Juliaanse dag

De juliaanse dag is het dagnummer in het wetenschappelijke Julian Day-systeem (afgekort: JD) dat gebruikt wordt in de sterrenkunde (bijvoorbeeld bij satellietwaarnemingen) en aanbevolen wordt door de Internationale Astronomische Unie. Het gebruik van de juliaanse dag is praktisch om het tijdsverschil tussen twee afzonderlijke gebeurtenissen te berekenen: het aantal dagen tussen twee tijdstippen wordt berekend door een eenvoudige aftrekking. Als beginpunt voor de juliaanse dag-telling, werd 1 januari 4713 v.Chr. volgens de juliaanse kalender gekozen, vanaf 12 uur Greenwichtijd. Dit komt overeen met 24 november 4714 v.Chr. volgens de gregoriaanse kalender. Hoewel de startdatum op 1 januari volgens de juliaanse kalender werd gelegd, heeft de juliaanse dag verder weinig te maken met de juliaanse kalender en dient er niet mee te worden verward.

Het juliaanse dag-nummer voor zaterdag, 21 december 2024 06:14:38 UT is JD 2460665.760162.

Geschiedenis

De juliaanse dag werd in 1583 voorgesteld door de Franse filoloog en historicus Joseph Justus Scaliger. Hoewel het lijkt alsof de naam „juliaanse” dag afgeleid zou zijn van de juliaanse kalender, die toen nog in gebruik was, noemde Scaliger dit systeem volgens andere bronnen naar zijn vader Julius Caesar Scaliger.

Scaliger berekende dat de tijdsperiode die overeenkwam met het kleinste gemene veelvoud van de cycli van de Indictie (15 jaar), het gulden getal (19 jaar) en de Zonnecyclus (Zonnecirkel) (28 jaar, namelijk: de schrikkeljaarcyclus van vier jaar, vermenigvuldigd met het aantal weekdagen, namelijk zeven), 7980 jaar duurde. Deze periode van 7980 jaar wordt een juliaanse periode genoemd. De vorige keer dat deze drie cycli samenvielen (en dus alle drie deze cycli op jaar „1” stonden), was in het jaar 4713 v. Chr. Daarom werd het jaar 4713 v. Chr. bewust gekozen als beginjaar voor de juliaanse dag-telling. Een verder voordeel van deze vroege startdatum was, dat er voor dat betreffende jaar voor zover bekend was nog geen geschreven geschiedenis was.

De Britse astronoom John Herschel stelde in 1849 in zijn boek Outlines of Astronomy voor om Scaligers schema voor het meten van de tijd in de astronomie te gebruiken. Dit maakte komaf met allerlei complicaties, die het gebruik van verschillende kalendersystemen met zich meebracht. Herschel voerde ook het getal na de komma in voor de uurtijd. De wisseling naar de volgende juliaanse dag werd op de middag gezet, zodat de astronomen, die ’s nachts hun observaties deden, er geen last van hadden.

Universele tijd

De juliaanse dag wordt niet berekend aan de hand van de plaatselijke tijdzone maar aan de hand van de universele tijd. Op die manier is de juliaanse dag voor iedereen op aarde hetzelfde en geschikt voor wetenschappelijk gebruik.

Onderverdeling

De juliaanse dag wordt als volgt verder onderverdeeld:

0,1 = 2,4 uur of 144 minuten of 8640 seconden
0,01 = 0,24 uur of 14,4 minuten of 864 seconden
0,001 = 0,024 uur of 1,44 minuten of 86,4 seconden
0,0001 = 0,0024 uur of 0,144 minuten of 8,64 seconden
0,00001 = 0,00024 uur of 0,0144 minuten of 0,864 seconden

Verstreken dagen

Sinds het begintijdstip zijn er bijna 2,5 miljoen juliaanse dagen verstreken. JDN 2.400.000 viel op 16 november 1858. JD 2.500.000,0 zal op 31 augustus 2132 om twaalf uur ’s middags vallen.

Berekeningen

Weekdag

De weekdag kan van de juliaanse dag worden afgeleid door het te berekenen modulo 7, waarbij 0 maandag betekent.

JDN mod 7	0	1	2	3	4	5	6
Dag van de week	maandag	dinsdag	woensdag	donderdag	vrijdag	zaterdag	zondag

Alternatieven

Een aantal varianten en alternatieven werden uit de juliaanse dag ontwikkeld.

Modified Julian Date

De Modified Julian Day (MJD) gebruikt minder grote dagnummers en begint om middernacht (00.00 uur) op woensdag 17 november 1858. Er geldt MJD = JD − 2400000,5. De MJD werd in 1957 ingevoerd door het Amerikaanse Smithsonian Astrophysical Observatory te Cambridge, Massachusetts.