Ethiopische kalender

De Ethiopische kalender (Amhaars: ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer/የኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር) is de belangrijkste kalender die gebruikt wordt in Ethiopië en is gelijk aan het liturgisch jaar van de Eritrees-orthodoxe Kerk, waar deze bekend staat als de Ge'ez kalender. De tijdrekening is gebaseerd op de oudere Alexandrijnse of Koptische kalender, die weer is gebaseerd op de nog oudere Egyptische kalender.

De Ethiopische kalender heeft overeenkomsten met de juliaanse kalender: een gewoon jaar duurt 365 dagen, en elk vierde jaar wordt (zonder uitzondering) een schrikkeldag toegevoegd.

Anders dan in de juliaanse kalender zijn alle maanden even lang: net als de Koptische kalender heeft de Ethiopische kalender twaalf maanden van elk 30 dagen. De vijf overige dagen (’epagomenae’ of ’epagomenale dagen’, ook een dertiende maand genoemd) volgen na de twaalfde maand. In een schrikkeljaar volgt nog een zesde epagomenale dag. Deze schrikkeldag wordt toegevoegd op de dag die overeenkomt met 29 augustus volgens de juliaanse kalender; dit is zes maanden vóór de juliaanse schrikkeldag. Volgens de gregoriaanse kalender valt de eerste dag van het Ethiopische jaar, 1 meskerem, voor de jaren tussen 1901 en 2099 (inclusief) op 11 september (gregoriaanse kalender), maar in de jaren vóór een gregoriaans schrikkeljaar op 12 september (greg.).

De maanden beginnen op dezelfde dagen als van de Koptische kalender, maar verschillen in naamgeving, die in het Ge'ez zijn.

Nieuwjaarsdag

Enkutatash is het woord voor de Ethiopische nieuwjaar in de officiële taal van Ethiopië: het Amhaars; in het Ge'ez in Eritrea wordt het Ri'se Awde Amet (belangrijkste verjaardag) genoemd. Nieuwjaarsdag valt op 11 september van de gregoriaanse kalender, behalve voor schrikkeljaren, want dan valt deze op 12 september. Het Ethiopische kalenderjaar 1998 ˈAmete Məhret („Jaar van Genade”) begon op 11 september, 2005. De Ethiopische jaren 1996 en 1992 AM begonnen op 12 september 2003 respectievelijk 1999.

Nieuwjaar begint op 11 of 12 september, zoals boven beschreven voor de gregoriaanse jaren 1900 tot en met 2099, maar verschilt in de andere Gregoriaanse eeuwen, omdat elk vierde Ethiopische jaar zonder uitzondering een schrikkeljaar is.

Tijdperken

Om het jaar aan te geven, maken Ethiopiërs en leden van de Eritrees-orthodoxe Kerk tegenwoordig gebruik van het Opstandingstijdperk, dat zijn oorsprong vindt in de berekeningen van de Alexandrijnse monnik Annianus van Alexandrië rond 400 na Christus. Annianus volgde de Alexandrijnse berekening van de ’schepping van de wereld’ volgens dewelke de wereld op 25 maart 5492 v. Chr. geschapen werd. Hij nam aan dat de geboorte van Jezus 5500 jaar na de schepping plaatsvond, wat overeenkomt met het jaar 8 v. Chr. in de juliaanse kalender.

In de tussentijd namen de Europeanen in 525 de berekeningen over van Dionysius Exiguus, die de Opstanding exact acht jaren eerder plaatste dan Annianus. Dit leidde er toe dat het Ethiopische volgjaar acht jaar minder is dan het Gregoriaanse volgjaar van 1 januari tot 10 september en zeven jaren minder voor de rest van het Gregoriaanse jaar.

In het verleden werden een aantal andere tijdperken in Ethiopië gebruikt voor de jaartelling:

Tijdperk van Martelaren

Het belangrijkste tijdperk – ooit veel gebruikt door de kerken van het Oosters christendom en nog steeds in gebruik bij de Koptische kerk – was het Tijdperk van Martelaren (Anno Martyrium), ook bekend als het Diocletiaanse tijdperk, (Anno Diocletiani),* waarvan het eerste jaar begon op 29 augustus 284.

Het verschil tussen de ’Tijdperk van de Martelaren’-tijdrekening en de juiaans/gregoriaanse Anni Domini-jaartelling bedraagt 285 (= 15 × 19) jaren. Dit omdat Dionysius Exiguus in het jaar 525 besloot om 15 Metonische cycli toe te voegen aan de bestaande 13 Metonische cycli van het Diocletiaanse Tijdperk (15 × 19 + 13 × 19 = 532) om zo een volledige 532-jarige middeleeuwse Paascyclus te verkrijgen. Deze eerste cyclus eindigde in het jaar 247 (Tijdperk van de Martelaren) (= 13 × 19) ofwel het jaar DXXXI (531). 532 is ook het product is van het aantal jaren van de Metonische cyclus (19 jaren) en het aantal jaren van de Zonnecyclus (28 jaren).

Anno Mundi volgens Panodoros

Rond 400 na Christus bepaalde een Alexandrijnse monnik genaamd Panodoros het Alexandrijnse tijdperk (Anno Mundi = in het jaar (sinds het begin) van de wereld), op 29 augustus 5493 v.Chr. Na de zesde eeuw na Chr. werd dit tijdperk gebruikt door Egyptische en Ethiopische chronologen. De twaalfde cyclus van 532 jaar van dit tijdperk begon op 29 augustus 360 na Chr. en zodoende 4 × 19 jaar na het Tijdperk van de Martelaren.

Anno Mundi volgens Anianos

Bisschop Annianus van Alexandrië gaf de voorkeur aan de Paasstijl als nieuwjaarsdag, de 25e maart (zie boven). Vandaar voegde hij zes maanden toe aan de berekening van Panodoros, waardoor de jaartelling begon vanaf 25 maart 5492 vóór Christus.

Schrikkeljaarcyclus

De vierjarige schrikkeljaarcyclus is verbonden met de vier Evangelisten: het eerste jaar na een Ethiopisch schrikkeljaar is genoemd naar Johannes, gevolgd door een Matteüs jaar en een Marcus jaar. Het jaar met de zesde epagomenale dag wordt aangeduid als het Lucasjaar.

Er zijn, anders dan in de gregoriaanse kalender, geen uitzonderingen in de vierjarige schrikkeljaarcyclus.

Maanden

Amhaars	Koptisch	Gregoriaanse begindatum	Begindatum in het jaar na de zesde epagomenale dag
Meskerem	Tut	11 september	12 september
Teqemt	Babah	11 oktober	12 oktober
Hedar	Hatur	10 november	11 november
Tahsas	Kiyahk	10 december	11 december
T'er	Tubah	10 januari	10 januari
Yekatit	Amshir	8 februari	9 februari
Megabit	Baramhat	10 maart	10 maart
Miyazya	Baramundah	9 april	9 april
Genbot	Bashans	9 mei	9 mei
Sene	Ba'unah	8 juni	8 juni
Hamle	Abib	8 juli	8 juli
Nehase	Misra	7 augustus	7 augustus
Pagumen	Nasi	6 september	6 september

Merk op dat bovengenoemde data alleen gelden tussen maart 1900 en februari 2100.

Opmerkelijk

Naast deze bijzondere jaartelling heeft Ethiopië ook een eigen traditionele dagindeling, waarbij de uurrekening is gebaseerd op de zonsopkomst en -ondergang. Omdat het land niet ver van de evenaar ligt, ligt de zonsopkomst elke dag rond 07:00 uur (volgens het universele tijdssysteem). Zodra het licht wordt, begint men in Ethiopië de uren te tellen. Rond lunchtijd is het dan zes uur. Na twaalf uren begint men weer bij één. Zonsondergang is zodoende om twaalf uur (Ethiopische tijd) en gelijk aan ongeveer 19:00 uur (universele tijdssysteem). Daarna begint men weer bij één. Middernacht is zodoende om zes uur (Ethiopische tijd).

Zie ook

30 februari

Bronnen, noten en/of referenties

Literatuur

The Ethiopian Calendar, Appendix IV, in: C. F. Beckingham en G. W. B. Huntingford, The Prester John of the Indies (Cambridge 1961).
Ginzel, Friedrich Karl, Handbuch der matematischen und technischen Chronologie (3 dln.; Leipzig 1906-1914).

Weblinks

Opmerking: In de volgende twee verwijzingen zijn de data van de „Ethiopische kalender” omgezet in een pseudo-Juliaans kalendersysteem door de werkelijke Amhaars-Ethiopische maandnamen te vervangen door nabijgelegen, maar niet samenvallende, Juliaanse maandnamen. Bijvoorbeeld: Meskerem wordt ’september’ genoemd, hoewel Meskerem eigenlijk volgens het Juliaanse systeem op 29/30 augustus begint (of volgens de (meest gebruikte) gregoriaanse kalender op 11 september). Wanneer ze dus aangeven dat het Ethiopische jaar begint op „1 september”, bedoelen ze dat deze begint op 1 Meskerem. Of wanneer ze aangeven dat Kerstmis op „29 december” is volgens de Ethiopische kalender, bedoelen ze dat dit op 29 Tahsas is.