Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Westerse wereld
De westerse wereld of het Westen is een groep landen waarvan de samenstelling wisselt met de manier waarop de term gebruikt wordt. Volgens de oorspronkelijke betekenis heeft het Westen betrekking op West-Europa en haar genealogische en filosofische erfgenamen in voornamelijk West-Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Oceanië. De term Het Westen verwijst vaak naar een cultureel en militair dominante groep landen die dominantie bereikte in de tweede helft van het tweede millennium. Deze landen behoren tot de rijkste en machtigste ter wereld en hebben een grote culturele invloed en overwicht op de rest van de wereld.
Oorsprong
De term had oorspronkelijk betrekking op delen van Europa die voornamelijk katholiek of protestant waren.
Het verschil tussen het Westen en zijn antagonisme het "Oosten" is echter veel ouder: in het Romeinse Rijk bestond er al verschil tussen het westelijke, Latijnse deel en het door Grieken gedomineerde oostelijke deel. De splitsing van het Romeinse Rijk in 395 in het West-Romeinse Rijk en het Oost-Romeinse Rijk alsmede het Grote Schisma van 1054 versterkten het verschil tussen Oost en West.
Met de verspreiding van het christendom in Europa werd het verschil tussen het Westen en het Oosten uitgebreid naar de rest van Europa. Zo worden Rusland en Bulgarije (beide tot het christendom bekeerd vanuit Constantinopel) bij het Oosten gerekend, terwijl Polen, Ierland en Zweden bij het Westen horen. Na de Middeleeuwen kenmerkte het Westen zich door een grote verscheidenheid aan stromingen en ontwikkelingen zoals de Renaissance, de Verlichting, het protestantisme, het humanisme, de secularisatie, enzovoorts.
Verschillende betekenissen
Momenteel wordt het Westen in verschillende betekenissen gebruikt:
- Klassieke betekenis
- Rijke landen van de wereld
- NAVO-landen en sommige neutrale Europese staten ten tijde van de Koude Oorlog
- Landen ten westen van Azië
- Definitie van de Nederlandse Overheid (m.b.t. niet-westerse allochtonen )
In werkelijkheid is niet altijd even duidelijk wanneer welke definitie wordt bedoeld. Veel intellectuelen hebben daarom een voorkeur voor de klassieke betekenis.
Klassieke betekenis
Volgens de klassieke betekenis heeft het Westen betrekking op West-Europa, met name op de staten die zich ontwikkelden uit het vroegere West-Romeinse Rijk. In bredere zin verstaan we hier ook onder de landen die van dit gebied uit gekerstend werden door de Latijnse rooms (= Romeins) katholieke Kerk en hun genealogische en filosofische erfgenamen in voornamelijk Scandinavië, West- en Midden Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Oceanië. Het gaat hierbij om landen met katholieke of protestante wortels en de overvloed aan religieuze, filosofische en staatkundige tradities die zich binnen deze landen hebben ontwikkeld. Het begrip Westerse cultuur heeft betrekking op deze betekenis van de term westerse wereld.
Mensen die deze definitie strikt hanteren noemen landen als Japan, Singapore of Zuid-Korea niet-Westers maar verwesterd (of Westernised/Westernized). Een voorbeeld hiervan is de titel van het boek Westernizing the Third World van Ozay Mehmet, dat de ondertitel The Eurocentricity of Economic Development Theories draagt. Latijns-Amerika hoort volgens de klassieke definitie wel bij het Westen.
Rijke landen
Deze betekenis benadert het contrast tussen de Eerste Wereld en de Derde Wereld, een groep landen die ook wel met de term ontwikkelingslanden wordt aangeduid. Hieruit spreekt volgens velen de mening dat de Westerse cultuur de betere is en dat de andere landen 'ontwikkeld' moeten worden.
Opmerkelijk is dat volgens deze definitie Japan soms als een westers land wordt beschouwd. Rijke Arabische landen lijken zich daarentegen aan deze definitie te onttrekken. Dit duidt erop dat het gebruik van de term "westerse wereld" als synoniem aan "rijke landen" minder doordacht is dan het gebruik van de term in de klassieke zin van het woord.
Volgens de klassieke definitie van het begrip westerse wereld zijn de meeste Latijns-Amerikanen westerlingen. Om de onduidelijkheden die deze definitie van het Westen geeft te vermijden, wordt het contrast tussen rijke, geïndustrialiseerde, democratische landen en arme landen meer en meer aangeduid met de termen Noord (de Eerste Wereld) en Zuid (de Derde Wereld).
Koude Oorlog
Tijdens de Koude Oorlog werd het er over Oost-West-tegenstellingen gesproken, waarbij kapitalistische NAVO-landen tegenover het communistische Oostblok stonden, verenigd in het Pact van Warschau. De uitdrukking het vrije Westen had een politieke lading. Het suggereerde dat niet-Communistische landen vrij waren. Destijds waren echter niet alle NAVO-landen democratisch. Als er al van zoiets als het Vrije Westen gesproken kan worden, dan viel dit niet geheel samen met de NAVO, een militair bondgenootschap, waarin zoasl gebruikelijk geostrategische argumenten een belangrijke rol spelen. Ook al waren Zweden, Finland, Oostenrijk, Zwitserland en Ierland om uiteenlopende redenen geen lid van de NAVO of van het Warschau-pact, ze werden altijd als westers beschouwd. Turkije was om geostrategische redenen en belangrijke lidstaat, met een westerse georiënteerde politieke elite, maar nog altijd is het westerse karakter van het land als geheel omstreden, zowel in Turkije zelf als daarbuiten. Portugal en Griekenland zijn landen die volgens de klassieke definitie wel tot het westen behoren, maar voor lange tijd dictaturen waren, wat hun lidmaatschap van de NAVO wel enigszins problematisch maakte, maar niet onmogelijk. Een groter intern probleem voor de NAVO was de historische vijandschap tussen Griekenland en Turkije, die in 1974 vanwege de kwestie Cyprus bijna tot een onderling gewapend treffen leidde. Frankrijk, ongetwijfeld een belangrijk westers land, wenste zich niet zonder meer aan de 'blokkenpolitiek' te conformeren en onttrok in 1966 haar strijdkrachten aan de geïntegreerde commandostructuur van de NAVO.
Tegenover dit 'westen' stond ook geen homogeen communistisch 'oosten'. Het in 1975 communistisch geworden Vietnam raakte zelfs kortstondig in oorlog met de communistische buurlanden en voormalige bondgenoten China en Kampuchea. De communistische Volksrepubliek China was geen lid van het Warschau-pact en had een historisch geworteld wantrouwen tegen de Sovjet-Unie, dat in 1969 zelfs tot grensincidenten leidde. De grote roerganger Mao Zedong moedigde in de jaren zeventig West-Europa zelfs aan om zich te verenigen om sterk te staan tegenover de Sovjet-Unie. Toen Oostbloklanden Hongarije (1956) en Tsjecho-Slowakije (1968) meenden een eigen koers te kunnen varen, werden die landen met harde hand tot de orde geroepen door de Sovjet-Unie en andere 'bondgenoten'. Polen kon in 1981 zo'n maatregel net voorkomen door zelf met een militaire coup de binnenlandse onrust te onderdrukken.
Landen als Polen, Hongarije, Tsjechië en de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen, die voor de Tweede Wereldoorlog als westers werden beschouwd volgens de klassieke definitie, behoorden ten tijde van de Koude Oorlog tot het Oostblok. Na de val van de Berlijnse Muur werden deze landen weer voluit als Westerse landen gezien. Zij zijn dan ook relatief succesvol in het ontwikkelen van een meerpartijendemocratie en een vrije markteconomie.
Landen ten westen van Azië
Dit is de definitie van het Westen die in de koloniale tijd werd gehanteerd, waarbij de cultuur van Azië met die van West-Europa werd gecontrasteerd. Merk op dat Europa zich niet altijd als het Westen zag, maar vaak ook als het (ongenoemde) midden. Denk bijvoorbeeld aan de benamingen van de West-Indische Compagnie en de Oost-Indische Compagnie. Overigens beschouwden de Chinezen hun rijk ook als het 'Rijk van het Midden', in de zin van het middelpunt van de wereld, waaraan de 'barbaren' (de buitenwereld) eigenlijk tribuut verschuldigd waren.
De Oriënt-Express (oosterse exprestrein) is een nog steeds bestaande treinlijn uit de koloniale tijd die van Londen naar Istanbul (het oude Constantinopel) rijdt.
De Britse schrijver Rudyard Kipling schreef over de tegenstelling: West is West and East is East and never the twain shall meet (Oost is oost en west is west en nooit zullen de twee elkaar raken), waarmee hij wilde aangeven dat de oosterse cultuur te veel van de westerse verschilde om ooit door een westerling doorgrond te kunnen worden.
Definitie van de Nederlandse overheid
Om politieke redenen bestaat er vanuit de overheid de behoefte om onderscheid te maken tussen westerse en niet-westerse allochtonen. Het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) heeft het onderscheid als volgt gedefinieerd: tot de categorie ‘niet-westers’ behoren allochtonen uit Turkije, Afrika,en Azië, met uitzondering van Indonesië en Japan. Andere allochtonen - met inbegrip van mensen uit Indonesië en Japan - worden door de overheid als westers getypeerd. Deze politiek/ambtelijke definitie mist de historische, feitelijke en filosofische inkadering die de andere definities kenmerkt.
Zie ook
Link
- (en) WP Western world