Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Romeinse kalender: verschil tussen versies
(stukjes vertaald) |
(Eerst uitleg maandnamen, dan pas volledige datum) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De '''Romeinse kalender''' of '''Latijnse kalender''' is gebaseerd op de [[schijngestalte|maanstanden]] en verdeelt het jaar onder in 12 [[maand]]en. De [[week]] was in [[Romeinse tijd]] niet bekend, deze werd in [[Europa (continent)|Europa]] pas rond [[400]] na Christus ingevoerd, samen met de namen van de week[[dag]]en. | De '''Romeinse kalender''' of '''Latijnse kalender''' is gebaseerd op de [[schijngestalte|maanstanden]] en verdeelt het jaar onder in 12 [[maand]]en. De [[week]] was in [[Romeinse tijd]] niet bekend, deze werd in [[Europa (continent)|Europa]] pas rond [[400]] na Christus ingevoerd, samen met de namen van de week[[dag]]en. | ||
===Maandnamen=== | |||
Het oude Romeinse jaar begon niet in [[januari]], maar in maart (gewijd aan [[Mars (god)|Mars]]), een feit dat nog steeds in de namen „[[september]]” (zevende maand), „oktober” (achtste maand), „november” (negende maand) en „[[december]]” (tiende maand) voortbestaat. ''Juli'' en ''[[augustus (maand)|augustus]]'' heetten eerst ''Quintilis'' (vijfde maand) en ''Sextilis'' (zesde maand), maar werden later naar [[Julius Caesar]] en [[Gaius Julius Caesar Octavianus (Augustus)|Augustus]] genoemd. | |||
De Romeinse kalender bevatte dus voor [[Julius Caesar]] de volgende maanden: | |||
*[[Martius]] | |||
*[[Aprilis]] | |||
*[[Maius]] | |||
*[[Iunius]] | |||
*[[Iulius|Quintilis]] | |||
*[[Sextilis]] | |||
*[[September]] | |||
*[[October]] | |||
*[[November]] | |||
*[[December]] | |||
*[[Ianuarius]] | |||
*[[Februarius]] | |||
*[[Mensis intercalaris]] | |||
===Data=== | ===Data=== | ||
| Regel 79: | Regel 97: | ||
| align="right" | 31 || || || pridie ||prid. Kal. Iun. || pridie Kalendas Iunias | | align="right" | 31 || || || pridie ||prid. Kal. Iun. || pridie Kalendas Iunias | ||
|} | |} | ||
===Jaren=== | ===Jaren=== | ||
Versie van 2 jan 2012 15:15
De Romeinse kalender of Latijnse kalender is gebaseerd op de maanstanden en verdeelt het jaar onder in 12 maanden. De week was in Romeinse tijd niet bekend, deze werd in Europa pas rond 400 na Christus ingevoerd, samen met de namen van de weekdagen.
Maandnamen
Het oude Romeinse jaar begon niet in januari, maar in maart (gewijd aan Mars), een feit dat nog steeds in de namen „september” (zevende maand), „oktober” (achtste maand), „november” (negende maand) en „december” (tiende maand) voortbestaat. Juli en augustus heetten eerst Quintilis (vijfde maand) en Sextilis (zesde maand), maar werden later naar Julius Caesar en Augustus genoemd.
De Romeinse kalender bevatte dus voor Julius Caesar de volgende maanden:
- Martius
- Aprilis
- Maius
- Iunius
- Quintilis
- Sextilis
- September
- October
- November
- December
- Ianuarius
- Februarius
- Mensis intercalaris
Data
Een datum werd in de Romeinse tijd aangegeven door het aantal dagen te noemen die nog restten voor de Calendae, de Nonae of de Idus.
- de Calendae was de eerste dag van de maand
- de Nonae was de vijfde dag van de maand of de zevende in de maanden maart, mei, juli en oktober)
- de Idus was de 13e dag van de maand of de 15e in de maanden maart, mei, juli en oktober
Vanaf deze punten telde men de dagen terug waarbij de begin- en einddagen van de maand ook meegeteld werden. Zo wordt bijvoorbeeld 13 oktober „ante diem III Id. Oct.” en 30 oktober „a.d. III Cal. Nov.” Maar de dag net voor een Calendae, Nonae of Idus werd niet a.d. II genoemd: hiervoor gebruikte men het woord „pridie” (voordag). 31 oktober werd bijvoorbeeld „pridie Cal. Nov.” (i.e. de dag voor de Calendae van november).
Tot de Juliaanse kalenderhervorming in 46/45 v. Chr. was de Romeinse kalender als volgt opgebouwd:
| Dag | Rom. maand van 29 dagen |
Rom. maand van 28 dagen |
Rom. maand van 31 dagen |
voorbeeld Maius | |
|---|---|---|---|---|---|
| Jan., Apr., Jun., Sext., Sept., Nov., Dec. | Feb. | Mar., Mai., Quint., Oct. | korte vorm | Latijnse lange vorm (ablativus temporalis) | |
| 1 | kalendae | Kal. Mai. | Kalendis Maiis | ||
| 2 | IV | VI | a. d. VI Non. Mai. | ante diem VI (sextum) Nonas Maias | |
| 3 | III | V | a. d. V Non. Mai. | ante diem V (quintum) Nonas Maias | |
| 4 | pridie | IV | a. d. IV Non. Mai. | ante diem IV (quartum) Nonas Maias | |
| 5 | nonae | III | a. d. III Non. Mai. | ante diem III (tertium) Nonas Maias | |
| 6 | VIII | pridie | prid. Non. Mai. | pridie Nonas Maias | |
| 7 | VII | nonae | Non. Mai. | Nonis Maiis | |
| 8 | VI | VIII | a. d. VIII Id. Mai. | ante diem VIII (octavum) Idus Maias | |
| 9 | V | VII | a. d. VII Id. Mai. | ante diem VII (septimum) Idus Maias | |
| 10 | IV | VI | a. d. VI Id. Mai. | ante diem VI (sextum) Idus Maias | |
| 11 | III | V | a. d. V Id. Mai. | ante diem V (quintum) Idus Maias | |
| 12 | pridie | IV | a. d. IV Id. Mai. | ante diem IV (quartum) Idus Maias | |
| 13 | idus | III | a. d. III Id. Mai. | ante diem III (tertium) Idus Maias | |
| 14 | XVII | X | pridie | prid. Id. Mai. | pridie Idus Maias |
| 15 | XVI | IX | idus | Id. Mai. | Idibus Maiis |
| 16 | XV | VIII | XVII | a. d. XVII Kal. Iun. | ante diem XVII (septimum decimum) Kalendas Iunias |
| 17 | XIV | VII | XVI | a. d. XVI Kal. Iun. | ante diem XVI (sextum decimum) Kalendas Iunias |
| 18 | XIII | VI | XV | a. d. XV Kal. Iun. | ante diem XV (quintum decimum) Kalendas Iunias |
| 19 | XII | V | XIV | a. d. XIV Kal. Iun. | ante diem XIV (quartum decimum) Kalendas Iunias |
| 20 | XI | IV | XIII | a. d. XIII Kal. Iun. | ante diem XIII (tertium decimum) Kalendas Iunias |
| 21 | X | III | XII | a. d. XII Kal. Iun. | ante diem XII (duodecimum) Kalendas Iunias |
| 22 | IX | pridie | XI | a. d. XI Kal. Iun. | ante diem XI (undecimum) Kalendas Iunias |
| 23 | VIII | terminalia | X | a. d. X Kal. Iun. | ante diem X (decimum) Kalendas Iunias |
| 24 | VII | VI | IX | a. d. IX Kal. Iun. | ante diem IX (nonum) Kalendas Iunias |
| 25 | VI | V | VIII | a. d. VIII Kal. Iun. | ante diem VIII (octavum) Kalendas Iunias |
| 26 | V | IV | VII | a. d. VII Kal. Iun. | ante diem VII (septimum) Kalendas Iunias |
| 27 | IV | III | VI | a. d. VI Kal. Iun. | ante diem VI (sixtmum) Kalendas Iunias |
| 28 | III | pridie | V | a. d. V Kal. Iun. | ante diem V (quintum) Kalendas Iunias |
| 29 | pridie | IV | a. d. IV Kal. Iun. | ante diem IV (quartum) Kalendas Iunias | |
| 30 | III | a. d. III Kal. Iun. | ante diem III (tertium) Kalendas Iunias | ||
| 31 | pridie | prid. Kal. Iun. | pridie Kalendas Iunias | ||
Jaren
Jaren werden aangegeven door te vermelden wie dat jaar consul waren.
Fasti en nefasti
De Romeinse kalender bevatte een opsomming van fasti en nefasti, geluksdagen en ongeluksdagen. Ondernemingen werden bij voorkeur op een geluksdag begonnen en het gold als een stommiteit of zelfs een affront om een belangrijke onderneming op een nefastus te beginnen. Zo roept Aulus Vitellius bijvoorbeeld de toorn van Publius Cornelius Tacitus over zich af door op de dag van de nederlaag in Allia tegen de Galliërs zichzelf tot Pontifex Maximus uit te roepen.
Juliaanse kalenderhervorming
In de tijd van Gaius Julius Caesar was de discrepantie tussen de maankalender en de seizoenen zo groot geworden dat Caesar de kalender hervormde en het op de zon laat baseren. Op een correctie door Paus Gregorius XIII na, (bekend als de Gregoriaanse kalender), is deze kalender, de Juliaanse kalender, in principe tot op heden in gebruik.
| Kalendersystemen |
|---|
|
In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar |