Boek der Wijsheid

Het Boek der Wijsheid of de Wijsheid van Salomo (Latijn: Liber Sapientiae) is een deuterocanoniek of apocrief boek van het Oude Testament, dat omstreeks 50 v.Chr. in het Grieks door een Griekssprekende en door het Hellenisme beïnvloedde Jood in Egypte, waarschijnlijk in Alexandria). De verwijzing naar Salomo in het geschrift zelf (Wijsheid 7:1-9-19) is een literaire fictie.

Wat de vorm betreft gaat het om een typish voorbeeld van de Wijsheidsliteratuur. De titel Wijsheid van Salomo is een vertaling van de titel die het boek heeft in handschriften van de Septuaginta (Σοφία Σολομῶντος), Sofía Solomōntos. De titel Boek der Wijsheid komt van de Latijnse titel in de Vulgaat (Liber Sapientiae). Hiëronymus koos deze titel omdat ook hij besefte dat Salomo niet de auteur van het boek kon zijn.

Het boek werd nooit in de joodse canon opgenomen, maar staat in handschriften van de Septuaginta. In de katholieke en orthodoxe kerken wordt het als een deel van de Bijbel aanvaard, maar door de meeste Protestantse kerken niet.

Vele Kerkvaders waardeerden het boek en citeerden er dikwijls uit, dikwijls met de inleiding: „De Wijsheid zegt: . . .” Deze zinswending wijst er ook op, dat ook zij Salomo niet als de auteur ervan zagen.

Inhoud

De inhoud van het boek Wijsheid kan in drie delen worden ingedeeld:

• Van hoofdstuk 1 tot 5 wordt het leven in geloof besproken aan de hand van de voordelen die het brengt. Het loon van de deugd is wijsheid, hoofdstuk 1; deze helpt de rechtvaardigen in de vervolgingen die de goddeloze mensen, die alleen de tegenwoordige aardse werkelijkheid zien, overmoedig over hen brengen, hoofdstuk 2. Hoe zeer de rechtvaardige gelukkiger ondanks het aardse lijden gelukkiger is dan de zondaar, wordt duidelijk in de uiteindelijke bestemming van beiden, namelijk in hun dood en het eeuwige oordeel, hoofdstuk 3 en 4. Te laat begrijpen de goddelozen dat ze verblind zijn, hoofdstuk 5.

• In het tweede deel wordt dit in het bijzonder op de regeerders toegepast. Wegens hun grote verantwoordelijkheid mogen zij een strenger oordeel verwachten, 6:1-10; daarom dienen ze zich in te spannen om wijsheid te verkrijgen, die gedetailleerd beschreven wordt, V. 11-27. Een voorbeeld van iemand die hiernaar streefde is koning Salomo, 7:1-12, aan wie de Wijsheid zich openbaarde, V. 13-21; hij kon daarom haar essentie en werking het beste beschrijven, 7:22 bis 8:20 en geeft in 8:21 tot 9:19 het gebed aan als de weg waarop de wijsheid gevonden kan worden.

• In het derde deel bekijkt Salomo de geschiedenis van Gods handelen met de mensen, vanaf Adam. In deze analyse worden de reeds geuite leringen en vermaningen bevestigd. Dit gedeelte heeft de vorm van een vervolg op het gebed in hoofdstuk 9; het is geschreven als een gesprek met God. De geschiedenis van Adam, Noach, Abraham, Lot, Jakob, Jozef en Mozes wordt bekeken, hoofdstuk 10, dan neemt dan het verschil onder ogen tussen Israël en Egypte bij de uittocht uit Egypte, hoofdstuk 11, richt zich op het lot van de Kanaänieten, hoofdstuk 12, en bij deze gelegenheid ook op de dwaasheid en de verwerpelijkheid van de afgodendienst, hoofdstuk 13-15; keert dan terug naar de Israëlieten in de woestijn, hoofdstuk 16. Dan worden de plagen van Egypte bekeken, onder andere de duisternis, hoofdstuk 17, terwijl het bij de Israëlieten klare dag was, 18:1-9, de doding van de eerstgeborenen, 18:10-25, de doortocht door de Rode Zee en de vernietiging van het Egyptische leger, hoofdstuk 19. De conclusie van dit historisch overzicht bevestigt dat wat Salomo als aanbeveling voor de Wijsheid gegeven had:

„In alles, Heer, hebt u uw volk groot gemaakt en verheerlijkt. U bent het niet vergeten en hebt het altijd en overal terzijde gestaan.” —Wijsheid 19:22

Online lezen

• Wijsheid 

Bijbelboeken