Positivistenkalender

De positivistenkalender (ook Comte-kalender) is een zonnekalender, die in 1849 werd voorgesteld door Auguste Comte als een hervorming van de gregoriaanse kalender. Het voorstel werd, net als andere kalenderontwerpen van Comte, nooit echt populair. Later ontwierp Moses Cotsworth op basis hiervan de gelijkaardige Internationale Eeuwige Kalender.

Het systeem van de positivistenkalender

De kalender bevat dertien maanden van elk 28 dagen, plus een feestdag om de doden te herdenken aan het einde van het jaar. Deze extra dag maakt geen deel uit van een maand, noch van een week. De bedoeling hiervan was dat de weken en maanden op die manier gesynchroniseerd zouden lopen. Dit betekent in de praktijk dat elke maand op een maandag zou beginnen. Het idee om de weekcyclus een dag te onderbreken, nam Comte over van Marco Mastrofini, die in 1834 een kalenderproject uitgaf dat vandaag de naam Wereldkalender heeft.

Kalenderblad voor een willekeurige maand
Ma	Di	Wo	Do	Vr	Za	Zo
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28

Naast het gewone jaar met 365 dagen, bestaat in deze kalender ook een schrikkeljaar met een tweede extradag op het einde van het jaar. Deze zou aan de herdenking van vrouwelijke heiligen worden gewijd. Het jaarbegin en de schrikkeljaarregel komen overeen met die van de gregoriaanse kalender. Volgens deze kalender zou ook de gebruikelijke christelijke jaartelling vervangen worden. Als jaar 1 van de positivistenkalender zou men het jaar 1789 van de gebruikelijke jaartelling nemen, het jaar waarin de Franse Revolutie begon.

De maanden van de positivistenkalender kregen de namen van beroemde personen, en doorlopen elk jaar de wereldgeschiedenis via verschillende thema’s. Dit zou de wetenschappen moeten bevorderen:

Positivistenkalender (detail) in de Chapelle de l’Humanité in Parijs. Van links naar rechts: augustus (Dante), september (Gutenberg), oktober (Shakespeare), november (Descartes), december (Frederik de Grote), 13e maand (Bichat), 14e – virtuele – maand ter ere van de vrouw (Heloisa)

Maanden van de positivistenkalender
	Naam (Frans)	Naamgever	Gregoriaanse kalender
	Naam (Frans)	Naamgever	Begin	Einde
1	Moise	Mozes	1 januari	28 januari
2	Homère	Homerus	29 januari	25 februari
3	Aristote	Aristoteles	26 februari	25 maart
4	Archimedes	Archimedes	26 maart	22 april
5	César	Julius Caesar	23 april	19 mei
6	Saint-Paul	Apostel Paulus	20 mei	17 juni
7	Charlemagne	Karel de Grote	18 juni	15 juli
8	Dante	Dante Alighieri	16 juli	12 augustus
9	Guttemberg	Johannes Gutenberg	13 augustus	9 september
10	Shakespeare	William Shakespeare	10 september	7 oktober
11	Descartes	René Descartes	8 oktober	4 november
12	Frédéric	Frederik de Grote	5 november	2 december
13	Bichat	M. F. X. Bichat	3 december	30 december
	Jour blanc	Dodengedenktag	31 december

In de schrikkeljaren beginnen de maanden Archimedes tot Bichat een dag vroeger, vergeleken met de gregoriaanse kalender; de dodengedenkdag valt op 30 december en de schrikkeldag komt op 31 december.

Naast de gebruikelijke namen voor de dagen van de week, gebruikt de positivistenkalender nog 364 namen voor de dagen van het jaar, door Comte gekozen uit zijn favoriete helden van de geschiedenis, een idee, dat hij overnam van het kalenderontwerp van Sylvain Maréchal uit 1787 (de Maréchal-kalender). Blijkbaar dienden de dagelijkse patroonheiligen van de Katholieke Kerk hierdoor vervangen te worden.

Voordelen

De kalender heeft als voordeel dat elke maand hetzelfde is opgebouwd, zowel wat de lengte als wat de weekdagen in de maand betreft. De kalender is heel overzichtelijk gestructureerd. Een kalenderblad is in verschillende maanden of verschillende jaren bruikbaar.

Nadelen

Argumenten die tegen het invoeren van deze kalender spreken zijn onder andere:

de ideologische basis, die in de namen van de maanden tot uitdrukking komt;
de ondeelbaarheid van het aantal van 13 maanden. Dit maakt het moeilijk om halfjaarlijkse of kwartaalstatistieken te maken of de vier traditionele jaargetijden in te delen.

Uitwerkingen van de kalenders

Behalve in positivistische kringen werd de kalender nooit in de praktijk omgezet. In de jaren 1930 genoot de kalender in een licht gewijzigde vorm, als Internationale Eeuwige Kalender (IFC) voorbijgaand een grote belangstelling.

De verschillen met de IFC zijn:

de namen van de maanden: de IFC gebruikt, behalve de maand Sol, de maandnamen zoals in de juliaans/gregoriaanse kalender, terwijl de maanden in de positivistenkalender namen kregen van beroemdheden van de Oudheid tot de negentiende eeuw;
het plaatsen van de schrikkeldag: in de IFC volgt de schrikkeldag na juni, in de positivistenkalender voor de nieuwjaarsdag.