Prediker (boek)

Prediker (קהלת)
Auteur	toegeschreven aan Salomo
Tijd	3e eeuw v.Chr.
Taal	Hebreeuws
Categorie	Wijsheid, Feestrol
Hoofdstukken	12
Andere naam	Ecclesiastes
Vorige boek	Spreuken (in de Tenach Klaagliederen)
Volgende boek	Hooglied (in de Tenach Esther)

Het boek Prediker is onderdeel van de Tenach en het Oude Testament. De Hebreeuwse naam luidt Kohelet (of Koheles), in de Griekse Septuaginta heet het boek èkklesiastés, en in de Latijnse Vulgata Concionator. Laatstgenoemde twee zijn vertalingen van de eerste en betekenen alle 'prediker'. In roomskatholieke bijbeluitgaven wordt het boek ook wel Ecclesiastes genoemd, een Latijnse transcriptie van het Griekse èkklesiastés.

In de Tenach maakt Prediker onderdeel uit van de Geschriften (Ketoeviem) en daarbinnen van de zogeheten feestrollen, de Megillot.

Auteur

De traditionele opvatting schrijft het boek aan Salomo (Heb.: Shlomo) toe. Evenals bij veel andere bijbelboeken, nemen moderne theologen algemeen aan dat het boek uit de periode na de Babylonische ballingschap stamt, terwijl orthodoxe theologen aan een oudere datering vasthouden (970-931 v.Chr.). De schrijver refereert impliciet aan zichzelf als Salomo in hoofdstuk 1:12, hoewel hier ook andere uitleggingen mogelijk zijn.

Taalkundige kenmerken (Aramese invloeden en Perzische leenwoorden) zouden een datering vóór de vijfde eeuw minder waarschijnlijk maken. Het boek zou volgens sommige wetenschappers een jongere vorm van het Hebreeuws dan de boeken Ezra en Nehemia bevatten, en dat zou betekenen dat het na de vierde eeuw v.Chr. is geschreven. Anderzijds kan het boek niet geschreven zijn na 190 v.Chr., want de auteur van Sirach, een boek dat met vrij grote zekerheid tussen 190 en 170 v.Chr. gedateerd wordt, maakt er gebruik van. Meestal aanvaardt men daarom een datering rond de 3de of 4d eeuw v.Chr. Dat was een tijd waarin heel wat 'wijsheidsleraars' rondtrokken, die leerlingen rond zich verzamelden. Mogelijk gaat het boek Prediker op een dergelijke wijsheidsleraar terug.

Inhoud/Thema/Boodschap

Het refrein van het boek wordt gevormd door de woorden 'ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid' (cf. Pr 1,2; 12,8). Het gebruik van dit woord 'ijdel' is een poging om het Hebreeuwse 'hevel' te vertalen. Het woord 'hevel' komt maar weinig voor in de Hebreeuwse Bijbel: ongeveer zeventig maal, waarvan achtendertig keer in Qohelet. Letterlijk betekent het 'damp' of 'wind' (cf. Js 57,13), dit slaat op de vluchtigheid van de wereld, in Prediker vaak gebruikt in combinatie met het woord 'leegte':

'Lucht en leegte, zegt Prediker, lucht en leegte, alles is leegte.'

Qohelet gebruikt het woord 'ijdel' om aan te duiden dat de wereld onzinnig in elkaar steekt: de wereld tart alle redelijkheid. De wijsheid slaagt er niet in om de wereld inzichtelijk te maken: hoe meer inzicht een mens nastreeft, hoe meer hij er van overtuigd raakt dat de wereld absurd is. Toch zijn er bepaalde ervaringen die wel zinvol kunnen zijn. In liefde, werk en intellect kan de mens voldoening vinden, zodat zijn bestaan niet volledig zinloos is (cf. Pr 9,7-10).

Relaties met andere bijbelboeken

Een aantal woorden in het boek Prediker vertonen sterke overeenkomst met het Bijbelboek Spreuken.

Invloed

Misschien vanwege het feit dat God er nauwelijks in voorkomt, is het boek Prediker ook onder niet-christenen tamelijk populair. Uitdrukkingen als alles is ijdelheid en er is niets nieuws onder de zon worden in brede kring gebezigd. Ook via de profane literatuur vonden de teksten uit Prediker een breder publiek:

• Pete Seeger gebruikte een passage uit Prediker als tekst voor de, vooral in de versie van The Byrds, bekende hitsingle Turn! Turn! Turn! (For everything/There is a season/And a time for every purpose under heaven)
• In het wielergedicht Mont Ventoux van Jan Kal wordt Prediker 1:8 aangehaald: Alles is onuitsprekelijk vermoeiend.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Permanent link: Engelstalige wiki
• Nicholas Perrin, “Messianism in the Narrative Frame of Ecclesiastes?”, Revue biblique 108:1 (2001).
•   (en) Ecclesiastes, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

• Protestants orthodoxe internet encyclopedie

Bijbelboeken

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Book of Ecclesiastes op Wikimedia Commons.