Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Noord-Holland
Noord-Holland is een provincie in het noordwesten van Nederland. De hoofdstad is Haarlem. De provincie telt 2.668.197 inwoners (30 november 2009) en de grootste stad is Amsterdam.
Geschiedenis
Holland was het belangrijkste gewest van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588 - 1795). In 1795 werd de Bataafse Republiek uitgeroepen. Na de staatsgreep van 21 januari 1798 werd op 23 april 1798 de Acte van Staatsregeling aangenomen, waarmee de oude gewestelijke grenzen radicaal werden gewijzigd. De republiek werd onderverdeeld in acht departementen met zoveel mogelijk gelijke bevolkingsaantallen, waarbij Holland uiteenviel in
Daarnaast lagen ook het departement van de Schelde en Maas en het departement van de Rijn deels op Hollands grondgebied.
Uiteindelijk voldeed de nieuwe indeling niet naar wens en na de instelling in 1801 van het Bataafs Gemenebest werd het departement Holland ingesteld volgens de oude gewestelijke grenzen van Holland. In 1806 werd het Bataafs Gemenebest vervangen door het Koninkrijk Holland. Het jaar daarop werd het departement Holland opgedeeld in het departement Amstelland (overeenkomend met Noord-Holland) en het departement Maasland (overeenkomend met Zuid-Holland). Nadat in 1811 het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk werd gevoegd, werd Amstelland bij Utrecht gevoegd tot département Zuyderzée - Zuiderzee - en werd Maasland omgedoopt tot département Bouches-de-la-Meuse - Monden van de Maas.
Nadat de Fransen eind 1813 uit Nederland gevlucht waren, bleef de indeling aanvankelijk ongewijzigd. Met de Grondwet van 29 maart 1814 werden de departementen vervangen door provinciën of landschappen. Zuiderzee en Monden van de Maas werden verenigd in de provincie Holland. Door minister Van Maanen werd in de grondwetcommissie nog de naam Holland en West-Friesland voorgesteld "om aan het verlangen vare achtenswaardige Noordhollanders ... toe te geven", maar dit werd door de rest van de commissie verworpen.
De nieuwe provincie kreeg in 1814 twee gouverneurs, wier ambtsgebied overeenkwam met de voormalige departementen Amstelland en Maasland. Vlieland en Terschelling gingen terug van Friesland naar Holland, maar een deel van Hollands Brabant bleef bij Noord-Brabant en in 1815 werd ook het laatste Hollands Brabant, het Land van Altena, bij Noord-Brabant gevoegd. Uiteindelijk werd in 1820 de grens met Utrecht en Gelderland vastgesteld.
Om de dominantie te verminderen werd Holland bij de grondwetsherziening van 1840 in Noord- en Zuid-Holland gesplitst. De noodzaak hiertoe werd in Zuid-Holland niet gevoeld. In Noord-Holland gold dit wel in sterke mate voor Amsterdam, dat in 1838 het Provinciaal Gerechtshof aan zich voorbij zag gaan ten gunste van Den Haag. In West-Friesland was men bevreesd voor een overheersende positie van Amsterdam en drong men aan op het herstel van de verdeling zoals deze was tussen het Noorder- en Zuiderkwartier voor 1795. Hier werd echter niet aan tegemoet gekomen. Nadat de Haarlemmermeer in 1855 was drooggelegd, werd deze bij Noord-Holland gevoegd, waarop Zuid-Holland in 1864 het grootste deel van de gemeente Leimuiden ter compensatie kreeg toegewezen.
In 1942 werden de eilanden Vlieland en Terschelling bij de provincie Friesland ingedeeld.
Op 10 juni 2009 werd bekendgemaakt dat het voltallige college aftrad naar aanleiding van de Landsbanki-affaire, waarbij de provincie 78 miljoen euro kwijtraakte. [1] Daarop volgde de formatie van een nieuw college van Gedeputeerde Staten, waarin vier van de zeven gedeputeerden terugkeerden. [2]
Geografie
Noord-Holland bestaat grotendeels uit een kopvormig schiereiland tussen de Noordzee, de Waddenzee en het IJsselmeer. In het zuiden grenst de provincie aan Zuid-Holland en Utrecht, in het oosten door middel van de Houtribdijk en Hollandse Brug aan de provincie Flevoland en in het noorden door middel van de Afsluitdijk aan de provincie Friesland.
De provincie kan worden onderverdeeld in een noordelijk en een zuidelijk deel, waarbij het Noordzeekanaal (en vroeger het IJ) als grens fungeert.
Ten zuiden van het IJ liggen de stedelijke gebieden van Amsterdam, Haarlem, de Haarlemmermeer met de luchthaven Schiphol en tevens het Gooi, eveneens een dichtbevolkt gebied, maar met een landschappelijk geheel ander karakter (bosrijk en niet geheel vlak).
Ten noorden van het IJ bevinden zich de Zaanstreek en andere, kleinere, delen en dorpen. Ook hier vind je vaak Hollands erfgoed. De dichtstbevolkte zone loopt tot iets voorbij de stad Alkmaar. Er bevinden zich in dit deel van de provincie ook landelijker gebieden: Waterland, de grote droogmakerijen Schermer, Beemster, Wormer en Purmer en geheel in het noorden het uitgestrekte West-Friesland, Wieringermeer, het voormalige eiland Wieringen en het waddeneiland Texel.
De westkust van de provincie wordt grotendeels door duinen beschermd. Hier liggen bekende badplaatsen als Zandvoort, IJmuiden, Egmond aan Zee en Bergen. De streek tussen Haarlem, Velsen (aan beide zijden van het Noordzeekanaal), Beverwijk en Alkmaar heet Kennemerland. Ten het noorden hiervan ligt de oude marktplaats Schagen en op de noordpunt van het schiereiland de marinehaven Den Helder, tevens veerhaven voor Texel.
Aan de oostkust liggen historische steden als Hoorn, Enkhuizen, Medemblik, Monnickendam en Edam en ook het eiland Marken en de opmerkelijke vissersplaats Volendam.
De voornaamste binnenwateren in Noord-Holland zijn het IJ (ooit een zeearm) en het Noordzeekanaal met de daarin, al dan niet via zijkanalen, uitmondende riviertjes Amstel, Zaan en Spaarne, en het Noordhollandsch Kanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal.
Dialecten
In Noord-Holland worden verschillende dialecten gesproken. Landelijk de meeste bekendheid geniet het Amsterdams, dat behalve in Amsterdam ook in steden als Purmerend en Hoorn veel is te horen, omdat hier veel Amsterdammers wonen. De meest typische dialecten vindt men op het platteland. Hoe noordelijker men komt, hoe meer het lokale dialect van de standaardtaal afwijkt; vooral het Tessels en het Wierings hebben een heel eigen karakter.
Net als in andere dialectgebieden is ook in Noord-Holland sprake van een teruggang van de dialecten. Toch zijn sommige dialecten nog opvallend vitaal. Met name het Volendams wordt ter plaatse nog heel algemeen gesproken. Andere dialecten, zoals het Aalsmeers, zijn nagenoeg verdwenen.
Het IJ is vanouds een barrière en dat blijkt ook uit de dialecten. De dialecten ten noorden van het IJ zijn de meest afwijkende.
Onder het IJ
- Aalsmeers
- Amsterdams (thans ook in Amsterdam-Noord, Purmerend etc. te horen)
- Goois
- Haarlems
- Zandvoorts
De dialecten ten zuiden van het IJ en Noordzeekanaal lijken meer op de dialecten van Zuid-Holland en worden taalkundig dan ook dikwijls als Zuid-Hollands beschouwd. Wel nemen de traditionele dialecten Aalsmeers en Zandvoorts een overgangspositie in, met zowel Noord- als Zuid-Hollandse kenmerken. De Gooise dialecten, die intern vrij divers zijn, vallen in de Utrechtse groep.
Boven het IJ
De dialecten van vanouds geïsoleerde gemeenschappen als Volendam, Egmond of de Waddeneilanden hebben een heel eigen ontwikkeling doorgemaakt en zijn op sommige punten heel conservatief gebleven, waar ze zich op andere punten juist opvallend hebben vernieuwd en daardoor zeer scherp van de omliggende dialecten zijn gaan afwijken.
De indeling van de dialecten boven het IJ is problematisch en is aanleiding geweest tot verschillende polemieken in de taalwetenschap. Vaak is op de verwantschap met het Fries gewezen: met name de conservatievere dialecten (Tessels en Wierings) hebben veel gemeen met het Fries. Veel onderzoekers vermoedden een Fries substraat: de oorspronkelijke taal zou Fries zijn geweest. Het Hollands zou dat Fries pas laat verdrongen hebben en heeft het nooit helemaal kunnen vervangen, zodat Friese vormen en constructies nog voortleven in de dialecten. Hoewel deze theorie veel aanhang heeft, wordt ze door andere taalkundigen van de hand gewezen en zouden de Friese vormen eerder op ontlening en toeval berusten.
Recreatie
Recreatie Noord-Holland NV is een overheids-NV, opgericht per 1 juli 2004, met de Provincie Noord-Holland als enige aandeelhouder. De organisatie zorgt in opdracht van de besturen van de recreatieschappen voor de ontwikkeling, aanleg, het beheer en onderhoud van zes recreatiegebieden in Noord-Holland: Het Twiske, Alkmaarder en Uitgeestermeer, Geestmerambacht, Spaarnwoude, Landschap Waterland en Groengebied Amstelland.
Politiek
Provinciale Staten
Uitslag in Noord-Holland van de verkiezingen voor de Provinciale Staten van maart 2003, 2007 en 2011:
| Uitslag Statenverkiezingen | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 2003 | 2007 | 2011 | |||
| Stemmen (procent) |
Zetels | Stemmen (procent) |
Zetels | Stemmen (procent) |
Zetels | |
| VVD | 23,0 | 20 | 22,8 | 13 | 22,3 | 13 |
| PvdA | 26,7 | 24 | 19,3 | 11 | 20,0 | 11 |
| PVV | - | - | - | - | 11,8 | 6 |
| D66 | 6,5 | 5 | 3,8 | 2 | 11,3 | 6 |
| SP | 6,7 | 5 | 15,7 | 9 | 9,6 | 5 |
| CDA | 19,0 | 17 | 17,7 | 10 | 9,0 | 5 |
| GroenLinks | 10,0 | 5 | 9,6 | 5 | 8,0 | 5 |
| PvdD | - | - | 3,7 | 2 | 2,5 | 1 |
| Ouderenpartij NH/VSP | 1,1 | 1 | 3,2 | 1 | 1,9 | 1 |
| ChristenUnie-SGP | 1,9 | 1 | 3,4 | 2 | 1,7 | 1 |
| 50PLUS | - | - | - | - | 1,7 | 1 |
| De Groenen / NH Anders | 0,6 | 0 | 0,8 | 0 | 0,2 | 0 |
| LPF | 3,1 | 2 | - | - | - | - |
| Opkomst / zetels | 45,5 | 83 | 44,7 | 55 | 57,0 | 55 |
Gedeputeerde Staten
J.W. (Johan) Remkes (VVD) is sinds 1 juli 2010 commissaris van de Koningin.
Het college van Gedeputeerde Staten berust voor de periode 2011-2015 op een coalitie van VVD, PvdA, D66 en CDA en bestaat uit de volgende zes gedeputeerden:
- Gedeputeerde: Jaap Bond - CDA
- Gedeputeerde: Joke Geldhof - D66
- Gedeputeerde: Elisabeth Post - VVD
- Gedeputeerde: Jan van Run - VVD
- Gedeputeerde: Elvia Sweet - PvdA
- Gedeputeerde: Tjeerd Talsma - PvdA
Waarnemend Provinciesecretaris is Tjeerd Kampstra. Provinciesecretaris vanaf 1 oktober 2011 zal worden G.E.A. (Gea) van Craaikamp[3].
Stemmingen voor de Tweede Kamer
| Uitslag Tweede Kamerverkiezingen | ||
|---|---|---|
| Partij | 2006 | 2010 |
| Stemmen in % | Stemmen in % | |
| PvdA | 22,2 | 23,6 |
| VVD | 18,2 | 23,5 |
| PVV | 5,5 | 13,6 |
| CDA | 21,0 | 9,0 |
| D66 | 2,7 | 8,9 |
| GroenLinks | 7,0 | 8,6 |
| SP | 16,8 | 8,4 |
| PvdD | 2,7 | 1,6 |
| ChristenUnie | 2,3 | 1,5 |
| SGP | 0,2 | 0,2 |
| Overige | 1,4 | 1,1 |
| Totaal | 100,0 | 100,0 |
| Opkomst | 79,7 | 75,5 |
Gemeenten
Noord-Holland is vanaf 2011 ingedeeld in 58 gemeenten.
Externe links
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met North Holland op Wikimedia Commons.
