritaanse Pentateuch (Hebreeuws: תורה שומרונית, torah sjomroniet) is de versie van de Pentateuch (de Thora of eerste vijf boeken van de Hebreeuwse Bijbel), overgeleverd door de Samaritanen. De Samaritanen beschouwen enkel deze vijf boeken als Heilige Schrift, en de rest van de Hebreeuwse Bijbel niet. Handschriften van de Samaritaanse Pentateuch verschillen uiterlijk van joodse handschriften door het gebruikte Samaritaanse schrift, dat ontwikkeld is uit het Oudhebreeuwse schrift.

Ouderdom

Tot nu toe stammen de oudste bekende handschriften van de Samaritaanse Pentateuch uit de elfde eeuw.

Dat de teksttraditie al ouder is, wordt aangetoond door inscripties met teksten uit de Samaritaanse Pentateuch uit de derde en zesde eeuw, en door de verschillende varianten in de Samaritaanse Targoem.

Tekstkritiek

Naast de Masoretische text en de Septuaginta representeert de Samaritaans Pentateuch een derde teksttype waarin de Thora tot op heden overgeleverd is. De tekst van de Smaritaanse Pentateuch wijkt in ongeveer 6000 details af van de Masoretische tekst. In de meeste gevallen gaat het om spellingsvarianten

Aangezien de tekst van de Samaritaanse Pentateuch apart van de Masoretische tekst werd overgeleverd, kan deze relevante informatie bij de tekstkritiek van de Hebreeuwse Bijbel. Voor sommige varianten is de consensus dat de Samaritaanse Pentateuch bewerkt werd om meer overeen te komen met de zienswijzen van de Samaritanen. Er zijn ook varianten waarin de stemmen de tekst van de Samaritaanse Pentateuch overeenstemt met de Septuaginta en deze beide verschillen van de Masoretische tekst. Behalve tekstvoorbeelden die overeenkomen met de Masoretische tekst, werden onder de Dode Zeerollen ook varianten gevonden die overeenkomen met een teksttype zoals van de Samaritaanse Pentateuch.

Wanneer de tekstvariant uit de Dode Zeerollen overeenkomt met de tekst in de Samaritaans Pentateuch, noemt men dit een Pre-Samaritaanse tekstvartiant, in tegenstelling tot varianten die pas later verschenen onder invloed van specifieke eigenschappen van de Samaritaanse religie en hun taalvariant.

Gebruik

Net als in de joodse godsdienst wordt in de Samaritaanse religie een schriftrol gebruikt tijdens de liturgie, maar een codex of boek om tekst te bestuderen. Net als bij de joden houdt het litutrgische gebruik in dat de schriftrol in de synagoge wordt voorgelezen. Bovendien kennen de Samaritanen het gebruik om de schriftrol meermaals per jaar in een processie mee te nemen naar de top van de berg Gerizim.

Handschriften

In de Samaritaanse gemeenschap in Nabloes (het Bijbelse Sichem), ziet men de Abisja-rol als belangrijkste en als prototype van alle Thorarollen, omdat zij volgens een cryptogram in het boek Deuteronomium zou geschreven zijn door Abisua, de achterkleinzoon van de hogepriester Aäron (vgl. 1Kronieken 5:29–30), dertien jaar na de inname van het Beloofde Land door de Israëlieten. Alle andere Samaritaanse Thorarollen zijn een kopie van deze rol.

Dit is een sterk beschadigde schriftrol, die uit delen van verschillende rollen is samengevoegd. IN de jaren 1950 kreeg Federico Pérez Castro de zeldzame gelegenheid om de volledige rol te fotograferen. Na grondig onderzoek besloot hij om enkel het achterste deel van de rol te publiceren (Numeri 35 tot Deuteronomium 34),[1] aangezien het voorste gedeelte voornamelijk bestaat uit nieuwere stukken met lechts kleine fragmenten van oude schriftrollen. Castro stelde vast dat ook het gedeelte van Numeri 35 tot Deuteronomium geen uniform geheel is: dit stamt van verschillende schrijvers uit de 12e tot 14e eeuw.

In Samaritaanse bronnen wordt de Abisja-rol voor het eerst in de 14e eeuw vermeld door de kroniekschrijver Abu’l Fath. In een glos van de Samaritaanse kroniek (Tolidah) staat dat de Abisja-rol door een aardbeven sterk beschadigd werd, net op het moment dat ze tijdens een processie meegevoerd werd op de berg Gerizim.

Belangrijke vroege handschriften van de Samaritaanse Pentateuch:[2]

Naam Datum Beschrijving Bewaarplaats
Ms. Dublin, Chester Beatty Library, 751 1225 De codex, geschreven door Abi Barakatah, is het oudste vrijwel volledi bewaard gebleven exemplaar van de Samaritaanse Pentateuch. De tekst is kwalitatief goed geschreven en goed bewaard. Ook interpunctie- en vocalisatietekens zijn goed leesbaar.[3][4] Dublin
Ms. Nablus, Synagogue, A 1336 Nabloes
Ms. Dublin, Chester Beatty Library, 752 1339 Dublin
Ms. London, British Library, Or. 6461 1339 De afschrijver was Abraham ben Jacob ben Tabya ben Sa’adiah ben Abraham, uit de schrijversfamilie Pijma.[5] De codex (van 199 bladen) werd in 1902 aangekocht voor het Britse Museum.[6] Londen
Ms. Paris, Bibliothèque nationale, Sam. 2 1345 Dit handschrift van een volledige codex van 254 bladen werd in 1616 aangekoicht in Damascus door Pietro della Valle, en vormde de basis voor de Parijse en Londense Polyglotten[7] Rond 1623 werd het handschrift aan het Oratorium in Parijs geschonken.[8] Parijs
Ms. London, British Library, Cotton Claudius B. viii 1362 Een codex uit de 14e eeuw, uit de collectie van Robert Bruce Cotton (1571–1631). De eerste helft van het handschrift werd geschreven door Ithamar ben Aaron ben Ithamar, de Samaritaanse hogepriester in Damascus, en door Joseph ben Abi Ozzi. De tweede helft werd geschreven door Abraham ben Ab Nessan ben Abi Sa’adia ben Ab Hasda uit Gerar (d.w.z. Gaza).[9] Der Codex (254 Blätter) umfasst den kompletten Pentateuch. Er wurde 1620/30 im Orient erworben.[10] Londen
Ms. Cambridge, University Library, Add. 1846 12e eeuw Dit manuscript is bekend onder de naam Codex Zurbil, vernoemd naar scholion aan het einde van het boek Numeri, waariin beweerd wordt dat het handschrift in de tijd van Zerubbabel (Zurbil) uit het vuur werd gered. De tekst wwerd geschreven door vijf afschrijvers.[11] Cambridge
Ms. Nablus, Synagogue, 6 1204 Dit handschrift is erg kostbaar door zijn hoge ouderdom (1204 v. Chr.). Alleszins bevat het talrijke schrijffouten en is gedeeltelijk moeilijk leesbaar of beschadigd.[12] Nabloes
Ms. Cambridge, University Library, Add. 713 13e eeuw Codex (244 bladen, daaronder zijn enkele modern aangevuld).[13] Cambridge
Ms. Manchester, John Rylands Library, Sam 1 1211 goed bewaarde codex, geschreven door Abi Baraktah. De tekst van Numeri 34 werd zo geordend, dat de berg Gerizim zich in het centrum van het Beloofde Land bevindt.[14] Manchester
Ms. Jerusalem, National Library of Israel, Sam 2° 6 1215 Uit de collectie van David Salomon Sassoon (London).[15] Jeruzalem
Ms. Cambridge, University Library, Add. 714 1219 Codex (312 bladen), in twee kolommen, Hebreeuws-Arabisch. De schrijver was Abu’l barakât ben Ab-Zehuta ben Ab-Nefoesja ben Abraham uit Sarpat.[16] Cambridge
Ms. Rom, Bibliotheka Apostolica Vaticana, Barberini Or. 1 1226 De zogenaamde Barberijnse Triglott: drie kolommen: Hebreeuws/Aramees/Arabisch. Aangekocht in 1631 door Nicolaus Claudius Fabricius de Peiresc in de Oriënt. Geërfd door kardinaal Francesco Barberini. Van de 266 bladen zijn er 182 van oude leeftijd.[17] De Barberijnse Triglott werd, in tegenstelling tot het exemplaar van della Valles voreerst niet gepubliceerd. Vaticaan
Ms. New York, Public Library, 1 1232 Pergamentcodex. Bladen aan het begin en einde zijn in recentere tijden aangevuld op papier. De schrijver was Abraham ben Israël ben Efraïm ben Jozef.[18] New York
Ms. Paris, Bibliothèque nationale, Sam. 1 13e eeuw Codex (van 258 bladen) met de tekst van Genesis 18:2 tot Deuteronomium 7:5, waarvan een groter stuk van Leviticus ontbreekt.[19] Parijs
Ms. London, British Library, Or. 7562 1300 Londen
Ms. Manchester, John Rylands Library, Sam 2 1328 Manchester
Ms. Leipzig, Universitätsbibliothek, Vollers 1120 1345 De codex omvat 160 bladen met de tekst van Genesis 11:31 tot Deuteronomium 4:37, die op de laatste bladen na goed bewaard zijn. August von Gall vermoedde dat deze codex met de colectie van Abraham Firkovitsch naar Leipzig is geraakt. [20] Leipzig
Ms. London, British Library, Add. 1443 1350 Londen
Ms. Leiden, University Library, Or. 6 1350 Codex (170 bladen), waarin manuscripten van verchillende afkomst en verschillende ouderdom bijeengebracht zijn.[21] Leiden
Ms. London, British Library, Add. 22369 1360 Codex (154 bladen). Enkel het begin en het einde van de Pentateuch ontbeken. De schrijver was Abraham ben Ab-Nisan ben Ab-Chisda uit Gerar (= Gaza).[22] Londen
  1. º F. Pérez Castro: Séfer Abiša’, Edición del fragmento antiguo del rollo sagrado del Pentateuco hebreo samaritano de Nablus: Estudio, transcripción, aparato crítico y facsimiles, Textos y Estudios del Seminario Filológico Cardenal Cisneros, Madrid 1959.
  2. º Stefan Schorch, Leviticus, Berlin / Boston 2018, p. xxi –
  3. º Chester Beatty Digital Collections: Samaritan Pentateuch.
  4. º Stefan Schorch: Der Pentateuch der Samaritaner, Berlin / Boston 2012, p. 18 –
  5. º British Library, Sacred texts Collection: Samaritan Pentateuch.
  6. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, S. xxii.
  7. º Stefan Schorch, Leviticus, Berlin / Boston 2018, p. xxxi.
  8. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. iii.
  9. º British Library, Digitized Manuscripts: Cotton MS Claudius B VIII.
  10. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. xvii.
  11. º University of Cambridge Digital Library, Samaritan Pentateuch (MS Add.1846).
  12. º Stefan Schorch, Der Pentateuch der Samaritaner, Berlin / Boston 2012, p. 15 –
  13. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. xxxii.
  14. º Stefan Schorch: Samaritan Pentateuch, MS John Rylands Library Manchester 1.
  15. º The National Library of Israel: ארהותא קדישתא: תורה שומרונית.
  16. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. xxxii.
  17. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. xv.
  18. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. xxxiii.
  19. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. ix.
  20. º August von Gall: Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, S. i.
  21. º August von Gall: Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. ix –
  22. º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Boekdeel 1, Gießen 1914, p. xx.
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Samaritaanse_Pentateuch&oldid=312547"