Bergen (Noord-Holland)

Bergen is een dorp en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt 30.834 inwoners (1 april 2011, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 119,85 km² (waarvan 22,70 km² water). De gemeente maakt deel uit van de samenwerkingsregio Kennemerland.

De gemeente is een populaire toeristenbestemming, vooral vanwege de vele stranden en badplaatsen langs de Noordzeekust.

Sinds ongeveer 1900 is Bergen een kunstenaarsdorp dat veel schilders, schrijvers en architecten aantrekt. Het Museum Kranenburgh in Bergen bevat een verzameling kunstwerken van deze Bergense School. De villawijk Park Meerwijk werd tussen 1915 en 1918 geheel in de stijl van de Amsterdamse School gebouwd. Aan de Buerweg hebben vooraanstaande kunstenaars gewoond. Er zijn regelmatig kunstmarkten in Bergen, jaarlijkse muziekfestivals (de Holland Music Sessions in augustus en Jazz & Sail in het eerste weekend van september) en een jaarlijks kunstfestival (de Kunst10daagse in oktober). Bij Bergen staan ook twee poldermolens, de ene staat aan de Meerweg en de andere aan de Voert. Die aan de Meerweg is de Damlandermolen uit een omstreeks 1700. De andere molen staat echt in het buitengebied van Bergen, in de Philisteinse polder ter hoogte van Het Woud. De molen draagt de naam de Philisteinse Molen en dateert uit 1897.

Andere bezienswaardigheden in de gemeente Bergen zijn onder andere het Zeeaquarium (Bergen aan Zee), het Auto Union Museum (Bergen) met een verzameling oldtimers, het Museum Kranenburgh voor beeldende kunst en de historische musea Het Sterkenhuis (Bergen) en het Museum van Egmond (Egmond aan Zee). Op de eerste woensdag van augustus is in Bergen de traditionele lichtjesavond, waarbij de inwoners hun tuinen versieren met lampjes.

Ten noorden van het dorp Bergen liggen de Schoorlse Duinen. Dit uitgestrekte natuurgebied heeft de hoogste en breedste duinen van Nederland. Op sommige plaatsen zijn de duinen wel vijf kilometer breed. Midden in het gebied ligt De Kerf, een uniek brakwatergebied dat ontstaan is nadat in 1997 een opening in de duinenrij werd gegraven, zodat het zeewater bij hoogtij naar binnen kan stromen.

Het gemeentehuis van Bergen bevindt zich buiten de gemeente, in het naburige Alkmaar.

Overige plaatsen binnen de gemeente

Dorpen/Gehuchten:

Badplaatsen (die geen woonkern vormen) :

Buurtschappen:

De drie plaatsen met de naam Egmond worden samen ook wel 'Egmond' en 'De Egmonden' genoemd. Derp is in de volksmond de naam voor Egmond aan Zee, De Hoef is de naam voor Egmond aan den Hoef, Akeloren is de naam voor Egmond-Binnen. De inwoners worden respectievelijk derpers, hoevers en binders genoemd.^[1]

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
	Zijpe	Harenkarspel Langedijk
		Alkmaar
	Castricum	Heiloo

Geschiedenis

Bergen wordt al vermeld in stukken uit midden 10e eeuw. Maar de naam betrof toen alleen een kleine buurtschap rond een kerk, waar tegenwoordig de Ruïnekerk staat. Om Bergen heen lagen buurtschappen, die nu deel uitmaken van het dorp: Westdorp, Oostdorp, Oudburgh en het latere Saenegheest/Zanegeest, Zanegeest is de enige die nu nog als buurtschap wordt geduid, tot halverwege de twintigste eeuw was dat ook het geval met Oostdorp, totdat deze werd uitgebreid met de wijk tuindorp.

Zanegeest ontleent volgens vele zijn plaatsnaam aan het Mirakel van Bergen van 1421, waarbij (volgens de legende) tijdens de beruchte Sint-Elisabethsvloed de kerkinventaris van de verdronken kerk van Petten veilig aanspoelde en het zeewater dat in de kist was gedrongen later veranderd bleek te zijn in geronnen bloed. De plek waar de inventaris aanspoelde heet sindsdien Sacramentsdijk (nu Zakedijk) en er werd een kapel gebouwd die echter in de Tachtigjarige Oorlog werd verwoest. Toch werd er tot midden 1960er jaren in mei een stille tocht georganiseerd om dit wonder te gedenken. Dit gebruik is begin 21e eeuw weer nieuw leven ingeblazen.

De Ruïnekerk werd in de 15e eeuw gebouwd op de plek van een oudere kerk. In de Middeleeuwen was het de grootste kerk van de provincie Noord-Holland. In 1574, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd de kerk geplunderd en afgebrand. De kerk werd echter later weer gedeeltelijk herbouwd.

In 1799, tijdens de Tweede Coalitieoorlog tegen revolutionair Frankrijk, viel een Brits-Russisch leger de huidige provincie Noord-Holland binnen. Bij Bergen vond op 19 september een veldslag plaats (de Slag bij Bergen) waarbij de geallieerden werden verslagen door de Franse-Bataafse troepen. Het Russisch Monument in Bergen herinnert aan de veldslag. De Slag bij Alkmaar op 2 oktober 1799 vond ook voornamelijk plaats bij Bergen en wordt daarom ook wel de Tweede Slag bij Bergen genoemd.

Van 1905 tot 1955 reed de tramlijn Alkmaar - Bergen - Bergen aan Zee. Een stoomlocomotief van deze lijn, NS 7742 met de bijnaam Bello, stond van 1960 tot 1978 midden in het dorp opgesteld als statisch monument. Daarna werd de locomotief gerestaureerd en weer rijvaardig gemaakt. Ze doet tegenwoordig dienst bij de Museumstoomtram Hoorn - Medemblik.

Duinbrand

Zie Duinbrand bij Schoorl april 2010 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 14 april 2010 brak in de duinen tussen Schoorl, Bergen en Bergen aan Zee een duinbrand uit. Door de noordoostelijke wind met windkracht 4-5 werd het vuur richting Bergen aan Zee gedreven en bedreigde het dorp. De bebouwde kom werd daarom verplicht geëvacueerd. De vierhonderd inwoners van Bergen aan Zee werden ondergebracht in het nabij gelegen sportcentrum De Beeck.^[2]^[3] In 2009 waren er ook verschillende grote branden in deze buurt.^[4] Deze eerdere branden waren waarschijnlijk aangestoken, het is nog niet zeker of de brand van april 2010 ook is aangestoken.

Bergense School

De Bergense School (of School van Bergen) is een groep schilders die in het begin van de twintigste eeuw in deze plaats woonden en werkten. Zij werden sterk beïnvloed door het expressionisme (kubisme) van de Franse schilder Henri Le Fauconnier (die gedurende de Eerste Wereldoorlog in Nederland verbleef). Leden waren o.a. Conrad Kickert, Leo Gestel, Piet en Matthieu Wiegman, Dirk Filarski, Arnold Colnot, Piet van Wijngaerdt, Hendrik Chabot, Herman Kruijder, Charley Toorop, Ali Goubitz en Jan van Herwijnen.

De Bergense School is als een overgang te beschouwen van het late impressionisme naar het expressionisme. Voor de invoering van de moderne richtingen in de schilderkunst in Nederland heeft zij belangrijk werk gedaan.

Politiek

De gemeenteraad van Bergen heeft 23 zetels. De samenstelling van de gemeenteraad is als volgt:

Gemeenteraadszetels
Partij	2006	2010
Gemeentebelangen BES	5	6
VVD	4	5
GroenLinks	2	4
D66	1	3
CDA	5	3
PvdA	5	2
BOBbes	1	-
Totaal	23	23

Geboren

Pierre Golle, als Pieter Goolen (circa 1620), meubelmaker en ontwerper te Parijs
Klaas Dekker (1875-1946), gemeentesecretaris en burgemeester van Obdam
Edgar Fernhout (1912-1974), kunstschilder
John Fernhout (1913-1987), filmer en fotograaf
Jaap Min (1914-1987), kunstschilder
Simeon ten Holt (1923), componist
Elly de Waard (1940), dichteres en popcriticus
Remco Ekkers (1941), dichter en recensent
Peter Boorsma (1944), senator en bestuurskundige
Neeltje Maria Min (1944), dichteres
Adriaan van Dis (1946), schrijver en televisiepresentator
Thé Lau (1952), muzikant en schrijver
Willemien Min (1956), illustratrice
Harald Vlugt (1957), kunstenaar
Marja Wokke (1957), atlete
Monique Rosier (1963), actrice
Minoesch Jorissen (1964), televisiepresentatrice
Saskia Noort (1967), schrijfster, journaliste en columniste
Kees van Wonderen (1969), voetballer.