Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Renaissance
| Periodes uit de westerse geschiedenis |
|
|
|
|
Portaal  Geschiedenis
|
De Renaissance is een in het 15e-eeuws Italië ontstane vernieuwing van kunst-en levensstijl, geïnspireerd op de voorbeelden uit de klassieke oudheid, die zich vanuit Zuid-Europa over de rest van West-Europa verspreidde. Als culturele beweging omvatte het een bloei van literatuur, wetenschappen en kunsten, met het Toscaanse Florence als epicentrum.
Hoewel ook tijdgenoten het op die manier ervoeren, is het voorgestelde beeld van een 'hergeboorte' van kunsten en wetenschappen in een periode van de westerse geschiedenis volgend op de 'duistere middeleeuwen' echter lang niet onomstreden. Hoe dan ook was het voor West-Europa een periode van grote veranderingen. Tijdens de renaissance werden nieuwe werelddelen ontdekt, het geocentrisch astronomisch systeem van Ptolemaeus werd vervangen door dat van Copernicus, het feodale systeem brokkelde af en de handel groeide aan. De toepassing van uitvindingen en innovaties als papier, de drukpers, het kompas en buskruit drukten hun stempel op de samenleving. De inspirerende intellectuele lekenbeweging van de humanisten, met middeleeuwse voorlopers als Dante en Petrarca, maakte een einde aan het monopolie dat geleerde geestelijken op het gebied van hogere studie in de middeleeuwen hadden. Zij maakten de mens en zijn potentieel tot centrum van hun studie en grepen daarbij terug op antieke denkers. Wat ze hiermee wilden bereiken was een ontvoogding van de menselijke geest, die ongebonden door geloofsdogma's en strakke opgelegde structuren zich nu vrij zou kunnen ontwikkelen. Vrij onderzoek en een kritische studie van teksten was daarbij essentieel.
Renaissances
Met 'renaissance' (betekent "nieuwe geboorte" in het Frans ) wordt in het bijzonder een periode in de Europese geschiedenis tussen de veertiende en zestiende eeuw bedoeld. In het algemeen geldt de term ook voor andere uitbarstingen van creativiteit en culturele vernieuwing, zoals de zogenaamde Harlem Renaissance in het zwarte New York City in de jaren 1920, de Ierse literaire renaissance in de late negentiende en vroege twintigste eeuw, en de Karolingische renaissance in de achtste en negende eeuw in Europa. Dit artikel gaat over de Europese renaissance, de grote opleving van de kunsten en letteren, die onder invloed van klassieke voorbeelden begon in het 14e-eeuws Italië en zich vervolgens verspreidde over Europa tijdens de 15e en 16e eeuw.
Als historisch periodebegrip werd de term door Jacob Burckhardt geïntroduceerd in Die Kultur der Renaissance in Italien uit 1860. Burckhardt zag weliswaar de 'renaissance' als een geheel, tot uitdrukking gebracht in alle aspecten (politiek, wetenschap, godsdienst,...) van de maatschappij, maar liet in zijn hoofdwerk de kunst praktisch buiten beschouwing omdat die volgens hem een eigen ontwikkeling volgde. Het hanteren van 'renaissance' als historische periode wordt door een aantal historici als problematisch beschouwd, met name omdat het 'Vroegmoderne tijd' overlapt. De manier waarop Burckhardt de renaissance beschreef als allesomvattende breuk met het verleden lijkt nu overdreven, want vaak was er eerder sprake van continuïteit van wat reeds in de middeleeuwen begonnen of ontwikkeld was.
Achtergrond
Na de demografische achteruitgang van de 14e en de eerste helft van de 15e eeuw, kwam de Europese bevolking stilaan terug op het niveau van vóór de crisis, niettegenstaande nieuwe uitbraken van pestepidemieën die Europa tot in de 18e eeuw zouden blijven teisteren. De hongersnoden werden minder frequent dan in de vorige eeuwen en de bevolkingsdichtheid die bijvoorbeeld in de 16e eeuw werd aangetroffen in Vlaanderen en Noord-Italië was gunstig voor intensivering van het werk. De Honderdjarige Oorlog eindigde in 1453 en versterkte burchten werden geleidelijk vervangen door sierpaleizen. Tussen 1500 en 1580 leek het klimaat eerst zachter te worden waarna het opnieuw afkoelde tot wat nu een 'Kleine IJstijd' wordt genoemd. Met de ontdekking van Amerika in 1492 bevorderde de toestroom van goud en zilver in Europa het economische herstel. De overzeese ontdekkingsreizen en de mondialisering van de handel leidde tot de groei en de verfraaiing van de steden.
Humanisme en secularisering
Het humanisme is een groep van ethische theorieën die de mens centraal stellen. Humanisten gaan ervan uit dat mensen vooruitgang kunnen boeken door de toepassing van het menselijk intellect, zonder de noodzaak van enig religieus gezag. Het verwijst ook naar een literaire en wetenschappelijke beweging tijdens de renaissance, gekenmerkt door de vernieuwde studie van de Griekse en Romeinse wijsbegeerte, letteren en kunst.
Deze hernieuwde oriëntatie op de mens had ook gevolgen voor de keuze van onderwerpen die beeldende kunstenaars maakten. Terwijl in de middeleeuwen de artistieke creatie in wezen gericht was op de christelijke religie, ontstond er door de grotere macht van de Italiaanse steden een publiek van rijke mecenassen en kopers die hun huizen wilden decoreren met portretten en andere seculiere taferelen. Zo was er nu belangstelling voor humanistische thema's enerzijds (tolerantie, vrijheid van gedachte, vrede, onderwijs voor de ontwikkeling van het individu, etc.) en de antieke mythologie anderzijds. Ook de vernieuwing van de filosofie, die zich vooral op Aristoteles en Plato richtte, leverde kunstenaars nieuwe ideeën. In het neoplatonisme is de mens het middelpunt van het universum. Schilders en beeldhouwers aarzelden dan ook niet om de schoonheid van het naakte menselijke lichaam af te beelden. De studie van oude teksten en de vernieuwing van de filologie met Lorenzo Valla inspireerde architecten in de renaissance om zich te ontdoen van de gotische stijl. Zij maakten voor hun ontwerpen gebruik van de leer van Pythagoras en Vitruvius. Geleidelijk leek de menselijke geest zich van religieuze beperkingen vrij te maken en zich te wenden naar aards geluk, vrede en vooruitgang. Schrijvers en filosofen interesseerden zich nu voor alle domeinen van kennis. Ze kopieerden en vertaalden oude manuscripten en gingen op zoek naar nieuwe teksten. Deze vernieuwende ideeën verspreidden zich over het Europese continent door de toepassing van de drukkunst en via rondreizende humanisten. De eerste bibliotheken werden opgericht, zoals de Vaticaanse Apostolische Bibliotheek (circa 1450).
Patroons en kunstenaars
Zie ook
- Duitse renaissance
- Engelse renaissance
- Franse renaissance
- Italiaanse renaissance
- Noordelijke renaissance
- Renaissance in de Nederlanden
- Spaanse renaissance
Noten
Externe links
- Chronologische lijst van kunstenaars uit de vroege renaissance met veel links
- Chronologische lijst van kunstenaars uit de hoog-renaissance
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Renaissance op Wikimedia Commons.
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •