Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
West-Friesland (regio)
West-Friesland is een regio in het noorden van de provincie Noord-Holland, omsloten door de Westfriese Omringdijk en gelegen ten zuiden van de Wieringermeer.
In het verleden duidde men met West-Friesland wel een groter gebied aan. De regio is voortgekomen uit de oude gouw Westflinge. Hoorn, Enkhuizen, Medemblik en Schagen zijn de belangrijkste plaatsen in de regio. Een gedeelte van de gemeente Alkmaar valt binnen de Westfriese Omringdrijk. De binnenstad van Alkmaar behoort niet tot West-Friesland. In West-Friesland zijn de meeste dorpsbewoners werkzaam in de primaire sector en de stadsbewoners zijn voornamelijk actief in de quartaire sector.
Gemeenten
|
Karakter
West-Friesland heeft voornamelijk een agrarisch karakter, met lange lintdorpen. In West-Friesland zijn een aantal grotere plaatsen zoals Hoorn (centrumfunctie voor West-Friesland), Enkhuizen, Schagen, Medemblik en Heerhugowaard. Vooral de havenplaatsen Hoorn en Enkhuizen hebben een historisch karakter, hetgeen zij te danken hebben aan de VOC. West-Friesland is ook voor de watersport erg populair, dit doordat de regio aan het IJsselmeer en het Markermeer ligt. Door alle sloten en vaarten is West-Friesland ook goed bereikbaar met de boot en door een net aangelegd fietsroutenetwerk is ook heel West-Friesland met de fiets bereikbaar. De fietspaden in West-Friesland worden goed onderhouden, omdat de regio het voor een groot deel moet hebben van de fietstoeristen.
Dialect
In West-Friesland spreekt men het West-Friese dialect. Behalve de dialecten van het eigenlijke West-Friesland binnen de omringdijk worden ook het Tessels en het Wierings als West-Fries beschouwd, zij het als conservatieve vormen van het dialect.
Het dialect kent variaties van dorp tot dorp, maar heeft opvallende algemene kenmerken, zoals het gebruik van sk- in plaats van sch- en andere grammaticale en lexicale opvallendheden. Over de plaats van het West-Fries in ons taalgebied is veel discussie. Vaak wordt verwezen naar een aantal opvallende overeenkomsten met het Fries. Vanouds wordt er dan ook vanuit gegaan dat het West-Fries een van Oudfries afgeleide taalvorm is, die veel meer dan het echte Fries door het Hollands is beïnvloed. Sommige spreken zelfs van een overgangsdialect. Andere taalwetenschappers noemen de overeenkomsten met het Fries eerder toevallig. Ook tegenwoordig is er nog veel discussie over de juiste indeling van het West-Fries - zie verder het hoofdartikel.
Het West-Fries wordt vaak gezien als aparte streektaal, maar heeft geen officiële status als zodanig. In West-Friesland spreken naar schatting nog 25.000 mensen het West-Fries, ouderen meer dan jongeren. Toch wordt ook onder jongeren vaak van West-Fries gebruikgemaakt en ontstaan er nog altijd nieuwe West-Friese woorden en uitdrukkingen.
Religie
Zoals ook in andere delen van Nederland boven de rivieren, is het merendeel van de West-Friese bevolking niet religieus. Van de minderheid in West-Friesland die nog gelovig is, is de grootste groep gelovigen rooms-katholiek. West-Friesland vormt met Twente en de Achterhoek, de enige regio buiten het zuiden van Nederland waar de rooms-katholieke kerk meer aanhangers heeft dan de protestante kerken tezamen (alhoewel ook in die regio's het aantal niet-gelovigen de grootste groep is).
Na de rooms-katholieke kerk (28%) is in West Friesland de protestantse Kerk het grootst (12%). Daarna volgt de islam (2%) en overige geloven (2%)[feit?].
Historisch
In de oudheid deelde de rivier het Flehi, die in de Waddenzee uitmondde, Friesland in een oostelijk en westelijk deel. Door kustafslag van het Almere verdween een deel van de gouw Westflinge.
Historisch is de betekenis van West-Friesland (of soortgelijke uitdrukkingen) meerdere malen verschoven. In de Middeleeuwen werd het gebied tussen het Zwin en het Vlie vaak aangeduid als Frisia ten westen van het Vlie. De eerste vermelding van West-Friesland onder deze naam, occidentalis Fresia, stamt uit 1101. Dit betreft echter een geografisch kleiner gebied ter onderscheiding van Holland, dat dat jaar ook voor het eerst genoemd wordt.
Vanaf de 11e eeuw was dit West-Friesland gedurende drie eeuwen een de facto autonome heerlijkheid, aangezien de Westfriezen zich niet aan de graven van Holland wilden onderwerpen. Men spreekt in dit verband wel van een 'boerenrepubliek'. Nadat graaf Floris V West-Friesland veroverd had, volgden opstanden die onder graaf Jan I door Jan III van Renesse in 1297 met de Slag bij Vronen werden onderdrukt. Sedert die tijd is West-Friesland een deel van het graafschap Holland. De naam West-Friesland wordt dan gebruikt voor de twee baljuwschappen binnen de Westfriese Omringdijk, de betekenis die het nu nog heeft, maar men duidde er ook wel het gehele Noorderkwartier buiten Kennemerland mee aan, zoals bij de Staten van Holland en West-Friesland.
Volksgebruiken
In West-Friesland is vooral luilak nog een traditie die is behouden. Luilak valt altijd op de zaterdag voor Pinksteren en het gaat er vooral om de mensen wakker te maken door herrie te maken. Een tweede folkloristische traditie is het ringsteken, dat onder andere in deze regio vaak plaatsvindt. Het Nederlands kampioenschap ringsteken vindt traditiegetrouw plaats in de stad Hoorn.
Friese invloed
West-Friesland heeft lange tijd tot het Friese grondgebied behoord, dit is terug te zien in het dialect, namen en nog een aantal kenmerken. De namen Iefie en Aafje zijn bijvoorbeeld echte West-Friese namen, deze namen stammen af van de Friese namen Iefke en Aafke. In het West-Friese dialect zijn ook veel overeenkomsten te vinden met de Friese taal, een paar voorbeelden zijn: algedurig (WF) en algeduerigen (FRY), beide woorden betekenen voortdurend en het woord pop, dat zowel in het West-Fries als in het Fries baby betekent. Het Friese en het West-Friese landschap hadden ook veel overeenkomsten, een gedeelte is daar nog van bewaard gebleven, maar door de ruilverkaveling in vooral West-Friesland is veel van het zelfde landschap verloren gegaan.
In West-Friesland vindt men veel stolpboerderijen. Deze stolpboerderijen behoren tot de Noordelijke huisgroep, een boerderijtype dat tevens voorkomt in Friesland en Groningen. In Friesland vindt men de zogenaamde stelpboerderijen. Net als de stolpboerderij bevinden zich het woongedeelte en het werkgedeelte onder één dak.
Samenwerkingsregio
West-Friesland (in deze context vaak gespeld als Westfriesland) is daarnaast een samenwerkingsregio in de regio West-Friesland. Het gebied komt overeen met het Streekplan voor Westfriesland-Oost van de provincie Noord-Holland uit 1969 en omvat de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec.
De regio is een overblijfsel van het in 2005 opgeheven Samenwerkingsorgaan Westfriesland (SOW), een in 1968 opgerichte gemeenschappelijke regeling waarin de aangesloten gemeenten samenwerkten op het gebied van openbare diensten, zoals de politie, de brandweer (Regionale Brandweer Westfriesland), gezondheidszorg (GGD Westfriesland) en het ophalen van huisvuil (Centraal Afvalverwijderingsbedrijf, waarin ook de gemeente Wieringermeer deelnam). De meeste hiervan zijn inmiddels op een grotere schaal met andere regio's gefuseerd of verzelfstandigd. Hiermee kwam de grond voor het SOW te vervallen, en het SOW werd op 1 januari 2005 opgeheven.[1] Enkele onderdelen van het voormalige SOW vormen thans zelfstandige gemeenschappelijke regelingen, waarin deze gemeenten deelnemen (onder meer het Recreatieschap Westfriesland en de sociale werkvoorziening Op/maat).
Het gebied van de samenwerkingsregio vormt ook het doelgebied voor de lokale omroep West-Friesland radio & televisie (met uitzondering van Hoorn en Enkhuizen waar deze niet op de kabel te ontvangen is).
Olympische Spelen 2028
De steden Hoorn en Medemblik zetten zich gezamenlijk in om de olympische disiplines openwaterzwemmen en zeilen te organiseren indien Nederland zich kandidaat stelt en de Olympische Zomerspelen 2028 mag organiseren. In 2016 wordt de beslissing genomen welk land de Spelen mag organiseren. Beide steden zijn door het NOC*NSF angewezen als kandidaat. Momentaan worden financiële consequenties bekeken en in 2011 zullen de plannen voorgesteld worden aan de gemeenteraden.
Zie ook
Literatuur
- Nierop, H. van (1999): Het verraad van het Noorderkwartier: oorlog, terreur en recht in de Nederlandse Opstand, Bakker, Amsterdam, pp. 22–23.
Externe verwijzingen
Bronvermelding
