Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Exodus (boek)
| Exodus | ||
| Auteur | toegeschreven aan Mozes, zie ook Documentaire hypothese | |
| Taal | Hebreeuws | |
| Categorie | Geschiedenis, Wet | |
| Hoofdstukken | 40 | |
| Andere naam | שמות, Sjemot 2 Mozes | |
| Vorige boek | Genesis | |
| Volgende boek | Leviticus | |
Het boek Exodus (Grieks: Εξοδος', uittocht) is het tweede boek van de Hebreeuwse Bijbel.
Het boek begint met de zin: "Dit zijn de namen van de zonen van Israël...". De Hebreeuwse naam van het boek שמות luidt Sjemot wat betekent Namen, naar het eerste woord dat in Exodus staat.
Het vertelt het verhaal van het vertrek van het Israëlitische volk uit Egypte naar het Beloofde Land Kanaän. Hun leider Mozes ontvangt daarbij van God de Thora oftewel de wet.
Inhoud
De roeping van Mozes (Ex. 1-7)
In de tijd van Jozef als onderkoning van Egypte zijn Jakob en zijn zonen in Gosen, een Egyptische provincie, gaan wonen. Daar hebben zij een groot nageslacht gekregen. Een farao (die Jozef niet gekend heeft) ziet de Hebreeën als een bedreiging en laat hun slavenarbeid verrichten. Ook geeft hij de opdracht dat alle Joodse baby's van het mannelijk geslacht moeten worden gedood. De vroedvrouwen Sifra en Pua weigeren dit.
De joodse vrouw Jochebed krijgt een kind, maar uit vrees voor de farao, maakt zij een rieten mandje, stopt de baby daarin en brengt het naar de rivier. Daar wordt het mandje en de baby gevonden door de dochter van de farao. Zij noemt het kind Mozes. Mirjam, de zus van Mozes, weet de dochter van de Farao over te halen dat hij de eerste jaren op mag worden gevoed door Jochebed.
Als Mozes volwassen is ziet hij dat een Hebreeuwse slaaf wordt mishandeld door een Egyptenaar. Hij slaat de Egyptenaar dood en vlucht richting Midjan. Daar ontmoet hij Jetro, en hij trouwt met zijn dochter Sippora. Mozes wordt schaapsherder.
Een aantal jaren verstrijken en de farao van Egypte sterft. Op een gegeven moment ziet Mozes een brandende braamstruik en door de struik spreekt God tot hem dat hij zijn volk zal bevrijden uit de slavernij. Mozes is bang dat de Israëlieten hem niet zullen geloven. Ook is hij bang om te spreken. Daarom stuurt God Aäron, de broer van Mozes, hem tegemoet. Deze zal het woord voeren. Mozes en Aäron verschijnen voor de farao, maar in plaats van het volk te laten gaan, legt de farao een nog grotere last op hen. God stuurt de broers echter weer opnieuw richting de farao.
Uittocht uit Egypte (Ex. 8-14)
Mozes en Aäron bezoeken de farao weer en laten het water van de Nijl in bloed veranderen. De farao geeft in eerste instantie toe en laat de Israëlieten gaan, maar komt op zijn beslissing terug. Zo gaat het verschillende keren, terwijl God steeds meer plagen op de farao en Egypte afstuurt. Kikkers, muggen, steekvliegen, etterende puisten bij mens en dier, veepest, zware hagel, sprinkhanen en duisternis. Bij de laatste plaag sterven alle eerstgeborenen.
De Israëlieten ontkomen daaraan door een lam te slachten en het bloed op de deurposten te smeren. Pas na de dood van alle eerstgeborenen laat de farao het volk gaan. Zij trekken richting de Schelfzee. God gaat hen voor in een wolk. De farao krijgt echter weer spijt van zijn beslissing en achtervolgt het volk met zijn leger. Maar de wolk daalt neer tussen het volk en het leger van de farao en voorkomt dat zij het Israëlitische volk kan aanvallen. De dag daarna strekt Mozes zijn staf uit en de Schelfzee splitst in tweeën. Het volk trekt naar de overkant. Op het moment dat het leger van de farao de achtervolging inzet stroomt het water weer terug en komt een groot deel van het leger om. De Israëlieten zijn ontsnapt.
Ontvangen Tien geboden bij berg Sinaï (Ex. 15-20)
Vanaf de Schelfzee trekt het Joodse volk de woestijn in. Zij beginnen te klagen vanwege het gebrek aan water en voedsel. Mozes gooit een stuk hout in een zoute poel met wat water. Het water wordt daardoor zoet. Ook stuurt God kwartels en manna.
Bij Refidim wordt het volk aangevallen door de Amalekieten. Mozes bekijkt het gevecht vanuit een berg. Steeds als hij zijn armen omhoog houdt wint het leger dat onder leiding van Jozua staat. Als hij zijn armen laat zakken verliest het leger. Hij wordt daarom ondersteund door Aäron en Chur. De Amelekieten worden daardoor verslagen.
Ook krijgt Mozes bezoek van zijn schoonvader Jetro. Deze ziet dat Mozes (te) veel tijd steekt in het leidinggeven van het volk door recht te spreken. Jetro adviseert om meer leiders aan te stellen en alleen de grootste en belangrijkste zaken door Mozes te laten behandelen.
Het volk komt aan bij de berg Sinaï. Daar toont God zich aan het volk. Zij zijn echter bang en vragen Mozes de leiding te nemen. Mozes trekt de berg op en ontvangt daar de Tien geboden.
Verdere regels en inrichting tabernakel (Ex. 21-31)
Op de berg Sinai ontvangt Mozes ook een groot aantal leefregels. Deze gaan onder andere over hoe om te gaan met dieren, slaven en ouders. Ook worden er offerregels gegeven. Daarnaast belooft God dat hij de inwoners van het land Kanaän zal uitroeien.
Mozes trekt de berg op samen met Aäron, Nadab, Abihu en zeventig oudsten van het volk. God wil een verbond met het volk sluiten. Allen zien God. Daarna trekt Mozes verder de berg op. God grift ditmaal de Tien geboden in stenen tafelen. Ook ontvangt Mozes de opdracht om een heiligdom, de tabernakel, te bouwen. Hij ontvangt aanwijzingen voor de inrichting van deze tabernakel. Zo moet hij onder andere een gouden ark en een brandofferaltaar maken. Besaleël moet de leiding krijgen over de bouw van de tabernakel. Aäron en zijn zonen worden aangesteld als priester. Zij moeten zich op een bepaalde manier kleden.
Gouden kalf en opnieuw ontvangen Tien geboden (Ex. 32-35)
Mozes trekt alleen verder de berg op. Hij blijft een lange tijd weg. Het volk denkt daarom dat hij gestorven is en vraagt aan Aäron of hij van hun sieraden een gouden stierkalf kan maken. Dan hebben ze een nieuwe God om te aanbidden. Aäron geeft toe aan de druk en doet dit. Net op het moment dat er een feest gaande is voor het gouden stierkalf keert Mozes terug met de stenen tafelen. Hij gooit de stenen tafelen kapot en vernietigt ook het beeld.
Daarna keert Mozes terug de berg op. Hij vraagt aan God of hij hem mag zien. God geeft hier gehoor aan, maar laat alleen zijn achterkant zien. Als Mozes God van aangezicht tot aangezicht zou zien zou hij sterven. Ook maakt God nieuwe stenen tafelen voor hem met de tien geboden erop.
Uitleg regels aan het volk en bouw tabernakel (Ex. 36-40)
Als Mozes terug keert roept hij het volk bijeen en legt hij hun de regels uit die hij van God ontvangen heeft. Deze gaan onder andere over de sabatsrust. Ook bevatten deze hoofdstukken een uitleg van de bouw en inkleding van de tabernakel en de manier waarop de priesters zich moesten kleden. Toen de tabernakel af was werd deze gevuld door de majesteit van God. Dit was zichtbaar door een wolk. Als de wolk stilstond, dan sloegen de Israëlieten daar hun kamp op. Als de wolk verder trok, dan ging het volk daar achteraan.
Tijdsbeslag
Volgens Exodus hoofdstuk 12:40-41 zouden de Israëlieten vanaf de tijd van Jozef tot aan hun uittocht uit Egypte precies 430 jaar in dat land hebben gewoond.
In de brief van Paulus aan de Galaten hoofdstuk 3:17 wordt deze periode van 430 jaar ook genoemd waarbij het beginpunt een belofte van God is. De vraag is waar deze belofte betrekking op heeft: op die aan aartsvader Abraham en dan zouden de Israëlieten slechts 120 jaar in Egypte hebben vertoefd, of wat Jozef in Genesis hoofdstuk 48:21 meedeelt namelijk dat God de Israëlieten te zijner tijd naar Kanaän zal laten terugkeren. In dat geval zouden zij wel degelijk 430 jaar in Egypte hebben verkeerd. Gezien het feit wat er geschreven staat in Exodus 12:40-41 heeft de laatste uitleg de voorkeur.
Auteurschap
Mozes werd van oudsher beschouwd als de schrijver van dit boek. In orthodox-joodse en -christelijke kringen hangt men deze visie nog steeds aan, in vrijzinniger delen is men onder invloed van de zogeheten schriftkritiek geneigd hier vraagtekens bij te zetten of dit zelfs (grotendeels) te ontkennen.
Zie ook
Weblinks
(en) Pentateuch, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: 
)
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Exodus in de Nieuwe Bijbelvertaling
- Exodus in de Statenvertaling (deze benadert het meest de grondtekst)