Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Simeon ten Holt
| Simeon ten Holt | ||
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Simeon ten Holt | |
| Geboren | 24 januari 1923, Bergen ( Noord-Holland ) | |
| Overleden | 25 november 2012, Alkmaar | |
| Nationaliteit | Nederlandse | |
| Beroep | Componist, pianist, docent | |
Simeon ten Holt (Bergen (Noord-Holland), 24 januari 1923 – Alkmaar, 25 november 2012)
Simeon ten Holt wordt beschouwd als een van de invloedrijkste componisten van hedendaagse muziek. Hij schreef veel muziek voor piano, maar componeerde ook kamermuziek, elektronische muziek en vocaal werk. Simeon ten Holt stond bekend om zijn lange pianostukken die uren konden duren, tot wel een etmaal lang.
Volgens de gangbare indeling, behoren veel van zijn composities tot de Minimal music of seriële muziek, hoewel Simeon ten Holt daar anders over dacht. Zelf noemde hij zijn muziek Procedurele muziek, omdat de continu stromende lyrische, melodische en cadansachtige ritmische structuren uiteindelijk veel geleidelijker hun totale metamorfose tot stand brachten, dan in het werk van zijn Amerikaanse collega's Philip Glass en Steve Reich; de grote vertegenwoordigers van de seriële muziek.
Beginjaren
Simeon ten Holt werd in 1923 als derde kind van de schilder Henri ten Holt en Catherina Cox geboren in de vroegere kunstenaarsplaats Bergen in Noord-Holland.
Na zijn studie bij de Bergense componist Jacob van Domselaer vertrok Ten Holt in 1949 naar Parijs, waar hij aan de École Normale de Musique de Paris lessen volgde van Arthur Honegger en Darius Milhaud. Als componist ging hij ondertussen zijn eigen gang.In 1954 keerde hij terug naar Bergen.
Ontwikkelingen
Naast zijn werk als componist - waarbij hij aanvankelijk voornamelijk de twaalftoonsmuziek hanteerde, schreef hij artikelen over muziek in het literaire tijdschrift Raster en was medeoprichter van de Werkgroep Hedendaagse Muziek in zijn woonplaats Bergen.
Hij trad op als pianist - meestal van eigen werk - en experimenteerde met elektronische muziek en met muziektheater. Hij ging - overeenkomstig de tijdgeest meer seriële werken componeren, zoals de Cyclus aan de waanzin (1961) en ..A/.TA-LON (1967/68).
Ook ontwikkelde hij in die tijd een heel eigen lichte vorm van atonaliteit om greep te krijgen op de tegenstelling tonaal-atonaal, die hij de Diagonaalgedachte 1) noemde. Ik realiseerde me dat muziek niet alleen uit een mooie melodie bestaat, maar vier dimensies heeft, die je op elkaar kunt betrekken, schrijft Ten Holt. Dit gebeurde als reactie op de streng tonale invloedssfeer van zijn leermeester Van Domselaer.
Van 1970 tot 1987 doceerde Ten Holt hedendaagse muziek aan de Academie voor beeldende kunsten in Arnhem, dat tegenwoordig onderdeel is van ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten.
De composities van Simeon ten Holt staan ook wel bekend als werken in uitvoering; ze houden het midden tussen genoteerde en geïmproviseerde muziek. De interpretatie van de uitvoerenden bepaalt mede de opbouw en de duur van het stuk.
Canto Ostinato
Ten Holt is vooral bekend geworden door Canto Ostinato, dat hij in 1976 voltooide na een langdurig schrijfproces. Het stuk is sindsdien uitgegroeid tot een van de bekendste werken uit de hedendaagse Nederlandse klassieke muziek.
Canto Ostinato - wat ongeveer betekent: een steeds weer, zonder onderbreking met volharding herhaald thema - had vrijwel onmiddellijk succes.
Simeon ten Holt was vanaf de jaren 1950 een trouwe volger van de serialiteit. Vanaf 1961 richt hij zich daar volledig op en componeert onder andere Cyclus aan de Waanzin voor pianosolo (1961-62). De tonaliteit verdwijnt hier steeds meer. In dezelfde tijd werd intussen de componist in steeds ernstiger mate geplaagd door twijfels over zijn seriële en elektronische muziek. Deze twijfels leidden tot een ernstige crisis. Gaandeweg de jaren zeventig zou deze crisis zich geleidelijk omzetten in een ‘innerlijk proces van transformatie’, dat tot de terugkeer tot de tonaliteit zou leiden.
Met de eerste uitvoering van Canto Ostinato in 1979 kwam echter een grote ommekeer - een stijlbreuk eigenlijk - hoewel zonder de achtergrond van het serialisme een stuk als Canto Ostinato waarschijnlijk nooit zou zijn ontstaan.
|
|
Voor de buitenwereld lijkt Ten Holt plotseling en rigoureus het serialisme te hebben verlaten, want Canto Ostinato is uiterst tonaal. De uitgebreide uiteenzettingen over toegepaste structuren en systemen bij zijn seriële stukken, ontbreekt nu geheel.
Vanaf dat moment maakt hij weer gebruik van de tonaliteit en trekt hiermee plotseling volle zalen.
Deze stijlbreuk werd door zijn collega-componisten niet direct begrepen. In zijn oeuvre wordt echter door het publiek het voor vier piano's gecomponeerde, maar ook in andere zettingen
bewerkte Canto Ostinato, als zijn Magnum opus beschouwd, dat in vele, sterk uiteenlopende muzikale stijlen - tot popmuziek toe - grote populariteit heeft verworven.
- Dat onbegrip over de stijlwisseling was Igor Stravinsky ook ooit overkomen, toen hij na zijn Sacre du Printemps voor een soberder bezetting ging schrijven.
Verdere ontwikkelingen
Bij Simeon ten Holt moet het niet alleen maar gaan over zijn Canto Ostinato. Er is natuurlijk veel meer. Hij schreef een serie verwante stukken voor toetsinstrumenten die hij tussen 1982 en 1997 componeerde, met name Lemniscaat, Horizon, Incantatie IV en Méandres. Met name het stuk Lemniscaat als symbool (∞) voor het oneindige springt hieruit. Deze pakkende titel siert het eerste werk voor vier toetsinstrumenten na Canto Ostinato.
Deze compositie bestaat uit een krachtig begin gevolgd door rusteloze noten die een hypnotiserende uitwerking hebben. Door het gebruik van de vier piano’s - een bezetting waar Ten Holt 'patent' op had - krijgt het werk een prachtige, bijna orkestrale klank.
Met Palimpsest keerde Ten Holt in 1993 terug naar de strijkinstrumenten waarvoor hij in de jaren vijftig en zestig diverse stukken had geschreven.
Pianomuziek
Ten Holt schreef voor een belangrijk deel zijn muziek voor één of meer piano’s. Hij beschouwde pianisten als een bijzonder soort musici: Mijn pianowerken, met name die voor vier vleugels, zijn enorm orkestraal. De piano’s vormen een orkest, zoals dat verder niet bestaat. Daardoor heb ik geen echt orkest meer nodig.
|
|
Uitvoeringen van zijn muziek - met name zijn muziek voor piano - hebben plaats gevonden op ongebruikelijke locaties, zoals het Centraal Station in Rotterdam en in het Station Groningen, soms met de ongebruikelijke lengte van vele uren.
Laatste jaren
In 2000 vond hij het wel genoeg, dat componeren. Hierdoor kreeg hij de gelegenheid voor het samenstellen van zijn memoires, die in 2009 verschenen als Het woud en de citadel. Ze zijn – grotendeels geschreven aan de hand van veertig dagboekschriften – even eigenzinnig en welluidend als zijn muziek. Zweverig wordt Ten Holt nooit, ook niet in zijn memoires. Simeon ten Holt is op 89-jarige leeftijd overleden in een ziekenhuis in Alkmaar. Het overlijden van Ten Holt maakte veel reacties los, soms ook uit onvermoede hoek.
Literatuur
- F. Sytsema e.a.: Constructivistisch drieluik. Kunst, muziek, mode: Bob Bonies, Simeon ten Holt, Frans Molenaar. Centraal Museum, Utrecht, 1989.
- Simeon ten Holt. Brochure Donemus, Amsterdam, 1995. ISBN 9074560199
- Arjen Mulder (red.): Het woud en de citadel: Simeon ten Holt. Memoires van een componist. Balans, Amsterdam, 2009. ISBN 9050189725
- Wilma de Rek: Canto Ostinato. Simeon ten Holt over zijn meesterwerk. Balans, Amsterdam, 2013. ISBN 9460036015
Externe links
- Ten Holts eigen website
- (en) canto-ostinato.com: diverse informatie met betrekking tot Canto Ostinato
- Tussenvuur: interview met Ten Holt
- Do Foundation: muziek van Ten Holt
- Rondane Kwartet: een Nederlands kwartet dat zich volledig toelegt op de uitvoering van de composities voor vier vleugels van Ten Holt
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- 1)Ten Holt maakt hierbij gebruik van toonladders op tritonus afstand van elkaar, wat ervoor zorgt dat alle 12 chromatische tonen in de muziek voorkomen.
- Solo Devil's Dance op YouTube
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)