Runenkalender

De runenkalender, een kalender die gebruik maakt van runentekens, is mogelijk een Zweedse uitvinding, of een verdere ontwikkeling van oudere op het Europees continent gebruikte kalenders. Runenkalenders werden gebruikt in de zestiende eeuw, maar werden opnieuw een tijdje populair op het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. Rond 1900 werden runenkalenders als motief gebruikt op messing tabakdozen.

De kalender is een vorm van eeuwigdurende kalender met inscripties over weekdagen en over de gulden getallen. Op sommige kalenders staan ook de kerkelijke feestdagen aangegeven.

De meeste teruggevonden runenkalenders zijn in bot of hout gesneden; er zijn ook enkele runenkalenders bewaard gebleven die op perkament geschreven zijn. De oudste bekende runenkalender is de „Nyköpingsstaven”, het enige bewaard gebleven exemplaar uit de Middeleeuwen, vermoedelijk uit de dertiende eeuw, gesneden in hout. De meeste van de iets meer dan duizend bewaard gebleven houten stokken die als runenkalenders werden gebruikt, stammen uit de zestiende een zeventiende eeuw.

Een typische runenkalender bestond uit een aantal horizontale rijen van tekens. Als symbolen voor de weekdagen werden de eerste zeven tekens van het runenalfabet (het jongere futhark) gebruikt. Deze werden 52 keer herhaald; dit zijn in totaal 364 dagen. Welke dag van de week door welk teken werd voorgesteld, varieerde van jaar tot jaar. In een volgende rij werd aangegeven op welke dagen van welk jaar van de cyclus van Meton het nieuwe maan zou zijn. Dit deed men door de gulden getallen in runentekens aan te geven. Men gebruikte voor de negentien jaar van de cyclus van Meton de zestien runen van het jongere futhark, en drie extra runen, die niet als letters werden gebruikt: arlaug (gulden getal 17), tvimadur (gulden getal 18), en belgthor (gulden getal 19). Bijvoorbeeld: in het 18e jaar van de cyclus van Meton stond een tvimadur aangegeven aan alle dagen waarop het nieuwe maan zou zijn.

In een volgende rij werden speciale dagen zoals de zonnewende, de equinox (nachtevening) of feestdagen met symbolen gemarkeerd. Het gebruik van deze kalender was onafhankelijk van de kennis van de lente van het tropische jaar of van schrikkeljaren. De kalender werd namelijk elk jaar opnieuw ingesteld door de observatie van de eerste volle maan na de winterzonnewende.

Weblinks

• http://www.ne.se/runenkalender in de Zweedse nationale encyclopedie.

  Intertaalkoppelingen < A > (via reasonator) , < B >

Verwijzingen

Kalendersystemen

In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar