Sovjetische kalender

De Sovjetkalender of Sovjet Revolutionaire Kalender was van 1929 tot 1940 in gebruik in de Sovjet-Unie. De kalender volgde de regels van de gregoriaanse kalender, met als verschil dat deze een vijf- of zesdaagse werkweek had.

Voorgeschiedenis

Door een besluit van Lenin ging de Sovjet-Unie in 1918, met een sprong van 13 dagen, van de juliaanse kalender over naar de gregoriaanse kalender. Op 31 januari 1918 volgde in de Sovjet-Unie 14 februari 1918. Deze kalender bleef geldig tot 30 september 1929.

Geschiedenis

Het regeringsdecreet van 24 september 1929 voerde de eerste versie van de Revolutionaire Sovjetkalender in. Deze trad in voege op 1 oktober dat jaar. Als anti-religieuze maatregel werd de zevendaagse week vervangen door een onderbroken vijfdaagse werkweek, waardoor de zondag (evenals de sabbat) als rustdag werd afgeschaft. Het jaar werd ingedeeld in 12 maanden van elk 30 dagen (dus elke maand met 6 vijfdagenweken) en 5 over het jaar verdeelde vrije dagen.

Het beoogde doel was de efficiëntie van de industriële productie te verhogen door een einde te maken aan de regelmatige onderbreking die door vrije dagen. De werknemers werden ingedeeld in vijf groepen, elk met hun eigen kleurcode, en elke groep kreeg een van de vijfdaagse werkweekdagen als rustdag toegewezen. Op die manier was 80% van de arbeidskrachten dagelijks aan het werk, terwijl 20% van de werknemers hun rustdag had. De traditionele weekdagen van zeven dagen verloren hiermee hun betekenis.

Volgende algemene feest- en gedenkdagen telden niet mee als werkdagen van de vijfdaagse werkweek:

22 januari: Lenin-Gedenkdag; Lenin overleed op 21 januari 1924, maar de gekozen datum moest herinneren aan de Sint-Petersburgse bloedige zondag.
1 en 2 mei: twee internationaal gebruikelijke feestdagen van de arbeider
7 en 8 november: twee herdenkingsdagen van de oktoberrevolutie
in schrikkeljaren, één dag na de ongeldige dag (30 februari).

De opsplitsing in groepen maakte de nieuwe werkweekregeling in twee opzichten problematisch: ten eerste verstoorde ze het gezinsleven en het sociale leven, en ten tweede zorgde de afwisselende afwezigheid van een vijfde van de werknemers ervoor dat de verwachte stijging van de productie niet optrad.

Daarom werd op 1 december 1931 door Stalin een herziening van de revolutionaire Sovjetkalender uitgewerkt. Vanaf nu zou de werkweek zes dagen lang zijn (de Russische term ’Sjestidnevka’ kon worden vertaald als ’zesdaags’, analoog aan ’tiendaags’ of ’decade’). Er zou een gemeenschappelijke rustdag zijn voor alle werkenden op de 6e, 12e, 18e, 24e en 30e van elke maand (en op 1 maart); de bovengenoemde feestdagen werden toegevoegd.

De traditie van een zondag als rustdag bleek moeilijk onderdrukt te kunnen worden. Werkmensen bleven vaak thuis van het werk op de hun toegewezen rustdag en ook op zondag. In 1940 werd de revolutionaire kalender afgeschaft en werd de traditionele zevendaagse week weer ingevoerd. De gregoriaanse kalender werd hersteld in zijn gebruikelijke vorm. Zo werden ook de traditionele namen van de dagen van de week weer van belang.

Literatur

Clive Foss, Stalin’s topsy-turvy work week. In: History Today. jaargang 54, H. 9, september 2004, ISSN 0018-2753, p. 46–47.
Bonnie Blackburn, Leofranc Holford-Strevens, The Oxford Companion to the Year. Oxford University Press, New York NY e.a. 1999, ISBN 0-19-214231-3, p. 688–.
R. W. Davies, The Soviet economy in turmoil. 1929–1930. Macmillan, Basingstoke 1989, ISBN 0-333-31102-7, p. 84–86, 143–144, 252–256, 469, 544 (The industrialisation of Soviet Russia 3).
Adolf Weniaminowitsch Butkewitsch, Moisei Samoilowitsch Selikson, Ewige Kalender. (Kleine naturwissenschaftliche Bibliothek 23), B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1989, ISBN 3-322-00393-0
The Riga correspondent of the London Times, Russian experiments. In: Journal of Calendar Reform H. 6, 1936, ZDB-ID 344873-3, p. 69–71.