Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Ethiopische kalender: verschil tussen versies
(x → × / ä → e / - → – / poging begrijpelijker te formuleren) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De '''Ethiopische kalender''' ([[Amhaars]]: ''ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer''/የኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር) is de belangrijkste kalender die gebruikt wordt in [[Ethiopië]] en is gelijk aan het [[liturgisch]] jaar van de [[Eritrees-orthodoxe Kerk]], waar deze bekend staat als de ''Ge'ez'' kalender. De tijdrekening is gebaseerd op de oudere Alexandrijnse of [[Koptische kalender]], die weer is gebaseerd op de nog oudere [[Egyptische kalender]]. Net als de [[Juliaanse kalender]] heeft de Ethiopische kalender iedere vier jaar (zonder uitzondering) een aantal dagen over en laat het jaar beginnen op [[29 augustus]] of [[30 augustus]] volgens de | De '''Ethiopische kalender''' ([[Amhaars]]: ''ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer''/የኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር) is de belangrijkste kalender die gebruikt wordt in [[Ethiopië]] en is gelijk aan het [[liturgisch]] jaar van de [[Eritrees-orthodoxe Kerk]], waar deze bekend staat als de ''Ge'ez'' kalender. De tijdrekening is gebaseerd op de oudere Alexandrijnse of [[Koptische kalender]], die weer is gebaseerd op de nog oudere [[Egyptische kalender]]. Net als de [[Juliaanse kalender]] heeft de Ethiopische kalender iedere vier jaar (zonder uitzondering) een aantal dagen over en laat het jaar beginnen op [[29 augustus]] of [[30 augustus]] volgens de juliaanse kalender. | ||
Net als de Koptische kalender heeft de Ethiopische kalender twaalf maanden van elk 30 dagen plus vijf of zes [[epagomenale dag|''epagomenale'' dagen]] (veelal een dertiende maand genoemd). De maanden beginnen op dezelfde dagen als van de Koptische kalender, maar verschillen in naamgeving, die in het [[Ge'ez]] zijn. De zesde epagomenale dag wordt (zonder uitzondering) elke vier jaar toegevoegd op 29 augustus van de | Net als de Koptische kalender heeft de Ethiopische kalender twaalf maanden van elk 30 dagen plus vijf of zes [[epagomenale dag|''epagomenale'' dagen]] (veelal een dertiende maand genoemd). De maanden beginnen op dezelfde dagen als van de Koptische kalender, maar verschillen in naamgeving, die in het [[Ge'ez]] zijn. De zesde epagomenale dag wordt (zonder uitzondering) elke vier jaar toegevoegd op 29 augustus van de juliaanse kalender, zes maanden vóór de Juliaanse schrikkeldag. En zo is de eerste dag van het Ethiopische jaar, 1 Meskerem, voor de jaren tussen [[1901]] en 2099 (inclusief) op [[11 september]] ([[gregoriaanse kalender]]), maar valt op [[12 september]] (greg.), in de jaren vóór een gregoriaans schrikkeljaar. | ||
== Nieuwjaarsdag == | == Nieuwjaarsdag == | ||
''Enkutatash'' is het woord voor de Ethiopische [[nieuwjaar]] in de officiële taal van Ethiopië: het [[Amhaars]]; in het [[Ge'ez]] in Eritrea wordt het ''Ri'se Awde Amet'' (belangrijkste verjaardag) genoemd. Nieuwjaarsdag valt op 11 september van de [[gregoriaanse kalender]], behalve voor schrikkeljaren, want dan valt deze op 12 september. Het Ethiopische kalenderjaar 1998 ''ˈAmete Məhret'' („Jaar van Genade”) begon op [[11 september]], [[2005]]. De Ethiopische jaren 1996 en 1992 ''AM'' begonnen op [[12 september]] 2003 respectievelijk 1999. | ''Enkutatash'' is het woord voor de Ethiopische [[nieuwjaar]] in de officiële taal van Ethiopië: het [[Amhaars]]; in het [[Ge'ez]] in Eritrea wordt het ''Ri'se Awde Amet'' (belangrijkste verjaardag) genoemd. Nieuwjaarsdag valt op 11 september van de [[gregoriaanse kalender]], behalve voor schrikkeljaren, want dan valt deze op 12 september. Het Ethiopische kalenderjaar 1998 ''ˈAmete Məhret'' („Jaar van Genade”) begon op [[11 september]], [[2005]]. De Ethiopische jaren 1996 en 1992 ''AM'' begonnen op [[12 september]] 2003 respectievelijk 1999. | ||
Nieuwjaar begint op 11 of 12 september, zoals boven beschreven voor de | Nieuwjaar begint op 11 of 12 september, zoals boven beschreven voor de gregoriaanse jaren [[1900]] tot en met 2099, maar verschilt in de andere Gregoriaanse eeuwen, omdat elk vierde Ethiopische jaar zonder uitzondering een schrikkeljaar is. | ||
== Tijdperken == | == Tijdperken == | ||
Om het jaar aan te geven, maken Ethiopiërs en leden van de Eritrees-orthodoxe Kerk tegenwoordig gebruik van het ''Opstandingstijdperk'', die rekent vanaf de [[Opstanding]] of verrijzenis van [[Jezus Christus | Om het jaar aan te geven, maken Ethiopiërs en leden van de Eritrees-orthodoxe Kerk tegenwoordig gebruik van het ''Opstandingstijdperk'', die rekent vanaf de [[Opstanding]] of verrijzenis van [[Jezus Christus|Jezus]] op [[25 maart]] [[9]] (Jul.), zoals berekend door [[Annianus van Alexandrië]] in ca. 400 na Chr.; zodoende begon het eerstvolgende jaar zeven maanden eerder op [[29 augustus]] [[8]] (jul.). In de tussentijd namen de Europeanen in [[525]] de berekeningen over van [[Dionysius Exiguus]], die de Opstanding exact acht jaren eerder plaatste dan Annianus. Dit leidde er toe dat het Ethiopische volgjaar acht jaar minder is dan het Gregoriaanse volgjaar van 1 januari tot 10 september en zeven jaren minder voor de rest van het Gregoriaanse jaar. | ||
In het verleden werden een aantal andere tijdperken in Ethiopië gebruikt voor de jaartelling: | In het verleden werden een aantal andere tijdperken in Ethiopië gebruikt voor de jaartelling: | ||
=== Tijdperk van Martelaren === | === Tijdperk van Martelaren === | ||
Het belangrijkste tijdperk – ooit veel gebruikt door de kerken van het [[Oosters christendom]] en nog steeds in gebruik bij de [[Koptische kerk]] – was het Tijdperk van Martelaren, ook bekend als het [[Diocletianus|Diocletiaanse]] tijdperk, | Het belangrijkste tijdperk – ooit veel gebruikt door de kerken van het [[Oosters christendom]] en nog steeds in gebruik bij de [[Koptische kerk]] – was het Tijdperk van Martelaren ''(Anno Martyrium)'', ook bekend als het [[Diocletianus|Diocletiaanse]] tijdperk, ''(Anno Diocletiani)'',* waarvan het eerste jaar begon op [[29 augustus]] [[284]]. | ||
Het verschil tussen de ’Tijdperk van de Martelaren’-tijdrekening en de juiaans/gregoriaanse [[Anno Domini|Anni Domini]]-jaartelling bedraagt 285 (= 15 × 19) jaren. Dit omdat [[Dionysius Exiguus]] in het jaar [[525]] besloot om 15 [[Cyclus van Meton|Metonische cycli]] toe te voegen aan de bestaande 13 Metonische cycli van het [[Diocletianus|Diocletiaanse]] Tijdperk (15 × 19 + 13 × | Het verschil tussen de ’Tijdperk van de Martelaren’-tijdrekening en de juiaans/gregoriaanse [[Anno Domini|Anni Domini]]-jaartelling bedraagt 285 (= 15 × 19) jaren. Dit omdat [[Dionysius Exiguus]] in het jaar [[525]] besloot om 15 [[Cyclus van Meton|Metonische cycli]] toe te voegen aan de bestaande 13 Metonische cycli van het [[Diocletianus|Diocletiaanse]] Tijdperk (15 × 19 + 13 × 19 = 532) om zo een volledige 532-jarige middeleeuwse [[Pasen|Paas]]cyclus te verkrijgen. Deze eerste cyclus eindigde in het jaar 247 (Tijdperk van de Martelaren) (= 13 × 19) ofwel het jaar DXXXI (531). 532 is ook het product is van het aantal jaren van de Metonische cyclus (19 jaren) en het aantal jaren van de [[Zonnecyclus]] (28 jaren). | ||
=== Anno Mundi volgens Panodoros === | === Anno Mundi volgens Panodoros === | ||
Versie van 24 okt 2014 22:53
De Ethiopische kalender (Amhaars: ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer/የኢትዮጵያ ዘመን አቆጣጠር) is de belangrijkste kalender die gebruikt wordt in Ethiopië en is gelijk aan het liturgisch jaar van de Eritrees-orthodoxe Kerk, waar deze bekend staat als de Ge'ez kalender. De tijdrekening is gebaseerd op de oudere Alexandrijnse of Koptische kalender, die weer is gebaseerd op de nog oudere Egyptische kalender. Net als de Juliaanse kalender heeft de Ethiopische kalender iedere vier jaar (zonder uitzondering) een aantal dagen over en laat het jaar beginnen op 29 augustus of 30 augustus volgens de juliaanse kalender.
Net als de Koptische kalender heeft de Ethiopische kalender twaalf maanden van elk 30 dagen plus vijf of zes epagomenale dagen (veelal een dertiende maand genoemd). De maanden beginnen op dezelfde dagen als van de Koptische kalender, maar verschillen in naamgeving, die in het Ge'ez zijn. De zesde epagomenale dag wordt (zonder uitzondering) elke vier jaar toegevoegd op 29 augustus van de juliaanse kalender, zes maanden vóór de Juliaanse schrikkeldag. En zo is de eerste dag van het Ethiopische jaar, 1 Meskerem, voor de jaren tussen 1901 en 2099 (inclusief) op 11 september (gregoriaanse kalender), maar valt op 12 september (greg.), in de jaren vóór een gregoriaans schrikkeljaar.
Nieuwjaarsdag
Enkutatash is het woord voor de Ethiopische nieuwjaar in de officiële taal van Ethiopië: het Amhaars; in het Ge'ez in Eritrea wordt het Ri'se Awde Amet (belangrijkste verjaardag) genoemd. Nieuwjaarsdag valt op 11 september van de gregoriaanse kalender, behalve voor schrikkeljaren, want dan valt deze op 12 september. Het Ethiopische kalenderjaar 1998 ˈAmete Məhret („Jaar van Genade”) begon op 11 september, 2005. De Ethiopische jaren 1996 en 1992 AM begonnen op 12 september 2003 respectievelijk 1999.
Nieuwjaar begint op 11 of 12 september, zoals boven beschreven voor de gregoriaanse jaren 1900 tot en met 2099, maar verschilt in de andere Gregoriaanse eeuwen, omdat elk vierde Ethiopische jaar zonder uitzondering een schrikkeljaar is.
Tijdperken
Om het jaar aan te geven, maken Ethiopiërs en leden van de Eritrees-orthodoxe Kerk tegenwoordig gebruik van het Opstandingstijdperk, die rekent vanaf de Opstanding of verrijzenis van Jezus op 25 maart 9 (Jul.), zoals berekend door Annianus van Alexandrië in ca. 400 na Chr.; zodoende begon het eerstvolgende jaar zeven maanden eerder op 29 augustus 8 (jul.). In de tussentijd namen de Europeanen in 525 de berekeningen over van Dionysius Exiguus, die de Opstanding exact acht jaren eerder plaatste dan Annianus. Dit leidde er toe dat het Ethiopische volgjaar acht jaar minder is dan het Gregoriaanse volgjaar van 1 januari tot 10 september en zeven jaren minder voor de rest van het Gregoriaanse jaar.
In het verleden werden een aantal andere tijdperken in Ethiopië gebruikt voor de jaartelling:
Tijdperk van Martelaren
Het belangrijkste tijdperk – ooit veel gebruikt door de kerken van het Oosters christendom en nog steeds in gebruik bij de Koptische kerk – was het Tijdperk van Martelaren (Anno Martyrium), ook bekend als het Diocletiaanse tijdperk, (Anno Diocletiani),* waarvan het eerste jaar begon op 29 augustus 284.
Het verschil tussen de ’Tijdperk van de Martelaren’-tijdrekening en de juiaans/gregoriaanse Anni Domini-jaartelling bedraagt 285 (= 15 × 19) jaren. Dit omdat Dionysius Exiguus in het jaar 525 besloot om 15 Metonische cycli toe te voegen aan de bestaande 13 Metonische cycli van het Diocletiaanse Tijdperk (15 × 19 + 13 × 19 = 532) om zo een volledige 532-jarige middeleeuwse Paascyclus te verkrijgen. Deze eerste cyclus eindigde in het jaar 247 (Tijdperk van de Martelaren) (= 13 × 19) ofwel het jaar DXXXI (531). 532 is ook het product is van het aantal jaren van de Metonische cyclus (19 jaren) en het aantal jaren van de Zonnecyclus (28 jaren).
Anno Mundi volgens Panodoros
Rond 400 na Christus bepaalde een Alexandrijnse monnik genaamd Panodoros het Alexandrijnse tijdperk (Anno Mundi = in het jaar (sinds het begin) van de wereld), op 29 augustus 5493 v.Chr. Na de zesde eeuw na Chr. werd dit tijdperk gebruikt door Egyptische en Ethiopische chronologen. De twaalfde cyclus van 532 jaar van dit tijdperk begon op 29 augustus 360 na Chr. en zodoende 4 × 19 jaar na het Tijdperk van de Martelaren.
Anno Mundi volgens Anianos
Bisschop Annianus van Alexandrië gaf de voorkeur aan de Paasstijl als nieuwjaarsdag, de 25e maart (zie boven). Vandaar voegde hij zes maanden toe aan de berekening van Panodoros, waardoor de jaartelling begon vanaf 25 maart 5492 vóór Christus.
Schrikkeljaarcyclus
De vierjarige schrikkeljaarcyclus is verbonden met de vier Evangelisten: het eerste jaar na een Ethiopisch schrikkeljaar is genoemd naar Johannes, gevolgd door een Matteüs jaar en een Marcus jaar. Het jaar met de zesde epagomenale dag wordt aangeduid als het Lucasjaar.
Er zijn, anders dan in de gregoriaanse kalender, geen uitzonderingen in de vierjarige schrikkeljaarcyclus.
Maanden
| Amhaars | Koptisch | Gregoriaanse begindatum | Begindatum in het jaar na de zesde epagomenale dag |
|---|---|---|---|
| Meskerem | Tut | 11 september | 12 september |
| Teqemt | Babah | 11 oktober | 12 oktober |
| Hedar | Hatur | 10 november | 11 november |
| Tahsas | Kiyahk | 10 december | 11 december |
| T'er | Tubah | 10 januari | 10 januari |
| Yekatit | Amshir | 8 februari | 9 februari |
| Megabit | Baramhat | 10 maart | 10 maart |
| Miyazya | Baramundah | 9 april | 9 april |
| Genbot | Bashans | 9 mei | 9 mei |
| Sene | Ba'unah | 8 juni | 8 juni |
| Hamle | Abib | 8 juli | 8 juli |
| Nehase | Misra | 7 augustus | 7 augustus |
| Pagumen | Nasi | 6 september | 6 september |
Merk op dat bovengenoemde data alleen gelden tussen maart 1900 en februari 2100.
Opmerkelijk
Naast deze bijzondere jaartelling heeft Ethiopië ook een eigen traditionele dagindeling, waarbij de uurrekening is gebaseerd op de zonsopkomst en -ondergang. Omdat het land niet ver van de evenaar ligt, ligt de zonsopkomst elke dag rond 07:00 uur (volgens het universele tijdssysteem). Zodra het licht wordt, begint men in Ethiopië de uren te tellen. Rond lunchtijd is het dan zes uur. Na twaalf uren begint men weer bij één. Zonsondergang is zodoende om twaalf uur (Ethiopische tijd) en gelijk aan ongeveer 19:00 uur (universele tijdssysteem). Daarna begint men weer bij één. Middernacht is zodoende om zes uur (Ethiopische tijd).
Zie ook
Literatuur
Opmerking: In de volgende twee verwijzingen zijn de data van de „Ethiopische kalender” omgezet in een pseudo-Juliaans kalendersysteem door de werkelijke Amhaars-Ethiopische maandnamen te vervangen door nabijgelegen, maar niet samenvallende, Juliaanse maandnamen. Bijvoorbeeld: Meskerem wordt ’september’ genoemd, hoewel Meskerem eigenlijk volgens het Juliaanse systeem op 29/30 augustus begint (of volgens de (meest gebruikte) gregoriaanse kalender op 11 september). Wanneer ze dus aangeven dat het Ethiopische jaar begint op „1 september”, bedoelen ze dat deze begint op 1 Meskerem. Of wanneer ze aangeven dat Kerstmis op „29 december” is volgens de Ethiopische kalender, bedoelen ze dat dit op 29 Tahsas is. |
| Kalendersystemen |
|---|
|
In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar |