Romeinse kalender

De Romeinse kalender of Latijnse kalender is gebaseerd op de maanstanden en verdeelt het jaar onder in 12 maanden. De week was in Romeinse tijd niet bekend, deze werd in Europa pas rond 400 na Christus ingevoerd, samen met de namen van de weekdagen.

Een datum werd in de Romeinse tijd aangegeven door het aantal dagen te noemen die nog restten voor de Calendae, de Nonae of de Idus.

• de Calendae was de eerste dag van de maand
• de Nonae was de vijfde dag van de maand of de zevende in de maanden maart, mei, juli en oktober)
• de Idus was de 13e dag van de maand of de 15e in de maanden maart, mei, juli en oktober

Vanaf deze punten telde men de dagen terug waarbij de begin- en einddagen van de maand ook meegeteld werden. Zo wordt bijvoorbeeld 13 oktober „ante diem III Id. Oct.” en 30 oktober „a.d. III Cal. Nov.” Maar de dag net voor een Calendae, Nonae of Idus werd niet a.d. II genoemd: hiervoor gebruikte men het woord „pridie” (voordag). 31 oktober werd bijvoorbeeld „pridie Cal. Nov.” (i.e. de dag voor de Calendae van november).

Het oude Romeinse jaar begon niet in januari, maar in maart (gewijd aan Mars), een feit dat nog steeds in de namen „september” (zevende maand), „oktober” (achtste maand), „november” (negende maand) en „december” (tiende maand) voortbestaat. Juli en augustus heetten eerst Quintilis (vijfde maand) en Sextilis (zesde maand), maar werden later naar Julius Caesar en Augustus genoemd.

Jaren werden aangegeven door de namen te vermelden van degenen die in dat jaar consul waren.

De Romeinse kalender bevatte een opsomming van fasti en nefasti, geluksdagen en ongeluksdagen. Ondernemingen werden bij voorkeur op een geluksdag begonnen en het gold als een stommiteit of zelfs een affront om een belangrijke onderneming op een nefastus te beginnen. Zo roept Aulus Vitellius bijvoorbeeld de toorn van Publius Cornelius Tacitus over zich af door op de dag van de nederlaag in Allia tegen de Galliërs zichzelf tot Pontifex Maximus uit te roepen.

In de tijd van Gaius Julius Caesar is de discrepantie tussen de maankalender en de seizoenen echter zo groot geworden dat Caesar de kalender hervormt en het op de zon laat baseren. Op een correctie door Paus Gregorius XIII na is deze kalender, de juliaanse kalender, tot op heden nog in gebruik.

Kalendersystemen

In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar