Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Oude Nederlandse maandnamen: verschil tussen versies
kGeen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (14 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De '''oude Nederlandse maandnamen''' worden vandaag de dag nog | {{:{{PAGENAME}}/Vandaag}}De '''oude Nederlandse maandnamen''' worden vandaag de dag (in nieuwe spelling) nog wel eens gebruikt en staan ter informatie nog vermeld op sommige kalenders, zoals ''[[De Druivelaar]]''. Deze namen worden wel eens gebruikt als synoniem of dichterlijk alternatief voor de gebruikelijke uit het Latijn stammende maandnamen, of door [[Taalpurisme|taalpuristen]]. Daar de maandnamen vaak verband houden met facetten van het landleven (zaaien, oogsten, hooien, slachten,...), zijn deze nu voor vele mensen minder relevant. | ||
In de periode van het koninkrijk Holland onder [[Lodewijk Napoleon]] (1808-1810) was het gebruik van deze oude Nederlandse namen in officiële stukken voorgeschreven.<ref>{{aut|Wijnaendts van Resandt, W.}}, ''Dagen, maanden, jaren: tijdrekenkunde in kort bestek'', ’s-Gravenhage: Centraal Bureau voor Genealogie, (CB-reeks; nr. 7), 1984, p. 15.</ref> | |||
In | In Vlaanderen was de priester-dichter [[Guido Gezelle]] een bekend gebruiker van oude maandnamen. Deze werden nog tot 1975 gebruikt in het tijdschrift ''[[Biekorf (tijdschrift)|Biekorf]]''. | ||
De namen | In het lijstje hieronder staan in de tweede kolom afkortingen zoals die in oude documenten voorkomen, waar men bij [[genealogie|genealogisch]] onderzoek mee wordt geconfronteerd. Ook de maandnamen in de derde en vijfde kolom worden bij gelegenheid nog gebruikt, bijvoorbeeld de katholieke godsdienstleraar die eraan herinnert dat de meimaand de mariamaand is, of de winkel voor tuinbenodigdheden die laat weten dat de grasmaand of de rozenmaand eraan komt. De namen in de zesde kolom zijn afgeleid van de maandnamen uit de [[Franse Republikeinse Kalender]]. In Frans-Vlaanderen worden nog versies gebruikt van Oude Nederlandse maandnamen, vanuit de spelling van het Standaardnederlands bezien in een ’oude spelling’ (kolom vier). Tot 1954 werden maandnamen steeds met hoofdletters geschreven. De officiële woordenlijst van dat jaar bepaalde dat namen van maanden en de dagen van de week met een kleine letter zouden worden geschreven, omdat het geen unieke namen zijn. Dit is in de huidige spelling zo gebleven.<ref name=onzetaal>https://onzetaal.nl/taalloket/oktober-october</ref><ref>https://www.vlaanderen.be/taaladvies/taaladviezen/maanden-van-het-jaar-hoofdletter</ref> In het [[Afrikaans]], een zustertaal van het Nederlands, is de hoofdletter gebleven. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
!Gebruikelijke naam<br/>(uit het Latijn) | !Gebruikelijke naam<br/>(uit het Latijn) | ||
!Oud-Nederlandse naam | !Oude afkorting | ||
!Oud-Nederlandse naam<br><small>(in moderne spelling)</small> | |||
![[Frans-Vlaams]]<ref>https://web.archive.org/web/20161005024649/http://www.dendraed.com/wp-content/uploads/2012/01/fiche-de-langue-indispensable-en-flandre-taalfiche-onmisbaar-in-Vlaanderen.pdf</ref> | |||
!Soms gebruikt alternatief | !Soms gebruikt alternatief | ||
!Maandnaam afgeleid van de<br/>[[Franse Republikeinse Kalender]] | !Maandnaam afgeleid van de<br/>[[Franse Republikeinse Kalender]] | ||
|- | |- | ||
|[[januari]]||louwmaand||wintermaand|| | |[[januari]]|| ||louwmaand|| Januaeri<br>Nieuwjaermaend || wintermaand,<ref name=kolommen>De namen ''wintermaand'' en ''oogstmaand'' komen in twee kolommen voor, wat voor verwarring kan zorgen.</ref> ijsmaand, wolfsmaand, hardmaand || | ||
|- | |- | ||
|[[februari]]||sprokkelmaand||||regenmaand ([[pluviôse]]) | |[[februari]]|| ||sprokkelmaand|| Februaeri<br>Kortemaend || schrikkelmaand, kortemaand, slijkmaand, regenmaand ||regenmaand ([[pluviôse]]) | ||
|- | |- | ||
|[[maart]]||lentemaand||||windmaand ([[ventôse]]) | |[[maart]]|| ||lentemaand|| Maerte<br>Maertemaand || buienmaand, guldenmaand, dorremaand ||windmaand ([[ventôse]]) | ||
|- | |- | ||
|[[april]]||grasmaand||paasmaand||kiemmaand ([[germinal (maand)|germinal]]) | |[[april]]|| ||grasmaand|| April<br>Paeschmaend || paasmaand, eiermaand, (h)arlekijnmaand ||kiemmaand ([[germinal (maand)|germinal]]) | ||
|- | |- | ||
|[[mei]]||bloeimaand|| | |[[mei]]|| ||bloeimaand|| Mei, Meie<br>Meimaend,<br>Bloeiemaand || wonnemaand, mariamaand, bidmaand||bloeimaand ([[floréal]]) | ||
|- | |- | ||
|[[juni]]||zomermaand||||weidemaand ([[prairial]]) | |[[juni]]|| ||zomermaand|| Juuny<br>Garsmaend || rozenmaand, braammaand||weidemaand ([[prairial]]) | ||
|- | |- | ||
|[[juli]]||hooimaand||||oogstmaand ([[messidor]]) | |[[juli]]|| ||hooimaand|| Juuly<br>Hooimaand<br>Juilletmaend || vennemaand||oogstmaand<ref name=kolommen/> ([[messidor]]) | ||
|- | |- | ||
|[[augustus (maand)|augustus]]||oogstmaand||arenmaand||hittemaand ([[thermidor]]) | |[[augustus (maand)|augustus]]|| ||oogstmaand<ref>De puristische naam voor augustus is ''oogst''maand, maar het woord [[oogst]] is een [[verbastering]] van het door puristen vemeden ''augustus''.</ref><ref name=kolommen/>|| Oegst<br>Ougstmaend<br>Oegstmaend || arenmaand, koornmaand<ref>In de werken van [[Guido Gezelle]].</ref>||hittemaand ([[thermidor]]) | ||
|- | |- | ||
|[[september]]||herfstmaand||havermaand|| | |[[september]]|| 7<sup>ber</sup>, VII<sup>ber</sup> <ref name=afk>Deze afkortingen zijn afgeleid van de Latijnse rangtelwoorden ''september'': zevende; ''october'': achtste; ''november'': negende; ''december'': tiende. De oude [[Romeinse kalender]] had maar tien maanden en begon met de maand maart. Later werden de maanden januari en februari toegevoegd en nog later werd januari eerste maand van het jaar.</ref> || herfstmaand|| September<br>Haevermaend ||havermaand, evenemaand,<ref>''Avena'' = haver</ref> gerstmaand, vruchtmaand, fruitmaand, {{nowrap|d’ander oogstmaand<ref>als ’tweede oogstmaand’, na augustus</ref>}}|| | ||
|- | |- | ||
|[[oktober]]||wijnmaand|| | |[[oktober]]<ref>Sinds de woordenlijst van 1995 enkel geschreven met een k.</ref> || 8<sup>ber</sup>, VIII<sup>ber</sup> <ref name=afk/> ||wijnmaand|| Oktoober<br>Wynmaend ||zaaimaand,<ref>Bij de NSB</ref> rozenkransmaand||wijnmaand ([[vendémiaire]]) | ||
|- | |- | ||
|[[november]]||slachtmaand||||nevelmaand ([[brumaire]]) | |[[november]]|| 9<sup>ber</sup>, IX<sup>ber</sup> <ref name=afk/> ||slachtmaand|| November<br>Novembermaend || smeermaand, bloedmaand, loefmaand, mistmaand ||nevelmaand, mistmaand ([[brumaire]]) | ||
|- | |- | ||
|[[december]]||wintermaand||sneeuwmaand|| | |[[december]]||10<sup>ber</sup>, X<sup>ber</sup> <ref name=afk/> ||wintermaand<ref name=kolommen/>|| December<br>Wintermaend || midwintermaand, sneeuwmaand, kerstmaand, [[joel]]maand, kerstmismaand, donkeremaand, wolfsmaand|| | ||
|} | |} | ||
De | De [[Nationaal-Socialistische Beweging]] (NSB) probeerde een versie van puristische Nederlandse maandnamen voor algemeen gebruik in te voeren: zie [[NSB-maandnamen]]. | ||
==Bronnen, noten en verwijzingen== | |||
* https://onzetaal.nl/taalloket/alternatieve-maandnamen | |||
* [https://web.archive.org/web/20181022095104/http://users.skynet.be/bk260689/KALENDERMAANDEN.htm http://users.skynet.be/bk260689/KALENDERMAANDEN.htm Kalendermaanden] via archive.org | |||
<references/> | |||
{{Wikidata|Q5487659}} | |||
{{Navigatie maanden}} | {{Navigatie maanden}} | ||
{{navigatie kalendersystemen}} | |||
[[Categorie:Kalender]] | [[Categorie:Kalender]] | ||
[[Categorie:Taalpurisme]] | |||
Huidige versie van 7 apr 2023 om 00:24
Het is vandaag maandag, de elfde dag van de slachtmaand 2024.
De oude Nederlandse maandnamen worden vandaag de dag (in nieuwe spelling) nog wel eens gebruikt en staan ter informatie nog vermeld op sommige kalenders, zoals De Druivelaar. Deze namen worden wel eens gebruikt als synoniem of dichterlijk alternatief voor de gebruikelijke uit het Latijn stammende maandnamen, of door taalpuristen. Daar de maandnamen vaak verband houden met facetten van het landleven (zaaien, oogsten, hooien, slachten,...), zijn deze nu voor vele mensen minder relevant.
In de periode van het koninkrijk Holland onder Lodewijk Napoleon (1808-1810) was het gebruik van deze oude Nederlandse namen in officiële stukken voorgeschreven.[1]
In Vlaanderen was de priester-dichter Guido Gezelle een bekend gebruiker van oude maandnamen. Deze werden nog tot 1975 gebruikt in het tijdschrift Biekorf.
In het lijstje hieronder staan in de tweede kolom afkortingen zoals die in oude documenten voorkomen, waar men bij genealogisch onderzoek mee wordt geconfronteerd. Ook de maandnamen in de derde en vijfde kolom worden bij gelegenheid nog gebruikt, bijvoorbeeld de katholieke godsdienstleraar die eraan herinnert dat de meimaand de mariamaand is, of de winkel voor tuinbenodigdheden die laat weten dat de grasmaand of de rozenmaand eraan komt. De namen in de zesde kolom zijn afgeleid van de maandnamen uit de Franse Republikeinse Kalender. In Frans-Vlaanderen worden nog versies gebruikt van Oude Nederlandse maandnamen, vanuit de spelling van het Standaardnederlands bezien in een ’oude spelling’ (kolom vier). Tot 1954 werden maandnamen steeds met hoofdletters geschreven. De officiële woordenlijst van dat jaar bepaalde dat namen van maanden en de dagen van de week met een kleine letter zouden worden geschreven, omdat het geen unieke namen zijn. Dit is in de huidige spelling zo gebleven.[2][3] In het Afrikaans, een zustertaal van het Nederlands, is de hoofdletter gebleven.
| Gebruikelijke naam (uit het Latijn) |
Oude afkorting | Oud-Nederlandse naam (in moderne spelling) |
Frans-Vlaams[4] | Soms gebruikt alternatief | Maandnaam afgeleid van de Franse Republikeinse Kalender |
|---|---|---|---|---|---|
| januari | louwmaand | Januaeri Nieuwjaermaend |
wintermaand,[5] ijsmaand, wolfsmaand, hardmaand | ||
| februari | sprokkelmaand | Februaeri Kortemaend |
schrikkelmaand, kortemaand, slijkmaand, regenmaand | regenmaand (pluviôse) | |
| maart | lentemaand | Maerte Maertemaand |
buienmaand, guldenmaand, dorremaand | windmaand (ventôse) | |
| april | grasmaand | April Paeschmaend |
paasmaand, eiermaand, (h)arlekijnmaand | kiemmaand (germinal) | |
| mei | bloeimaand | Mei, Meie Meimaend, Bloeiemaand |
wonnemaand, mariamaand, bidmaand | bloeimaand (floréal) | |
| juni | zomermaand | Juuny Garsmaend |
rozenmaand, braammaand | weidemaand (prairial) | |
| juli | hooimaand | Juuly Hooimaand Juilletmaend |
vennemaand | oogstmaand[5] (messidor) | |
| augustus | oogstmaand[6][5] | Oegst Ougstmaend Oegstmaend |
arenmaand, koornmaand[7] | hittemaand (thermidor) | |
| september | 7ber, VIIber [8] | herfstmaand | September Haevermaend |
havermaand, evenemaand,[9] gerstmaand, vruchtmaand, fruitmaand, d’ander oogstmaand[10] | |
| oktober[11] | 8ber, VIIIber [8] | wijnmaand | Oktoober Wynmaend |
zaaimaand,[12] rozenkransmaand | wijnmaand (vendémiaire) |
| november | 9ber, IXber [8] | slachtmaand | November Novembermaend |
smeermaand, bloedmaand, loefmaand, mistmaand | nevelmaand, mistmaand (brumaire) |
| december | 10ber, Xber [8] | wintermaand[5] | December Wintermaend |
midwintermaand, sneeuwmaand, kerstmaand, joelmaand, kerstmismaand, donkeremaand, wolfsmaand |
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) probeerde een versie van puristische Nederlandse maandnamen voor algemeen gebruik in te voeren: zie NSB-maandnamen.
Bronnen, noten en verwijzingen
- https://onzetaal.nl/taalloket/alternatieve-maandnamen
- http://users.skynet.be/bk260689/KALENDERMAANDEN.htm Kalendermaanden via archive.org
- º Wijnaendts van Resandt, W., Dagen, maanden, jaren: tijdrekenkunde in kort bestek, ’s-Gravenhage: Centraal Bureau voor Genealogie, (CB-reeks; nr. 7), 1984, p. 15.
- º https://onzetaal.nl/taalloket/oktober-october
- º https://www.vlaanderen.be/taaladvies/taaladviezen/maanden-van-het-jaar-hoofdletter
- º https://web.archive.org/web/20161005024649/http://www.dendraed.com/wp-content/uploads/2012/01/fiche-de-langue-indispensable-en-flandre-taalfiche-onmisbaar-in-Vlaanderen.pdf
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 De namen wintermaand en oogstmaand komen in twee kolommen voor, wat voor verwarring kan zorgen.
- º De puristische naam voor augustus is oogstmaand, maar het woord oogst is een verbastering van het door puristen vemeden augustus.
- º In de werken van Guido Gezelle.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Deze afkortingen zijn afgeleid van de Latijnse rangtelwoorden september: zevende; october: achtste; november: negende; december: tiende. De oude Romeinse kalender had maar tien maanden en begon met de maand maart. Later werden de maanden januari en februari toegevoegd en nog later werd januari eerste maand van het jaar.
- º Avena = haver
- º als ’tweede oogstmaand’, na augustus
- º Sinds de woordenlijst van 1995 enkel geschreven met een k.
- º Bij de NSB
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)
| Maanden |
|---|
|
januari • februari • maart • april • mei • juni • juli • augustus • september • oktober • november • december |
| Kalendersystemen |
|---|
|
In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar |