Indictie

Een Indictie is een tijdsperiode van 15 jaar. Deze indeling werd voor het eerst in de late derde eeuw gebruikt in door Rome beheerste Egypte, om landbouw- en grondbelasting te berekenen. Tegen het einde van de vijfde eeuw werd de indictie wijd en zijd gebruikt in het Middellandse Zee-gebied. Tot op de dag van vandaag wordt de indictie nog gebruikt in bepaalde liturgische kalenders.

Geschiedenis

Eras of tijdperken werden vanuit verschillende perspectieven gemeten, uitgaand van verschillende gebeurtenissen. Zo was er bijvoorbeeld een telling op basis van de cyclus van de Olympiades, een jaartelling vanaf de stichting van Rome, enz.

In de derde eeuw werd de indictie in het Romeinse Rijk populair. Toen men rond het jaar 287 onder keizer Diocletianus de indictie begon te gebruiken, was dit een cyclus van vijf jaar. In 314 werd een indictie-cyclus van 15 jaar ingevoerd. Tegen de tijd dat keizer Constantijn de Grote regeerde, was dit de gebruikelijke manier geworden om de jaren in fiscale periodes te tellen. In het midden van de vierde eeuw begon men indicties ook te gebruiken om documenten te dateren die geen verband hielden met de belastingen.

De indicties zelf waren niet genummerd, maar de jaren binnen de indictie hadden elk een nummer. Om een historische datum vast te stellen aan de hand van een indictie, heeft men dus bijkomend een verwijzing nodig naar een gebeurtenis. Bovendien kwamen er verschillende methodes in gebruik om de indicties te berekenen. De meest voorkomende waren:

de indictio graeca (Constantinopolitana)
In het Oost-Romeinse Rijk werd de eerste dag (van het nieuwe jaar) van het indictiejaar aanvankelijk vastgelegd op 23 september, de verjaardag van keizer Augustus. Dit werd toen ook de start van het oosters-orthodoxe kerkelijke jaar. Tegen het einde van de vijfde eeuw werd het begin van het nieuwe jaar verschoven naar 1 september, wat sindsdien – tot op heden – de begindag is van het oosters-orthodoxe liturgische jaar.

de indictio Bedana (caesarea, constantina)
In het westen werd 24 september aangenomen als begin van het jaar volgens de westerse indictie of rijksindictie, blijkbaar op basis van de berekeningen door Beda.

de indictio Romana (pontificia)
In de negende eeuw werden de Romeinse of pauselijke indicties geïntroduceerd in het westen, waarin het jaar begon op 25 december of 1 januari.

Berekening

Om de indictie voor een jaar j van de huidige algemene jaartelling (1 januari tot 31 december ’Anno Domini’ of ’na Christus’) te berekenen, telt men 3 bij het jaartal, en deelt het resultaat dan door 15. De rest is de indictie. Wanneer er geen rest is (nul), is de indictie 15. In formulevorm:

   (j + 3) mod 15

Bijvoorbeeld: de indictie voor het jaar 2024 is 2 , volgens de berekening:

   (2024 + 3) mod 15 = 2

(Dit is 0, dus omzetten naar 15.)

Dus was 2023 het eerste jaar van deze indictiecyclus:

   (2023 + 3) mod 15 = 1

Dit is ook van toepassing op de jaren die drie maanden vroeger, in september, begonnen, zoals in de vroege Middeleeuwen.

Om de indictie te berekenen van een (in september beginnend) jaar volgens de jaartelling ’sinds het begin van de wereld’ (’Anno Mundi’), zoals die in Constantinopel lang werd gebruikt, dient men het Byzantijnse jaartal te delen door 15. De rest (modulus) komt overeen met de indictie. Wanneer de rest nul is, is de indictie 15. Bijvoorbeeld: het Byzantijnse jaar 6961 A.M., toen Constantinopel veroverd werd door de Osmaanse Turken, is indictie 1: