Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
2 Makkabeeën
2 Makkabeeën is een apocrief of deuterocanoniek boek. Het handelt over de vervolging van de joden door Antiochus en hun opstand daartegen. Het besluit met de nederlaag van de Syrische generaal Nicanor in 161 v.Chr. door de held van het verhaal, Judas Maccabeus. Het boek telt zeven hoofdstukken.
In de Rooms-Katholieke en Oosters-Orthodoxe Kerk wordt het als deuterocanoniek beschouwd (in de Orthodoxe Kerk heet dit één van de ’anagignoskomena’). Zij beschouwen het als een deel van de Bijbel, terwijl protestanten het boek als apocrief beschouwen. Joden zien het niet als deel van de Heilige Schrift, maar als een nuttige aanvulling van 1 Makkabeeën. Ze verwerpen de leerstellige aanvullingen in het boek.
Schrijver
De auteur van het boek 2 Makkabeeën is niet bekend. De schrijver claimt een verkorte versie te maken van een vijfdelig werk van een zekere Jason van Cyrene. Dit langere werk is niet bewaard gebleven, en het is niet bekend hoeveel van dit werk in 2 Makkabeeën werd opgenomen. Anders dan 1 Makkabeeën, werd 2 Makkabeeën oorspronkelijk in het Grieks geschreven. De auteur gebruikt een retorische stijl en lijkt goed op de hoogte te zijn van de Griekse gewoonten. Er zijn geen aanwijzingen dat er een Hebreeuwse versie aan vooraf zou zijn gegaan. Een aantal gedeelten, zoals het voorwoord, de epiloog en enkele moralistische overdenkingen zijn waarschijnlijk van de schrijver zelf en niet van Jason. Jasons werk werd waarschijnlijk geschreven rond 160 v.Chr. en eindigde waarschijnlijk met de nederlaag van Nicanor, net zoals het ingekorte werk.
Wanneer geschreven
Het begin van het boek bevat twee brieven van de joden in Jeruzalem aan de joden in de diaspora in Egypte over de feesten naar aanleiding van de reiniging van de tempel (zie Chanoeka) en het feest om de nederlaag van Nicanor te vieren. Als de schrijver deze brieven toegevoegd heeft, moet hij het boek na 124 v.Chr. geschreven hebben, de datum van de tweede brief. Sommige commentatoren beschouwen deze tweede brief als een latere toevoeging, terwijl anderen het als de basis van het werk zien. Katholieke geleerden neigen ernaar om het boek in de tweede eeuw voor Christus te dateren, terwijl de meeste joodse geleerden het werk in de tweede helft van de eerste eeuw voor Christus plaatsen.
Doelgroep
Het schijnt geschreven te zijn ten behoeve van de joden in Egypte, allereerst om hen te informeren over het herstel van de tempel en hen aan te moedigen een jaarlijkse pelgrimsreis naar Jeruzalem te maken. Het is niet geschreven vanuit het gezichtspunt van een professioneel historicus, maar meer van die van een religieus leraar, die uit de geschiedenis zijn lessen trekt.
Inhoud
Anders dan 1 Makkabeeën probeert 2 Makkabeeën geen volledig overzicht te geven van de toenmalige gebeurtenissen. Het concentreert zich op de periode van de hogepriester Onias III en koning Seleucus IV Philopator (180 v.Chr.) tot de nederlaag van Nicanor in 161.
De chronologie van het boek komt over het algemeen overeen met die van 1 Makkabeeën. Het heeft enige historische waarde omdat het enkele schijnbaar authentieke historische documenten bevat. Het doel van de schrijver lijkt echter vooral gelegen te zijn in de theologische interpretatie van de gebeurtenissen.
In dit boek beschrijft de schrijver Gods tussenkomst in het verloop van de gebeurtenissen, waarbij hij de slechten straft en de tweede tempel voor zijn volk herstelt. Sommige gebeurtenissen lijken buiten hun gewone chronologische verband te zijn geplaatst om een bepaald theologisch punt te maken. Sommige aantallen bij de omvang van legers lijken ook overdreven.
Het plot is eenvoudig: na de dood van Antiochus Epiphanes wordt een feest gehouden ter inwijding van de tempel. De pas ingewijde tempel wordt bedreigd door Nicanor, en na diens dood worden de festiviteiten voor de inwijding voltooid.
Leer
Het boek 2 Makkabeeën heeft op leerstellig gebied overeenkomsten met de zienswijzen van het farizees judaïsme. Wegens de prominente plaats die de leerstelling van de opstanding uit de doden in dit boek inneemt, werd gesuggereerd dat de auteur een farizeeër was.
Leerstellige aspecten in 2 Makkabeeën zijn:
- Opstanding uit de dood
- Gebed voor de doden om hen van hun zonden te bevrijden (cf. vagevuur)
- Verdiensten van de martelaren
- Voorbede van de heiligen (15:11-17 Volgens katholiek en orthodox standpunt.)
Het opdragen van gebeden voor de doden zou volgens protestanten niet in eigentijdse joodse bronnen gevonden worden, ook niet in het Kaddisj, een joods gebed dat gezegd wordt bij het overlijden van familie of vrienden.
Vooral de lange beschrijvingen van het martelaarschap van Eleazer en van een moeder met haar zeven zonen (2 Makkabeeën 6:18-7:42) maakten indruk op de vroege christenen in het Romeinse en Byzantijnse Rijk. Verschillende kerken werden in die periode gewijd aan de „Makkabeese martelaren”, met name in de Latijnse Kerk. Zij behoren tot de eerste voorchristelijke personen die op katholieke en orthodoxe heiligenkalenders verschenen. Het boek wordt gezien als een voorloper van de middeleeuwse martelarenverhalen.
Canoniciteit
Reeds in de vroege Kerk werd 2 Makkabeeën minder gewaardeerd en minder gelezen dan 1 Makkabeeën. Augustinus was de enige kerkvader die stelde dat het een canonieke status had, maar in een discussie met de donatisten die aanhalingen deden uit 2 Makkabeeën, antwoordde hij dat het boek nooit in de canon werd opgenomen. 1 en 2 Makkabeeën stonden wel in de Vulgaat-vertaling. Met het Concilie van Trente werden beide door de Roomse Kerk erkend als canoniek.
Chanoeka
Het joodse feest van Chanoeka is een herdenking van gebeurtenissen die in e boeken 1 en 2 Makkabeeën beschreven staan: de inwijding van het altaar en instellen van een jaarlijkse herdenking (2 Makkabeeën 10:1–8.
Weblinks
(en) The Books of Machabees, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: 
)
(en) Maccabees, Books of, 1-2, in: ISBE, J. Orr, ed., Chicago, Howard-Severance Company, 1915. (vertaal via: )
(en) Maccabees, Books of, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )
Het tweede boek der Makkabeeën op Wikisource
