Prediker (boek)

Prediker (קהלת)
Auteur	toegeschreven aan Salomo
Tijd	3e eeuw v.Chr.
Taal	Hebreeuws
Categorie	Wijsheid, Feestrol
Hoofdstukken	12
Andere naam	Ecclesiastes
Vorige boek	Spreuken (in de Tenach Klaagliederen)
Volgende boek	Hooglied (in de Tenach Esther)

Het boek Prediker is onderdeel van de Tenach en het Oude Testament. De Hebreeuwse naam luidt Kohelet (of Koheles), in de Griekse Septuaginta heet het boek Ἐκκλησιαστής èkklesiastés, en in de Latijnse Vulgata Concionator. In Rooms-katholieke bijbeluitgaven wordt het boek ook wel Ecclesiastes genoemd, een Latijnse transcriptie van het Griekse èkklesiastés.

In de traditionele Hebreeuwse indeling van de boeken in de Tenach (’Hebreeuwse Bijbel’) staat Prediker bij de de Geschriften (Ketoeviem) en daarbinnen van de zogeheten feestrollen, de Megillot.

Auteur

Traditioneel wordt het boek toegeschreven aan Salomo (Heb.: Sjlomo). Terwijl traditionele theologen vasthouden aan een datering omstreeks 970-931 v.Chr., nemen moderne theologen aan dat het boek uit de periode na de Babylonische ballingschap moet stammen. Hoewel de schrijver zichzelf impliciet ’Salomo’ noemt in hoofdstuk 1 12, zouden hier ook andere verklaringen mogelijk zijn.

Taalkundige kenmerken (Aramese invloeden en Perzische leenwoorden) zouden een datering vóór de vijfde eeuw minder waarschijnlijk maken. Het boek zou volgens sommige wetenschappers een jongere vorm van het Hebreeuws dan de boeken Ezra en Nehemia bevatten, en dat zou betekenen dat het na de vierde eeuw v.Chr. is geschreven. Anderzijds kan het boek niet geschreven zijn na 190 v.Chr., aangezien de auteur van Sirach, een boek dat met vrij grote zekerheid tussen 190 en 170 v.Chr. gedateerd wordt, er naar verwijst. Meestal aanvaardt men daarom een datering rond de 3e of 4e eeuw v.Chr. Dat zou een tijd geweest zijn waarin heel wat ’wijsheidsleraars’ rondtrokken, die leerlingen rond zich verzamelden. Mogelijk zou het boek Prediker op een dergelijke wijsheidsleraar teruggaan.

Inhoud/Thema/Boodschap

Het refrein van het boek wordt gevormd door de woorden ’ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid’ (bijvoorbeeld Prediker 1:2; Prediker 12:8). Met het woord ’ijdel’ probeerde men in het Nederlands het het Hebreeuwse ’hevel’ te vertalen. Dit woord komt slechts ongeveer zeventig maal voor in de Hebreeuwse tekst van de Bijbel, waarvan achtendertig keer in Qohelet. Letterlijk betekent het ook ’damp’ of ’wind’ (vergelijk Jesaja 57:13). Dit slaat op de vluchtigheid van de wereld. De vertalers van de Nieuwe Bijbelvertaling gebruikten een allitteratie om het meer letterlijke ’ijdelheden der ijdelheden’ weer te geven, en schiepen hiermee een nieuwe Nederlandse uitdrukking:

„Lucht en leegte, zegt Prediker,

lucht en leegte, alles is leegte.”

Qohelet gebruikt het woord ’ijdel’ om aan te duiden dat de wereld onzinnig in elkaar steekt: de wereld tart alle redelijkheid. De wijsheid slaagt er niet in om de wereld inzichtelijk te maken: hoe meer inzicht een mens nastreeft, hoe meer hij er van overtuigd raakt dat de wereld absurd is. Toch zijn er bepaalde ervaringen die wel zinvol kunnen zijn. In liefde, werk en intellect kan de mens voldoening vinden, zodat zijn bestaan niet volledig zinloos is (vergelijk Prediker 9:7-10).

Relaties met andere bijbelboeken

Een aantal uitdrukkingen in de boeken Prediker en Spreuken vertonen sterke onderlinge overeenkomsten.

Invloed

Misschien vanwege het feit dat God er nauwelijks in voorkomt, is het boek Prediker ook onder niet-christenen tamelijk populair. Uitdrukkingen als alles is ijdelheid en er is niets nieuws onder de zon worden in brede kring gebezigd. Ook via de profane literatuur vonden de teksten uit Prediker een breder publiek:

• Pete Seeger gebruikte een passage uit Prediker als tekst voor de, vooral in de versie van The Byrds, bekende hitsingle Turn! Turn! Turn! (For everything/There is a season/And a time for every purpose under heaven)
• In het wielergedicht Mont Ventoux van Jan Kal wordt Prediker 1:8 aangehaald: Alles is onuitsprekelijk vermoeiend.

Weblinks

•   (en) Ecclesiastes, Book of, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )

•   (en) Ecclesiastes, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

•   (en) Ecclesiastes, The Preacher, in: ISBE, J. Orr, ed., Chicago, Howard-Severance Company, 1915. (vertaal via: )

•   (en) Ecclesiastes (Old Testament), in: Encyclopædia Britannica, 2024. (vertaal via: )

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Nicholas Perrin, Messianism in the Narrative Frame of Ecclesiastes?, Revue biblique 108:1 (2001).
• Aaron Sturgill, Introduction to Ecclesiastes' op [http:bible.org Bible.org]

Bijbelboeken

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Book of Ecclesiastes op Wikimedia Commons.