Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tritonus
De tritonus (afgekort TT) is elk muzikaal dissonant interval bestaande uit drie hele toonsafstanden (tri betekent drie), zoals de overmatige kwart, bijvoorbeeld van f' naar b'.
De tritonus is in de evenredig zwevende temperatuur het enige interval dat hetzelfde klinkt als zijn omkering; de overmatige kwart is namelijk enharmonisch gelijk aan de verminderde kwint: bijvoorbeeld de omkering: van b' naar f".
In de gelijkzwevende stemming bedraagt de frequentieverhouding precies de vierkantswortel uit 2 (het is exact de helft van één octaaf), ofwel 600 cents.
In de middeleeuwen was de tritonus als melodisch interval een verboden interval dat met de duivel werd geassocieerd. Men sprak van de diabolus in musica. In feite is de tritonus meer een harmonisch dan een melodisch interval; gezien het feit dat de muziek van de middeleeuwen meer melodisch dan harmonisch was georiënteerd, is die historische veroordeling dan ook begrijpelijk.
Nog steeds kan het echter die duistere symboliek hebben: in veel zware rockmuziek, bijvoorbeeld heavy metal, wordt dit interval veelvuldig gebruikt om een 'eng' of 'dreigend' sfeertje neer te zetten. Om dezelfde reden wordt het gebruikt in filmmuziek, een voorbeeld is Leonard Bernsteins Maria uit de West Side Story. Een andere bekende tritonus komt voor in Benjamin Britten's War Requiem.
In de heletoonsreeks is de tritonus veelvuldig aanwezig. Vanwege het exotisch karakter van het interval werd het dan ook veel in impressionistische muziek toegepast. Ook de moderne klassieke componisten gebruikten het interval veelvuldig, omdat de tritonus als interval de twee meest van elkaar verwijderde tooncentra in zich verenigt.
Septimale tritonus
De septimale tritonus ook wel Huygens' tritonus of BP kwart genoemd is de toon die 7/5x zo hoog is als de grondtoon. Deze toon is een van de tonen van de septimalenreeks. De toon is consonant met de grondtoon, omdat ze gezamenlijk de consonante boventoon 7/1 delen (voor de septimale tritonus is die boventoon een 5/1-boventoon). De toon is tevens harmonieus met andere septimalen (7/6, 7/4, 7/3, 7/2) welke allen niet in de gelijkzwevende stemming en andere Westerse stemmingen voorkomen. Curieus genoeg is de toon in tegenstelling tot de grondtoon niet consonant met het octaaf. Omdat de toon verder tevens geen enkel harmonisch verband vertoont met andere tonen die harmonisch zijn tot de grondtoon, is hij onbruikbaar in veel toonschalen. Dit is de reden dat de aangepaste verwante toon uit de gelijkzwevende stemming, de halve toon tussen de kwart en de kwint, als dissonant en moeilijk toepasbaar in toonladders beschouwd wordt.
De Septimale tritonus wordt, evenals de andere septimalen uit de septimalenreeks, gebruikt in de toonschaal van de moodswinger.
Zie ook
| Intervallen in de muziek |
|---|
|
Binnen het octaaf: prime (1) · secunde (2) · terts (3) · kwart (4) · kwint (5) · sext (6) · septiem (7) · octaaf (8) |