Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Noord-Holland: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Noord-Holland&diff=26576082&oldid=26558303)
 
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Noord-Holland&oldid=54926375)
Regel 1: Regel 1:
'''Noord-Holland''' is een [[Provincies van Nederland|provincie]] in het noordwesten van [[Nederland]]. De hoofdstad is [[Haarlem]]. De provincie telt 2.668.197 inwoners (30 november 2009) en de grootste stad is [[Amsterdam]].
{{Infobox provincie Nederland
| naam                  = Noord-Holland
| vlagafbeelding        = [[Bestand:Flag North-Holland, Netherlands.svg|125px|Provincievlag]]
| wapensafbeelding      = [[Bestand:Noord-Holland_wapen.svg|75px|Provinciewapen]]
| kortnaam              = Noord-Holland
| hoofdstad              = {{NL-vlag|Haarlem}}
| religiejaar            = 2005<ref>Geloven in het publieke domein. Verkenningen van een dubbele transformatie (W.B.H.J. van de Donk, A.P. Jonkers, G.J. Kronjee en R.J.J.M. Plum, red.), december 2006, ISBN 90-5356-936-7</ref>
| lat_deg                = 52
| lat_min                = 40
| lon_deg                = 4
| lon_min                = 50
| religie                = [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholiek]] 18 %<br />[[Moslim]]s 8 %<br />[[Protestantisme|Protestant]] 8%<br />[[Hindoeïsme|Hindoes]] 1%
| aantalgemeente        = 47
| iso                    = NL-NH
| volkslied              = [[Noord-Hollands volkslied|Ik houd van het<br />groen in je wei]]
| afbeelding            = {{Kaart provincies Nederland||provincie=Noord-Holland}}
| Commissaris van Koning = [[Arthur van Dijk]] ([[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]])<ref>[https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/11/30/benoeming-commissaris-van-de-koning-in-de-provincie-noord-holland Benoeming commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland] nieuwsbericht Rijksoverheid d.d. 30 november 2018.</ref>
| website                = [https://www.noord-holland.nl www.noord-holland.nl]
| partijen              = VVD<br />PvdA<br />CDA<br />SP<br />GroenLinks<br />D66<br />PvdD<br />ChristenUnie/SGP<br /><br />Ouderen NH/VSP
| zetels                = 55<br />13<br />11<br />10<br />9<br />5<br />2<br />2<br />2<br />1
| detailkaart            = [[Bestand:OSM - provincie Noord-Holland.PNG|{{breedtedivbox}}px]]
}}
'''Noord-Holland''' ({{Audio|374_Noord-Holland.ogg|<small>uitspraak</small>}}) is een [[Provincies van Nederland|provincie]] in het noordwesten van [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]. De provincie telt {{Statistiek provincie Nederland inwoners|Noord-Holland}} inwoners ({{Statistiek provincie Nederland inwoners|TXT=Year}}). De provinciehoofdstad is [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]], de grootste stad is [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]].


== Geschiedenis ==
== Geschiedenis ==
[[Holland]] was het belangrijkste gewest van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] ([[1588]] - [[1795]]). In 1795 werd de [[Bataafse Republiek]] uitgeroepen. Na de staatsgreep van 21 januari [[1798]] werd op 23 april 1798 de [[Acte van Staatsregeling]] aangenomen, waarmee de oude gewestelijke grenzen radicaal werden gewijzigd. De republiek werd onderverdeeld in acht [[Departementen in de Nederlanden|departementen]] met zoveel mogelijk gelijke bevolkingsaantallen, waarbij Holland uiteenviel in
[[Holland (hoofdbetekenis)|Holland]] was het belangrijkste gewest van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] ([[1588]]-[[1795]]). In 1795 werd de [[Bataafse Republiek]] uitgeroepen. Na de staatsgreep van 21 januari 1798 werd op 23 april 1798 de [[Staatsregeling 1798|Acte van Staatsregeling]] aangenomen, waarmee de oude gewestelijke grenzen radicaal werden gewijzigd. De republiek werd onderverdeeld in acht [[Departementen in de Nederlanden|departementen]] met zo veel mogelijk gelijke bevolkingsaantallen, waarbij Holland uiteenviel in:
* het [[departement van Texel]]
* het [[departement van Texel]]
* het [[departement van de Amstel]]
* het [[departement van de Amstel]]
Regel 9: Regel 31:
Daarnaast lagen ook het [[departement van de Schelde en Maas]] en het [[departement van de Rijn]] deels op Hollands grondgebied.
Daarnaast lagen ook het [[departement van de Schelde en Maas]] en het [[departement van de Rijn]] deels op Hollands grondgebied.


Uiteindelijk voldeed de nieuwe indeling niet naar wens en na de instelling in 1801 van het [[Bataafs Gemenebest]] werd het [[departement Holland]] ingesteld volgens de oude gewestelijke grenzen van Holland. In 1806 werd het Bataafs Gemenebest vervangen door het [[Koninkrijk Holland|''Koninkrijk'' Holland]]. Het jaar daarop werd het departement Holland opgedeeld in het departement [[Departement Amstelland|Amstelland]] (overeenkomend met Noord-Holland) en het departement [[Departement Maasland|Maasland]] (overeenkomend met Zuid-Holland). Nadat in 1811 het Koninkrijk Holland bij het [[Eerste Franse Keizerrijk|Franse Keizerrijk]] werd gevoegd, werd Amstelland bij Utrecht gevoegd tot ''département Zuyderzée'' - [[Zuiderzee (departement)|Zuiderzee]] - en werd Maasland omgedoopt tot ''département Bouches-de-la-Meuse'' - [[Monden van de Maas]].
Uiteindelijk voldeed de nieuwe indeling niet en na de instelling in 1801 van het [[Bataafs Gemenebest]] werd het [[departement Holland]] ingesteld volgens de oude gewestelijke grenzen van Holland. In 1806 werd het Bataafs Gemenebest vervangen door het [[Koninkrijk Holland|''Koninkrijk'' Holland]]. Het jaar daarop werd het departement Holland opgedeeld in het departement [[Departement Amstelland|Amstelland]] (overeenkomend met Noord-Holland) en het departement [[Departement Maasland|Maasland]] (overeenkomend met Zuid-Holland). Nadat in 1811 het Koninkrijk Holland bij het [[Eerste Franse Keizerrijk|Franse Keizerrijk]] werd gevoegd, werd Amstelland samengevoegd met [[Utrecht (provincie)|Utrecht]] tot het ''département de la Zuyderzée'' – [[Zuiderzeedepartement]] – terwijl Maasland werd omgedoopt tot ''département des Bouches-de-la-Meuse'' ([[Monden van de Maas]]).


Nadat de Fransen eind 1813 uit Nederland gevlucht waren, bleef de indeling aanvankelijk ongewijzigd. Met de [[Nederlandse Grondwet#Grondwet 1814|Grondwet van 29 maart 1814]] werden de departementen vervangen door provinciën of landschappen. Zuiderzee en Monden van de Maas werden verenigd in de provincie Holland. Door minister [[Cornelis Felix van Maanen|Van Maanen]] werd in de grondwetcommissie nog de naam Holland en West-Friesland voorgesteld "''om aan het verlangen vare achtenswaardige Noordhollanders ... toe te geven''", maar dit werd door de rest van de commissie verworpen.
Nadat de Fransen eind 1813 uit Nederland gevlucht waren, bleef de indeling aanvankelijk ongewijzigd. Met de [[Nederlandse Grondwet#Grondwet 1814|Grondwet van 29 maart 1814]] werden de departementen vervangen door provinciën of landschappen, met grotendeels de grenzen van de oude gewesten. Amstelland en Monden van de Maas werden verenigd in de [[Holland (provincie)|provincie Holland]]. Door minister [[Cornelis Felix van Maanen|Van Maanen]] werd in de grondwetcommissie nog de oude naam "Holland en West-Friesland" voorgesteld "''om aan het verlangen van achtenswaardige Noordhollanders ... toe te geven''", maar dit werd door de rest van de commissie verworpen.<ref>[[Combertus Willem van der Pot|C.W. van der Pot]], Bestuurs- en rechtsinstellingen der Nederlandse Provinciën (1949); aangehaald in: [http://www.gahetna.nl/collectie/archief/pdf/NL-HaNA_3.02.27.01.ead.pdf#9 Inventaris van het archief van het Provinciaal Bestuur van Zuid-Holland 1850-1945] (1995), pagina 9, eerste alinea</ref>


De nieuwe provincie kreeg in 1814 twee gouverneurs, wier ambtsgebied overeenkwam met de voormalige departementen Amstelland en Maasland. Vlieland en Terschelling gingen terug van Friesland naar Holland, maar een deel van Hollands Brabant bleef bij Noord-Brabant en in 1815 werd ook het laatste Hollands Brabant, het [[Land van Altena]], bij Noord-Brabant gevoegd. Uiteindelijk werd in 1820 de grens met Utrecht en Gelderland vastgesteld.
De nieuwe provincie kreeg in 1814 twee gouverneurs, wier ambtsgebied overeenkwam met de voormalige departementen Amstelland en Maasland. Vlieland en Terschelling gingen terug van Friesland naar Holland, maar [[Hollands Brabant]] ging in twee stappen over naar de nieuwe provincie [[Noord-Brabant]]. Uiteindelijk werd in 1820 de grens met Utrecht en Gelderland vastgesteld.


Om de dominantie te verminderen werd Holland bij de [[Nederlandse Grondwet#Grondwet 1840|grondwetsherziening van 1840]] in Noord- en Zuid-Holland gesplitst. De noodzaak hiertoe werd in Zuid-Holland niet gevoeld. In Noord-Holland gold dit wel in sterke mate voor Amsterdam, dat in 1838 het [[Provinciaal Gerechtshof]] aan zich voorbij zag gaan ten gunste van Den Haag. In West-Friesland was men bevreesd voor een overheersende positie van Amsterdam en drong men aan op het herstel van de verdeling zoals deze was tussen het [[Noorderkwartier|Noorder]]- en [[Zuiderkwartier]] voor 1795. Hier werd echter niet aan tegemoet gekomen. Nadat de [[Haarlemmermeer]] in 1855 was drooggelegd, werd deze bij Noord-Holland gevoegd, waarop Zuid-Holland in 1864 het grootste deel van de gemeente [[Leimuiden]] ter compensatie kreeg toegewezen.
Om de dominantie van Holland binnen het koninkrijk te verminderen werd de provincie bij de [[Nederlandse Grondwet#Grondwet 1840|grondwetsherziening van 1840]] in Noord- en Zuid-Holland gesplitst. De noodzaak hiertoe werd in Zuid-Holland niet gevoeld. In Noord-Holland gold dit wel in sterke mate voor Amsterdam, dat in 1838 het [[provinciaal gerechtshof]] aan zich voorbij zag gaan ten gunste van Den Haag. In West-Friesland was men bevreesd voor een overheersende positie van Amsterdam en drong men aan op het herstel van de verdeling zoals deze was tussen het [[Noorderkwartier (Holland)|Noorder]]- en [[Zuiderkwartier]] voor 1795. Hier werd echter niet aan tegemoetgekomen. Nadat de [[Haarlemmermeer]] in 1855 was drooggelegd, werd deze bij Noord-Holland gevoegd, waarop Zuid-Holland in 1864 ter compensatie het grootste deel van de gemeente [[Leimuiden]] kreeg toegewezen.


In 1942 werden de eilanden [[Vlieland]] en [[Terschelling]] bij de provincie [[Friesland]] ingedeeld.
In 1942 werden de eilanden [[Vlieland]] en [[Terschelling]] bij de provincie [[Friesland (hoofdbetekenis)|Friesland]] ingedeeld.<ref>[http://www.frieslandzoalshetwas.nl/?q=1&aflnr=62&artid=1 Friesland zoals het was, September 1942], [[Tresoar]].</ref> Het voormalige eiland [[Urk]] maakte tot 1950 deel uit van Noord-Holland. Loosdrecht maakte tot 2002 deel uit van de provincie Utrecht.  


Op 10 juni 2009 werd bekendgemaakt dat het voltallige college aftrad naar aanleiding van de [[Landsbanki]]-affaire, waarbij de provincie 78 miljoen euro kwijtraakte. <ref>Noord-Holland werkt onder druk aan nieuw bestuur (2), ANP, 30 juni 2009</ref> Daarop volgde de formatie van een nieuw college van Gedeputeerde Staten, waarin vier van de zeven gedeputeerden terugkeerden. <ref>''N-Holland zegt 'sorry burger''', Het Parool, 7 juli 2009</ref>
Rond 2010 tot 2012 was er enige tijd sprake van een [[Provinciale herindeling van Nederland|samenvoeging van de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht]]. In 2014 werd duidelijk dat deze plannen van de baan zijn.


== Geografie ==
== Geografie ==
Noord-Holland bestaat grotendeels uit een kopvormig schiereiland tussen de [[Noordzee]], de [[Waddenzee]] en het [[IJsselmeer]]. In het zuiden grenst de provincie aan [[Zuid-Holland]] en [[Utrecht (provincie)|Utrecht]], in het oosten door middel van de [[Houtribdijk]] en [[Hollandse Brug]] aan de provincie [[Flevoland]] en in het noorden door middel van de [[Afsluitdijk]] aan de provincie [[Friesland]].
[[Bestand:Noord-Holland 5.12063E 52.69531N.jpg|thumb|left|200px|Satellietfoto met het [[Noorderkwartier (Holland)|Noorderkwartier]], de IJsselmeerpolders en een deel van Friesland]]
Noord-Holland bestaat grotendeels uit een kopvormig schiereiland tussen de [[Noordzee]], de [[Waddenzee]] en het [[IJsselmeer]]. In het zuiden grenst de provincie aan [[Zuid-Holland]] en [[Utrecht (provincie)|Utrecht]], in het oosten door middel van de [[Houtribdijk]], de [[Hollandse Brug]] en [[Stichtse Brug]] aan de provincie [[Flevoland]] en in het noorden door middel van de [[Afsluitdijk]] aan de provincie [[Friesland (hoofdbetekenis)|Friesland]].
 
De provincie kan worden onderverdeeld in een noordelijk deel ("Hollands [[Noorderkwartier (Holland)|Noorderkwartier]]") en een zuidelijk deel, waarbij het [[Noordzeekanaal]] (en vroeger het [[IJ (water)|IJ]]) als grens fungeert.
 
Ten [[zuid]]en van het Noordzeekanaal liggen de stedelijke gebieden van [[Amsterdam (gemeente)|Amsterdam]], [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]], de [[Haarlemmermeer]] met de luchthaven [[Luchthaven Schiphol|Schiphol]] en tevens [[het Gooi]], eveneens een dichtbevolkt gebied, maar met een landschappelijk geheel ander karakter (bosrijk en niet geheel vlak).


De provincie kan worden onderverdeeld in een noordelijk en een zuidelijk deel, waarbij het [[Noordzeekanaal]] (en vroeger het [[IJ (water)|IJ]]) als grens fungeert.
Ten noorden van het Noordzeekanaal bevinden zich onder andere de verstedelijkte [[Zaanstreek]], de agglomeratie van [[Heerhugowaard]], [[Alkmaar]] en [[Langedijk]], de as [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]]-[[Enkhuizen]] in het zuiden van [[West-Friesland (regio)|West-Friesland]], [[Purmerend]]-[[Edam-Volendam]] tussen Amsterdam en West-Friesland in, alsmede kleinere agglomeraties zoals [[Den Helder]]-[[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] in het uiterste noorden van de provincie, en [[Medemblik (gemeente)|Medemblik]]-[[Andijk]] in het noorden van West-Friesland.


Ten [[Zuid|zuiden]] van het IJ liggen de stedelijke gebieden van [[Amsterdam]], [[Haarlem]], de [[Haarlemmermeer]] met de luchthaven [[Luchthaven Schiphol|Schiphol]] en tevens het [[Gooi (regio)|Gooi]], eveneens een dichtbevolkt gebied, maar met een landschappelijk geheel ander karakter (bosrijk en niet geheel vlak).
Er bevinden zich in dit deel van de provincie ook landelijker gebieden: [[Waterland (regio)|Waterland]], de grote droogmakerijen [[Schermer (droogmakerij)|Schermer]], [[Beemster]], [[Wijdewormer|Wormer]] en [[Purmer]] en geheel in het noorden de [[Kop van Noord-Holland]] met het uitgestrekte [[West-Friesland (regio)|West-Friesland]], [[Wieringermeer]], het voormalige eiland [[Wieringen]] en het [[Waddeneilanden|waddeneiland]] [[Texel (hoofdbetekenis)|Texel]].


Ten noorden van het IJ bevinden zich de [[Zaanstreek]] en andere, kleinere, delen en dorpen. Ook hier vind je vaak Hollands erfgoed. De dichtstbevolkte zone loopt tot iets voorbij de stad [[Alkmaar (Nederland)|Alkmaar]]. Er bevinden zich in dit deel van de provincie ook landelijker gebieden: [[Waterland (regio)|Waterland]], de grote droogmakerijen [[Schermer (droogmakerij)|Schermer]], [[Beemster]], [[Wijdewormer|Wormer]] en [[Purmer]] en geheel in het noorden het uitgestrekte [[West-Friesland (regio)|West-Friesland]], [[Wieringermeer]], het voormalige eiland [[Wieringen]] en het [[Waddeneilanden|waddeneiland]] [[Texel]].
De westkust van de provincie wordt grotendeels door [[duin]]en beschermd. Hier liggen bekende badplaatsen als [[Zandvoort]], [[IJmuiden]], [[Wijk aan Zee]], [[Egmond aan Zee]] en [[Bergen (Noord-Holland)|Bergen]]. Waar de duinen door de Noordzee waren verzwolgen, werd de [[Hondsbossche Zeewering]] aangelegd.


De westkust van de provincie wordt grotendeels door [[Duin|duinen]] beschermd. Hier liggen bekende badplaatsen als [[Zandvoort]], [[IJmuiden]], [[Egmond aan Zee]] en [[Bergen (Noord-Holland)|Bergen]]. De streek tussen [[Haarlem]], [[Velsen]] (aan beide zijden van het [[Noordzeekanaal]]), [[Beverwijk]] en [[Alkmaar (Nederland)|Alkmaar]] heet [[Kennemerland]]. Ten het noorden hiervan ligt de oude marktplaats [[Schagen]] en op de noordpunt van het schiereiland de marinehaven [[Den Helder]], tevens veerhaven voor Texel.
De streek tussen [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]], [[Velsen]] (aan beide zijden van het [[Noordzeekanaal]]), [[Beverwijk]] en [[Alkmaar (hoofdbetekenis)|Alkmaar]] heet [[Kennemerland]]. Een deel van Kennemerland vormt de [[IJmond]], met de [[Tata Steel Europe|Hoogovens]] en andere industrie: dit is het westelijk gebied van het Noordzeekanaal, met als middelpunt de [[Haven van IJmuiden|haven]] en [[Sluizen van IJmuiden|sluizen]] van IJmuiden.
Ten noorden van Kennemerland ligt de oude marktplaats [[Schagen (plaats)|Schagen]] en op de noordpunt van het schiereiland de marinehaven [[Den Helder]], tevens veerhaven voor Texel.


Aan de oostkust liggen historische steden als [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], [[Enkhuizen]], [[Medemblik (stad)|Medemblik]], [[Monnickendam]] en [[Edam]] en ook het eiland [[Marken (Nederland)|Marken]] en de opmerkelijke vissersplaats [[Volendam]].
Aan de oostkust liggen historische steden als [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], [[Enkhuizen]], [[Medemblik (stad)|Medemblik]], [[Monnickendam]] en [[Edam]] en ook het eiland [[Marken (Markermeer)|Marken]] en de opmerkelijke vissersplaats [[Volendam]].


De voornaamste binnenwateren in Noord-Holland zijn het IJ (ooit een zeearm) en het [[Noordzeekanaal]] met de daarin, al dan niet via zijkanalen, uitmondende riviertjes [[Amstel (rivier)|Amstel]], [[Zaan]] en [[Spaarne]], en het [[Noordhollandsch Kanaal]] en het [[Amsterdam-Rijnkanaal]].
De voornaamste binnenwateren in Noord-Holland zijn het IJ (ooit een zeearm) en het [[Noordzeekanaal]] met de daarin, al dan niet via zijkanalen, uitmondende riviertjes [[Amstel (rivier)|Amstel]], [[Zaan]] en [[Spaarne]], en het [[Noordhollandsch Kanaal]] en het [[Amsterdam-Rijnkanaal]].


== Dialecten ==
== Dialecten ==
In Noord-Holland worden verschillende dialecten gesproken. Landelijk de meeste bekendheid geniet het [[Amsterdams (dialect)|Amsterdams]], dat behalve in Amsterdam ook in steden als Purmerend en Hoorn veel is te horen, omdat hier veel Amsterdammers wonen. De meest typische dialecten vindt men op het platteland. Hoe noordelijker men komt, hoe meer het lokale dialect van de standaardtaal afwijkt; vooral het [[Tessels]] en het [[Wierings]] hebben een heel eigen karakter.
In Noord-Holland worden verschillende dialecten gesproken. Landelijk geniet het [[Amsterdams (dialect)|Amsterdams]] de meeste bekendheid, dat behalve in Amsterdam ook in steden als Alkmaar, Purmerend en Hoorn veel is te horen, omdat hier veel Amsterdammers wonen. De meest typische dialecten vindt men op het platteland. Hoe noordelijker men komt, hoe meer het lokale dialect van de standaardtaal afwijkt; vooral het [[Tessels]] en het [[Wierings]] hebben een heel eigen karakter.


Net als in andere dialectgebieden is ook in Noord-Holland sprake van een teruggang van de dialecten. Toch zijn sommige dialecten nog opvallend vitaal. Met name het [[Volendams]] wordt ter plaatse nog heel algemeen gesproken. Andere dialecten, zoals het [[Aalsmeers]], zijn nagenoeg verdwenen.
Net als in andere dialectgebieden is ook in Noord-Holland sprake van een teruggang van de dialecten. Toch zijn sommige dialecten nog opvallend vitaal. Met name het [[Volendams]] wordt ter plaatse nog heel algemeen gesproken. Andere dialecten, zoals het [[Aalsmeers]], zijn nagenoeg verdwenen.
Regel 44: Regel 72:


=== Onder het IJ ===
=== Onder het IJ ===
*[[Aalsmeers]]
* [[Aalsmeers]]
*[[Amsterdams (dialect)|Amsterdams]] <small>(thans ook in Amsterdam-Noord, Purmerend etc. te horen)</small>
* [[Amsterdams (dialect)|Amsterdams]] <small>(thans ook in Amsterdam-Noord, Alkmaar, Purmerend etc. te horen)</small>
*[[Goois]]
* [[Goois]]
*[[Haarlems]]
* [[Haarlems]]
*[[Zandvoorts]]
* [[Zandvoorts]]


De dialecten ten zuiden van het IJ en [[Noordzeekanaal]] lijken meer op de dialecten van [[Zuid-Holland]] en worden taalkundig dan ook dikwijls als [[Zuid-Hollands]] beschouwd. Wel nemen de traditionele dialecten Aalsmeers en Zandvoorts een overgangspositie in, met zowel Noord- als Zuid-Hollandse kenmerken. De Gooise dialecten, die intern vrij divers zijn, vallen in de Utrechtse groep.
De dialecten ten zuiden van het IJ en [[Noordzeekanaal]] lijken meer op de dialecten van [[Zuid-Holland]] en worden taalkundig dan ook dikwijls als [[Zuid-Hollands]] beschouwd. Wel nemen de traditionele dialecten Aalsmeers en Zandvoorts een overgangspositie in, met zowel Noord- als Zuid-Hollandse kenmerken. De Gooise dialecten, die intern vrij divers zijn, vallen in de Utrechtse groep.


=== Boven het IJ ===
=== Boven het IJ ===
*[[Zaans]]
* [[Zaans]]
*[[Waterlands]]
* [[Waterlands]]
**[[Markens]]
** [[Markens]]
**[[Volendams]]
** [[Volendams]]
*[[Kennemerlands]]
* [[Kennemerlands]]
**[[Egmonds]]
** [[Egmonds]] (Derps)
*[[West-Fries (dialectgroep)|West-Fries]]
* [[West-Fries (dialectgroep)|West-Fries]]
**[[Enkhuizens]]
** [[Enkhuizens]]
**[[Wierings]]
** [[Wierings]]
**[[Tessels]]
** [[Tessels]]


De dialecten van vanouds geïsoleerde gemeenschappen als [[Volendam]], [[Egmond]] of de Waddeneilanden hebben een heel eigen ontwikkeling doorgemaakt en zijn op sommige punten heel conservatief gebleven, waar ze zich op andere punten juist opvallend hebben vernieuwd en daardoor zeer scherp van de omliggende dialecten zijn gaan afwijken.
De dialecten van vanouds geïsoleerde gemeenschappen als [[Volendam]], [[Egmond]] of de Waddeneilanden hebben een heel eigen ontwikkeling doorgemaakt en zijn op sommige punten heel conservatief gebleven, waar ze zich op andere punten juist opvallend hebben vernieuwd en daardoor zeer scherp van de omliggende dialecten zijn gaan afwijken.


De indeling van de dialecten boven het IJ is problematisch en is aanleiding geweest tot verschillende polemieken in de taalwetenschap. Vaak is op de verwantschap met het [[Westerlauwers Fries|Fries]] gewezen: met name de conservatievere dialecten (Tessels en Wierings) hebben veel gemeen met het Fries. Veel onderzoekers vermoedden een Fries [[substraat]]: de oorspronkelijke taal zou Fries zijn geweest. Het [[Hollands (dialect)|Hollands]] zou dat Fries pas laat verdrongen hebben en heeft het nooit helemaal kunnen vervangen, zodat Friese vormen en constructies nog voortleven in de dialecten. Hoewel deze theorie veel aanhang heeft, wordt ze door andere taalkundigen van de hand gewezen en zouden de Friese vormen eerder op ontlening en toeval berusten.
De indeling van de dialecten boven het IJ is problematisch en is aanleiding geweest tot verschillende polemieken in de taalwetenschap. Vaak is op de verwantschap met het [[Westerlauwers Fries|Fries]] gewezen: met name de conservatievere dialecten (Tessels en Wierings) hebben veel gemeen met het Fries. Veel onderzoekers vermoedden een Fries [[Substraattaal|substraat]]: de oorspronkelijke taal zou Fries zijn geweest. Het [[Hollands (dialect)|Hollands]] zou dat Fries pas laat verdrongen hebben en heeft het nooit helemaal kunnen vervangen, zodat Friese vormen en constructies nog voortleven in de dialecten. Hoewel deze theorie veel aanhang heeft, wordt ze door andere taalkundigen van de hand gewezen en zouden de Friese vormen eerder op ontlening en toeval berusten.{{Bron?|Dringende behoefte aan referenties, zeker als hier polemieken beschreven worden|2016|06|16}}


== Recreatie ==
== Recreatie ==
Recreatie Noord-Holland NV is een overheids-NV, opgericht per 1 juli 2004, met de Provincie Noord-Holland als enige aandeelhouder. De organisatie zorgt in opdracht van de besturen van de [[recreatieschap]]pen voor de ontwikkeling, aanleg, het beheer en onderhoud van zes recreatiegebieden in Noord-Holland: [[Het Twiske]], [[Alkmaarder en Uitgeestermeer]], [[Geestmerambacht]], [[Spaarnwoude (dorp)|Spaarnwoude]], [[Waterland (regio)|Landschap Waterland]] en [[Groengebied Amstelland]].
Recreatie Noord-Holland NV is een overheids-NV, opgericht op 1 juli 2004, met de Provincie Noord-Holland als enige aandeelhouder. De organisatie zorgt in opdracht van de besturen van de [[recreatieschap]]pen voor de ontwikkeling, aanleg, het beheer en onderhoud van zes recreatiegebieden in Noord-Holland: [[Het Twiske (recreatiegebied)|Het Twiske]], [[Alkmaarder en Uitgeestermeer]], [[Geestmerambacht (recreatiegebied)|Geestmerambacht]]<ref>[http://www.geestmerambacht.nl/ Recreatieschap Geestmerambacht (en Park van Luna)]</ref>, [[Spaarnwoude (dorp)|Spaarnwoude]], [[Waterland (regio)|Landschap Waterland]] en [[Groengebied Amstelland]].
 
== Politiek ==
=== Provinciale Staten ===
Uitslag in Noord-Holland van de verkiezingen voor de [[Provinciale Staten]] van maart 2003, 2007 en 2011:


{| class="wikitable"
== Natuur ==
!colspan="7"|Uitslag Statenverkiezingen
In Noord-Holland zijn twee grote [[nationaal park|nationale parken]]: het [[Nationaal Park Duinen van Texel]] (de hele westzijde van Texel) en het [[Nationaal Park Zuid-Kennemerland]] (de brede duinstrook van Zandvoort tot in IJmuiden/Velsen).
|-
!rowspan="2"|Partij||colspan="2"|2003||colspan="2"|[[Provinciale Statenverkiezingen 2007|2007]]||colspan="2"|[[Provinciale Statenverkiezingen 2011|2011]]
|-
!Stemmen<br />(procent)||Zetels||Stemmen<br />(procent)||Zetels||Stemmen<br />(procent)||Zetels
|-
|VVD||align="right"|23,0||align="right"|20||align="right"|22,8||align="right"|13||align="right"|22,3||align="right"|13
|-
|PvdA||align="right"|26,7||align="right"|24||align="right"|19,3||align="right"|11||align="right"|20,0||align="right"|11
|-
|PVV||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|11,8||align="right"|6
|-
|D66||align="right"|6,5||align="right"|5||align="right"|3,8||align="right"|2||align="right"|11,3||align="right"|6
|-
|SP||align="right"|6,7||align="right"|5||align="right"|15,7||align="right"|9||align="right"|9,6||align="right"|5
|-
|CDA||align="right"|19,0||align="right"|17||align="right"|17,7||align="right"|10||align="right"|9,0||align="right"|5
|-
|GroenLinks||align="right"|10,0||align="right"|5||align="right"|9,6||align="right"|5||align="right"|8,0||align="right"|5
|-
|PvdD||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|3,7||align="right"|2||align="right"|2,5||align="right"|1
|-
|Ouderenpartij NH/VSP||align="right"|1,1||align="right"|1||align="right"|3,2||align="right"|1||align="right"|1,9||align="right"|1
|-
|ChristenUnie-SGP||align="right"|1,9||align="right"|1||align="right"|3,4||align="right"|2||align="right"|1,7||align="right"|1
|-
|50PLUS||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|1,7||align="right"|1
|-
|De Groenen / NH Anders||align="right"|0,6||align="right"|0||align="right"|0,8||align="right"|0||align="right"|0,2||align="right"|0
|-
|LPF||align="right"|3,1||align="right"|2||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|-||align="right"|-
|-
|'''Opkomst / zetels'''||align="right"|'''45,5'''||align="right"|'''83'''||align="right"|'''44,7'''||align="right"|'''55'''||align="right"|'''57,0'''||align="right"|'''55'''
|}
{{Clearleft}}


=== Gedeputeerde Staten ===
Daarnaast zijn er in Noord-Holland een tiental andere door [[Natura 2000]] aangewezen beschermde natuurgebieden, waaronder het [[Noordhollands Duinreservaat]] (van Wijk aan Zee tot Schoorl), de [[Schoorlse Duinen]] en de [[Amsterdamse Waterleidingduinen]] (tussen Zandvoort en Noordwijk in Zuid-Holland).<ref>[[Lijst van Natura 2000-gebieden in Nederland]].</ref>
[[Johan Remkes|J.W. (Johan) Remkes]] (VVD) is sinds 1 juli 2010 [[commissaris van de Koningin]].  


Het college van [[Gedeputeerde Staten]] berust voor de periode 2011-2015 op een [[coalitie]] van [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]], [[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]], [[Democraten 66|D66]] en [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] en bestaat uit de volgende zes gedeputeerden:
Ten slotte zijn er in Noord-Holland nog vele andere grotere en kleinere [[natuurgebied]]en, zoals het [[Goois Natuurreservaat]], [[De Hulk (natuurgebied)|de Hulk]], het [[Naardermeer]], het [[Balgzand]] en de [[Loterijlanden]].<ref>[[:Categorie:Natuurgebied in Noord-Holland|Natuurgebieden in Noord-Holland]]</ref>
* Gedeputeerde: [[Jaap Bond]] - CDA
* Gedeputeerde: [[Joke Geldhof]] - D66
* Gedeputeerde: [[Elisabeth Post]] - VVD
* Gedeputeerde: [[Jan van Run]] - VVD
* Gedeputeerde: [[Elvia Sweet]] - PvdA
* Gedeputeerde: [[Tjeerd Talsma]] - PvdA


Waarnemend [[Provinciesecretaris]] is [[Tjeerd Kampstra]].
[[Natuurbeheer]] in Noord-Holland vindt o.a. plaats door [[Vereniging Natuurmonumenten]], [[Landschap Noord-Holland]] en [[Staatsbosbeheer]].
[[Provinciesecretaris]] vanaf 1 oktober 2011 zal worden [[Gea van Craaikamp|G.E.A. (Gea) van Craaikamp]]<ref>[http://www.nieuwsbank.nl/inp/2011/07/21/R181.htm], Nieuwsbank</ref>.


===Stemmingen voor de Tweede Kamer===
== Politiek ==
{| class="wikitable" style="float:left; margin-right:2em;"
{{Zie hoofdartikel|Politiek in Noord-Holland}}
!colspan="3"|Uitslag Tweede Kamerverkiezingen
|-
!rowspan="2"|Partij||colspan="1"|[[Tweede Kamerverkiezingen 2006|2006]]||colspan="1"|[[Tweede Kamerverkiezingen 2010|2010]]
|-
!Stemmen in %||Stemmen in %
|-
|PvdA||align="right"|22,2||align="right"|23,6
|-
|VVD||align="right"|18,2||align="right"|23,5
|-
|PVV||align="right"|5,5||align="right"|13,6
|-
|CDA||align="right"|21,0||align="right"|9,0
|-
|D66||align="right"|2,7||align="right"|8,9
|-
|GroenLinks||align="right"|7,0||align="right"|8,6
|-
|SP||align="right"|16,8||align="right"|8,4
|-
|PvdD||align="right"|2,7||align="right"|1,6
|-
|ChristenUnie||align="right"|2,3||align="right"|1,5
|-
|SGP||align="right"|0,2||align="right"|0,2
|-
|Overige||align="right"|1,4||align="right"|1,1
|-
|'''Totaal'''||align="right"|'''100,0'''||align="right"|'''100,0'''
|-
|''Opkomst''||align="right"|''79,7''||align="right"|''75,5''
|}
{{Clearleft}}


== Gemeenten ==
== Gemeenten ==
Noord-Holland is vanaf 2011 ingedeeld in 58 gemeenten.
Noord-Holland is vanaf 2019 ingedeeld in 47 gemeenten.


{{Kolommen3|Kolom1=
{{Kolommen3|Kolom1=
*[[Aalsmeer]]
* [[Aalsmeer]]
*[[Alkmaar (Nederland)|Alkmaar]]
* [[Alkmaar (gemeente)|Alkmaar]]
*[[Amstelveen]]
* [[Amstelveen]]
*[[Amsterdam (gemeente)|Amsterdam]]
* [[Amsterdam (gemeente)|Amsterdam]]
*[[Anna Paulowna (Noord-Holland)|Anna Paulowna]]
* [[Beemster]]
*[[Beemster]]
* [[Bergen (Noord-Holland)|Bergen]]
*[[Bergen (Noord-Holland)|Bergen]]
* [[Beverwijk]]
*[[Beverwijk]]
* [[Blaricum]]
*[[Blaricum]]
* [[Bloemendaal (Noord-Holland)|Bloemendaal]]
*[[Bloemendaal (Noord-Holland)|Bloemendaal]]
* [[Castricum]]
*[[Bussum]]
* [[Den Helder]]
*[[Castricum]]
* [[Diemen]]
*[[Den Helder]]
* [[Drechterland (gemeente)|Drechterland]]
*[[Diemen]]
* [[Edam-Volendam]]
*[[Drechterland (gemeente)|Drechterland]]
* [[Enkhuizen]]
*[[Edam-Volendam]]
* [[Gooise Meren]]
*[[Enkhuizen]]
*[[Graft-De Rijp]]
*[[Haarlem]]
*[[Haarlemmerliede en Spaarnwoude]]
| Kolom2=
| Kolom2=
*[[Haarlemmermeer]]
* [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]]
*[[Harenkarspel]]
* [[Haarlemmermeer]]
*[[Heemskerk]]
* [[Heemskerk]]
*[[Heemstede (Noord-Holland)|Heemstede]]
* [[Heemstede (Noord-Holland)|Heemstede]]
*[[Heerhugowaard]]
* [[Heerhugowaard]]
*[[Heiloo]]
* [[Heiloo]]
*[[Hilversum]]
* [[Hilversum]]
*[[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]]
* [[Hollands Kroon (gemeente)|Hollands Kroon]]
*[[Huizen]]
* [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]]
*[[Koggenland]]
* [[Huizen]]
*[[Landsmeer]]
* [[Koggenland]]
*[[Langedijk]]
* [[Landsmeer]]
*[[Laren (Noord-Holland)|Laren]]
* [[Langedijk]]
*[[Medemblik (gemeente)|Medemblik]]
* [[Laren (Noord-Holland)|Laren]]
*[[Muiden]]
* [[Medemblik (gemeente)|Medemblik]]
*[[Naarden]]
* [[Oostzaan]]
*[[Niedorp]]
*[[Oostzaan]]
*[[Opmeer]]
| Kolom3=
| Kolom3=
*[[Ouder-Amstel]]
* [[Opmeer]]
*[[Purmerend]]
* [[Ouder-Amstel]]
*[[Schagen]]
* [[Purmerend]]
*[[Schermer (gemeente)|Schermer]]
* [[Schagen (gemeente)|Schagen]]
*[[Stede Broec]]
* [[Stede Broec]]
*[[Texel]]
* [[Texel]]
*[[Uitgeest]]
* [[Uitgeest]]
*[[Uithoorn]]
* [[Uithoorn]]
*[[Velsen]]
* [[Velsen]]
*[[Waterland (gemeente)|Waterland]]
* [[Waterland (gemeente)|Waterland]]
*[[Weesp]]
* [[Weesp]]
*[[Wieringen]]
* [[Wijdemeren]]
*[[Wieringermeer]]
* [[Wormerland]]
*[[Wijdemeren]]
* [[Zaanstad]]
*[[Wormerland]]
* [[Zandvoort]]
*[[Zaanstad]]
*[[Zandvoort]]
*[[Zeevang]]
*[[Zijpe (gemeente)|Zijpe]]
}}
}}


{{clearleft}}
== Kaarten ==
== Externe links ==
<gallery widths="275" heights="400">
*[http://www.noord-holland.nl/ Provincie Noord-Holland]
Bestand:provnoordholland.gif|Kuypers Gemeente Atlas van Noord-Holland (1865-1870).<ref>[http://www.atlas1868.nl GEMEENTE-ATLAS VAN NEDERLAND] atlas1868.nl</ref>
Bestand:Prov-Noord-Holland-OpenTopo.jpg|Detailkaart van Noord-Holland per 2019, met indeling van gemeenten.
Samenwerkingsregio's Noord-Holland (2014).png|Gemeentelijke samenwerkingsregio's (gemeentegrenzen 2015).
</gallery>
 
== Zie ook ==
* [[Lijst van woonplaatsen in Noord-Holland|Lijst van alle woonplaatsen in Noord-Holland]]
* [[Lijst van steden en dorpen in Noord-Holland]]
* [[Lijst van voormalige gemeenten in Noord-Holland]]
* [[Lijst van gouverneurs en commissarissen van de Koning(in) van Noord-Holland]]
* [[Lijst van provinciale monumenten in Noord-Holland]]
* [[Stads- en streekvervoer in Noord-Holland|Lijst van buslijnen in en door Noord-Holland]]
* [[Tabel van gemeenten in Noord-Holland]]


{{Bron|1=
== Externe link ==
{{References}}
{{Zusterproject klein
| commons    =
| commonscat  = North Holland
| wikiatlas  =
| wikispecies =
| wiktionary  = Noord-Holland
| wikibooks  =
| wikisource  = Ik houd van het groen in je wei
| wikiquote  =
| wikinewscat = Noord-Holland
| wikivoyage  = Noord-Holland
}}
}}
{{Commonscat|North Holland}}
* [https://www.noord-holland.nl Provincie Noord-Holland]
{{Coördinaten|52_40_0_N_4_50_0_E_zoom:9_region:NL|52° 40′ N 4° 50′ E}}
 
{{Appendix}}
{{Navigatie provincies Nederland}}
{{Coor title dms|52|40|0|N|4|50|0|E|scale:1000000_region:NL}}


[[Categorie:Noord-Holland| ]]
[[Categorie:Noord-Holland| ]]
[[Categorie:NUTS-2-regio]]
[[Categorie:NUTS-2-regio]]
[[Categorie:Nederlands schiereiland]]

Versie van 8 nov 2019 15:46

Noord-Holland
Provincie van Nederland
Provincievlag Provinciewapen
(Details) (Details)
<imagemap>

Image:Noord Holland-Position.png

Geografie
Hoofdstad Bestand:Flag Haarlem.png Haarlem
Oppervlakte
- Land
- Water		 4.091,76 km²
2.671,03 km²
1.420,73 km²
Geografische ligging {{{GPS}}}
Bevolking
Inwoners (30 september 2011) 2.706.044
– Bevolkingsdichtheid 1013 inw./km²
– Aantal gemeenten 47
Politiek
Commissaris van
de Koningin (lijst)		 {{{Commissaris van Koningin}}}
Overige informatie
Volkslied {{{Volkslied}}}
Religie (2005[1]) {{{Religie}}}
ISO 3166 NL-NH
Detailkaart
Bestand:OSM - provincie Noord-Holland.PNG
Portaal  Portaalicoon   Nederland
rel=nofollow

Noord-Holland ( uitspraak ) is een provincie in het noordwesten van Nederland. De provincie telt 2.706.044 inwoners (30 september 2011). De provinciehoofdstad is Haarlem, de grootste stad is Amsterdam.

Geschiedenis

Holland was het belangrijkste gewest van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795). In 1795 werd de Bataafse Republiek uitgeroepen. Na de staatsgreep van 21 januari 1798 werd op 23 april 1798 de Acte van Staatsregeling aangenomen, waarmee de oude gewestelijke grenzen radicaal werden gewijzigd. De republiek werd onderverdeeld in acht departementen met zo veel mogelijk gelijke bevolkingsaantallen, waarbij Holland uiteenviel in:

Daarnaast lagen ook het departement van de Schelde en Maas en het departement van de Rijn deels op Hollands grondgebied.

Uiteindelijk voldeed de nieuwe indeling niet en na de instelling in 1801 van het Bataafs Gemenebest werd het departement Holland ingesteld volgens de oude gewestelijke grenzen van Holland. In 1806 werd het Bataafs Gemenebest vervangen door het Koninkrijk Holland. Het jaar daarop werd het departement Holland opgedeeld in het departement Amstelland (overeenkomend met Noord-Holland) en het departement Maasland (overeenkomend met Zuid-Holland). Nadat in 1811 het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk werd gevoegd, werd Amstelland samengevoegd met Utrecht tot het département de la Zuyderzée – Zuiderzeedepartement – terwijl Maasland werd omgedoopt tot département des Bouches-de-la-Meuse (Monden van de Maas).

Nadat de Fransen eind 1813 uit Nederland gevlucht waren, bleef de indeling aanvankelijk ongewijzigd. Met de Grondwet van 29 maart 1814 werden de departementen vervangen door provinciën of landschappen, met grotendeels de grenzen van de oude gewesten. Amstelland en Monden van de Maas werden verenigd in de provincie Holland. Door minister Van Maanen werd in de grondwetcommissie nog de oude naam "Holland en West-Friesland" voorgesteld "om aan het verlangen van achtenswaardige Noordhollanders ... toe te geven", maar dit werd door de rest van de commissie verworpen.[2]

De nieuwe provincie kreeg in 1814 twee gouverneurs, wier ambtsgebied overeenkwam met de voormalige departementen Amstelland en Maasland. Vlieland en Terschelling gingen terug van Friesland naar Holland, maar Hollands Brabant ging in twee stappen over naar de nieuwe provincie Noord-Brabant. Uiteindelijk werd in 1820 de grens met Utrecht en Gelderland vastgesteld.

Om de dominantie van Holland binnen het koninkrijk te verminderen werd de provincie bij de grondwetsherziening van 1840 in Noord- en Zuid-Holland gesplitst. De noodzaak hiertoe werd in Zuid-Holland niet gevoeld. In Noord-Holland gold dit wel in sterke mate voor Amsterdam, dat in 1838 het provinciaal gerechtshof aan zich voorbij zag gaan ten gunste van Den Haag. In West-Friesland was men bevreesd voor een overheersende positie van Amsterdam en drong men aan op het herstel van de verdeling zoals deze was tussen het Noorder- en Zuiderkwartier voor 1795. Hier werd echter niet aan tegemoetgekomen. Nadat de Haarlemmermeer in 1855 was drooggelegd, werd deze bij Noord-Holland gevoegd, waarop Zuid-Holland in 1864 ter compensatie het grootste deel van de gemeente Leimuiden kreeg toegewezen.

In 1942 werden de eilanden Vlieland en Terschelling bij de provincie Friesland ingedeeld.[3] Het voormalige eiland Urk maakte tot 1950 deel uit van Noord-Holland. Loosdrecht maakte tot 2002 deel uit van de provincie Utrecht.

Rond 2010 tot 2012 was er enige tijd sprake van een samenvoeging van de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht. In 2014 werd duidelijk dat deze plannen van de baan zijn.

Geografie

Bestand:Noord-Holland 5.12063E 52.69531N.jpg
Satellietfoto met het Noorderkwartier, de IJsselmeerpolders en een deel van Friesland

Noord-Holland bestaat grotendeels uit een kopvormig schiereiland tussen de Noordzee, de Waddenzee en het IJsselmeer. In het zuiden grenst de provincie aan Zuid-Holland en Utrecht, in het oosten door middel van de Houtribdijk, de Hollandse Brug en Stichtse Brug aan de provincie Flevoland en in het noorden door middel van de Afsluitdijk aan de provincie Friesland.

De provincie kan worden onderverdeeld in een noordelijk deel ("Hollands Noorderkwartier") en een zuidelijk deel, waarbij het Noordzeekanaal (en vroeger het IJ) als grens fungeert.

Ten zuiden van het Noordzeekanaal liggen de stedelijke gebieden van Amsterdam, Haarlem, de Haarlemmermeer met de luchthaven Schiphol en tevens het Gooi, eveneens een dichtbevolkt gebied, maar met een landschappelijk geheel ander karakter (bosrijk en niet geheel vlak).

Ten noorden van het Noordzeekanaal bevinden zich onder andere de verstedelijkte Zaanstreek, de agglomeratie van Heerhugowaard, Alkmaar en Langedijk, de as Hoorn-Enkhuizen in het zuiden van West-Friesland, Purmerend-Edam-Volendam tussen Amsterdam en West-Friesland in, alsmede kleinere agglomeraties zoals Den Helder-Julianadorp in het uiterste noorden van de provincie, en Medemblik-Andijk in het noorden van West-Friesland.

Er bevinden zich in dit deel van de provincie ook landelijker gebieden: Waterland, de grote droogmakerijen Schermer, Beemster, Wormer en Purmer en geheel in het noorden de Kop van Noord-Holland met het uitgestrekte West-Friesland, Wieringermeer, het voormalige eiland Wieringen en het waddeneiland Texel.

De westkust van de provincie wordt grotendeels door duinen beschermd. Hier liggen bekende badplaatsen als Zandvoort, IJmuiden, Wijk aan Zee, Egmond aan Zee en Bergen. Waar de duinen door de Noordzee waren verzwolgen, werd de Hondsbossche Zeewering aangelegd.

De streek tussen Haarlem, Velsen (aan beide zijden van het Noordzeekanaal), Beverwijk en Alkmaar heet Kennemerland. Een deel van Kennemerland vormt de IJmond, met de Hoogovens en andere industrie: dit is het westelijk gebied van het Noordzeekanaal, met als middelpunt de haven en sluizen van IJmuiden. Ten noorden van Kennemerland ligt de oude marktplaats Schagen en op de noordpunt van het schiereiland de marinehaven Den Helder, tevens veerhaven voor Texel.

Aan de oostkust liggen historische steden als Hoorn, Enkhuizen, Medemblik, Monnickendam en Edam en ook het eiland Marken en de opmerkelijke vissersplaats Volendam.

De voornaamste binnenwateren in Noord-Holland zijn het IJ (ooit een zeearm) en het Noordzeekanaal met de daarin, al dan niet via zijkanalen, uitmondende riviertjes Amstel, Zaan en Spaarne, en het Noordhollandsch Kanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal.

Dialecten

In Noord-Holland worden verschillende dialecten gesproken. Landelijk geniet het Amsterdams de meeste bekendheid, dat behalve in Amsterdam ook in steden als Alkmaar, Purmerend en Hoorn veel is te horen, omdat hier veel Amsterdammers wonen. De meest typische dialecten vindt men op het platteland. Hoe noordelijker men komt, hoe meer het lokale dialect van de standaardtaal afwijkt; vooral het Tessels en het Wierings hebben een heel eigen karakter.

Net als in andere dialectgebieden is ook in Noord-Holland sprake van een teruggang van de dialecten. Toch zijn sommige dialecten nog opvallend vitaal. Met name het Volendams wordt ter plaatse nog heel algemeen gesproken. Andere dialecten, zoals het Aalsmeers, zijn nagenoeg verdwenen.

Het IJ is vanouds een barrière en dat blijkt ook uit de dialecten. De dialecten ten noorden van het IJ zijn de meest afwijkende.

Onder het IJ

De dialecten ten zuiden van het IJ en Noordzeekanaal lijken meer op de dialecten van Zuid-Holland en worden taalkundig dan ook dikwijls als Zuid-Hollands beschouwd. Wel nemen de traditionele dialecten Aalsmeers en Zandvoorts een overgangspositie in, met zowel Noord- als Zuid-Hollandse kenmerken. De Gooise dialecten, die intern vrij divers zijn, vallen in de Utrechtse groep.

Boven het IJ

De dialecten van vanouds geïsoleerde gemeenschappen als Volendam, Egmond of de Waddeneilanden hebben een heel eigen ontwikkeling doorgemaakt en zijn op sommige punten heel conservatief gebleven, waar ze zich op andere punten juist opvallend hebben vernieuwd en daardoor zeer scherp van de omliggende dialecten zijn gaan afwijken.

De indeling van de dialecten boven het IJ is problematisch en is aanleiding geweest tot verschillende polemieken in de taalwetenschap. Vaak is op de verwantschap met het Fries gewezen: met name de conservatievere dialecten (Tessels en Wierings) hebben veel gemeen met het Fries. Veel onderzoekers vermoedden een Fries substraat: de oorspronkelijke taal zou Fries zijn geweest. Het Hollands zou dat Fries pas laat verdrongen hebben en heeft het nooit helemaal kunnen vervangen, zodat Friese vormen en constructies nog voortleven in de dialecten. Hoewel deze theorie veel aanhang heeft, wordt ze door andere taalkundigen van de hand gewezen en zouden de Friese vormen eerder op ontlening en toeval berusten.[bron?]

Recreatie

Recreatie Noord-Holland NV is een overheids-NV, opgericht op 1 juli 2004, met de Provincie Noord-Holland als enige aandeelhouder. De organisatie zorgt in opdracht van de besturen van de recreatieschappen voor de ontwikkeling, aanleg, het beheer en onderhoud van zes recreatiegebieden in Noord-Holland: Het Twiske, Alkmaarder en Uitgeestermeer, Geestmerambacht[4], Spaarnwoude, Landschap Waterland en Groengebied Amstelland.

Natuur

In Noord-Holland zijn twee grote nationale parken: het Nationaal Park Duinen van Texel (de hele westzijde van Texel) en het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (de brede duinstrook van Zandvoort tot in IJmuiden/Velsen).

Daarnaast zijn er in Noord-Holland een tiental andere door Natura 2000 aangewezen beschermde natuurgebieden, waaronder het Noordhollands Duinreservaat (van Wijk aan Zee tot Schoorl), de Schoorlse Duinen en de Amsterdamse Waterleidingduinen (tussen Zandvoort en Noordwijk in Zuid-Holland).[5]

Ten slotte zijn er in Noord-Holland nog vele andere grotere en kleinere natuurgebieden, zoals het Goois Natuurreservaat, de Hulk, het Naardermeer, het Balgzand en de Loterijlanden.[6]

Natuurbeheer in Noord-Holland vindt o.a. plaats door Vereniging Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland en Staatsbosbeheer.

Politiek

Zie Politiek in Noord-Holland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Gemeenten

Noord-Holland is vanaf 2019 ingedeeld in 47 gemeenten.

Kaarten

Zie ook

Externe link

Op Wikimedia-projecten:

Commons Media op Wikimedia Commons

WikiWoordenboek Definitie op WikiWoordenboek

Wikisource Bronnen op Wikisource

Wikinieuws Nieuwsartikelen op Wikinieuws

Wikivoyage Reisgids op Wikivoyage

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Geloven in het publieke domein. Verkenningen van een dubbele transformatie (W.B.H.J. van de Donk, A.P. Jonkers, G.J. Kronjee en R.J.J.M. Plum, red.), december 2006, ISBN 90-5356-936-7
  2. º C.W. van der Pot, Bestuurs- en rechtsinstellingen der Nederlandse Provinciën (1949); aangehaald in: Inventaris van het archief van het Provinciaal Bestuur van Zuid-Holland 1850-1945 (1995), pagina 9, eerste alinea
  3. º Friesland zoals het was, September 1942, Tresoar.
  4. º Recreatieschap Geestmerambacht (en Park van Luna)
  5. º Lijst van Natura 2000-gebieden in Nederland.
  6. º Natuurgebieden in Noord-Holland
  7. º GEMEENTE-ATLAS VAN NEDERLAND atlas1868.nl
rel=nofollow
rel=nofollow
Vlag van het Koninkrijk der NederlandenProvincies van NederlandVlag van het Koninkrijk der Nederlanden

Drenthe · Flevoland · Friesland · Gelderland · Groningen · Limburg · Noord-Brabant · Noord-Holland · Overijssel · Utrecht · Zeeland · Zuid-Holland
Nederland · Provincies

rel=nofollow
52°40′0″N, 4°50′0″E
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Noord-Holland&oldid=299605"