Wereldstad

Een wereldstad is een stad die een directe en wezenlijke invloed op de wereldpolitiek heeft door sociaal-economische, culturele en/of politieke middelen. De laatste jaren wordt deze term meer en meer gebruikt door de opkomst van de globalisering. De term "wereldstad" werd in deze betekenis voor het eerst gebruikt door John Friedmann in 1986, hoewel het gebruik van de term "wereldstad" om een stad aan te duiden die een onevenredig grote invloed heeft op de wereldhandel op zijn minst teruggaat tot Patrick Geddes' gebruik van die term in 1915. De sociologe Saskia Sassen geldt als een van de belangrijkste onderzoekers die het denkkader van Friedmann verder hebben onderzocht en uitgewerkt.

== Criteria ==20 Hoewel het definiëren van een wereldstad voor een deel subjectief is, voldoen wereldsteden over het algemeen aan de meeste van de volgende criteria:

• Internationale bekendheid (men heeft het bijvoorbeeld over Parijs, niet over Parijs in Frankrijk);
• Actieve invloed op en deelname aan internationale gebeurtenissen en wereldzaken (New York is bijvoorbeeld de zetel van de Verenigde Naties, Brussel die van de Europese Unie en de NAVO en Frankfurt die van de Europese Centrale Bank en Den Haag de internationale tribunalen);
• Een betrekkelijk groot inwoneraantal (meestal als centrum van een metropoolregio met een bevolking van ten minste één miljoen inwoners, vaak verscheidene miljoenen);
• Een belangrijke internationale luchthaven die als hub voor verschillende internationale luchtvaartmaatschappijen fungeert;
• Een geavanceerd transportsysteem met snelwegen en openbaar vervoer als metro's, trams en bussen;
• In de westerse wereld verschillende internationale culturen en gemeenschappen (bijvoorbeeld een Chinatown en een Little Italy in Amerikaanse steden), en in andere delen van de wereld, zoals Azië grote buitenlandse investeerders, zoals in Shanghai, Tokio en Hongkong;
• Aanwezigheid van internationale banken, hoofdkantoren van grote bedrijven (vooral multinationals), en effectenbeurzen die invloed op de wereldeconomie hebben;
• Een geavanceerd communicatienetwerk waar multinationals van afhankelijk zijn, zoals een glasvezelnetwerk, wifi-netwerken, services voor mobiele communicatie (GSM, GPRS, EDGE, UMTS) en andere netwerken;
• Culturele instellingen met wereldfaam, zoals musea en universiteiten;
• Een bruisend cultureel leven, met evenementen als filmfestivals, premières, een toonaangevende muziek- of theatercultuur, een symfonieorkest, een opera, vooraanstaande kunstmusea, en straatartiesten.

Verschillende invloedrijke media met een internationaal bereik zijn in wereldsteden gevestigd, zoals de BBC, The Chicago Tribune, CNN, Le Monde, The New York Times en The Times.

In de westerse wereld worden New York, Londen, Parijs en Tokio traditioneel als de "grote vier wereldsteden" gezien. Veel mensen hebben ook hun eigen persoonlijke lijsten met wereldsteden, en deze verschillen door verschillende culturele achtergronden, verschillende normen en waarden, en verschillende persoonlijke ervaringen.

In bepaalde ontwikkelde landen, vooral de Verenigde Staten, probeert men door het wereldstedelijke karakter van een stad te bevorderen de achteruitgang van de stad (vooral door toenemende migratie van bedrijven naar lagelonenlanden) tegen te gaan.

Dit fenomeen, dat in de VS ook wel World-city building wordt genoemd, is ook waar te nemen, hoewel met meer succes, in steden als Sydney, Buenos Aires, Frankfurt, en Toronto: deze steden zijn met de tijd groter en invloedrijker geworden.

GaWC-onderzoek naar wereldsteden (1999)

Een invloedrijke poging om wereldsteden te definiëren en te categoriseren, en een goed beginpunt voor discussie, is gedaan door de Globalization and World Cities Study Group & Network (GaWC) van de Loughborough University in Engeland. Het schema is uitgelegd in het GaWC Research Bulletin 5. De steden zijn gerangschikt naar rato van aanwezigheid van "geavanceerde producentendiensten" als accountancy, reclame, bankwezen/financiën en wetshandhaving. Het onderzoek onderscheidt drie niveaus van wereldsteden – Alfa, Bèta en Gamma – met elk een andere mate van invloed. Elk niveau bestaat uit twee of drie subniveaus. Er is ook een vierde niveau van steden die potentie hebben in de toekomst een wereldstad te worden.

Neem in acht dat dit schema alleen financiële criteria weegt met als gevolg dat steden met een meer culturele, politieke, of economische wereldbetekenis in het schema benadeeld zijn.

Alfa-wereldsteden

• 12 punten: Londen, New York, Parijs, Tokio
• 10 punten: Chicago, Frankfurt, Hongkong, Los Angeles, Milaan, Singapore

Bèta-wereldsteden

• 9 punten: San Francisco, Sydney, Toronto, Zürich
• 8 punten: Brussel, Madrid, Mexico-Stad, São Paulo
• 7 punten: Moskou, Seoel

Gamma-wereldsteden

• 6 punten: Amsterdam, Boston, Caracas, Casablanca, Dallas, Düsseldorf, Genève, Houston, Jakarta, Johannesburg, Melbourne, Osaka, Praag, Santiago, Taipei, Washington, Miami.
• 5 punten: Bangkok, Montreal, Peking, Rome, Stockholm, Warschau
• 4 punten: Atlanta, Barcelona, Berlijn, Boedapest, Buenos Aires, Hamburg, Istanboel, Kopenhagen, Kuala Lumpur, Manilla, Minneapolis, München, Shanghai

Wereldsteden in wording

Sterke aanwijzing

• 3 punten: Athene, Auckland, Bombay, Dublin, Helsinki, Luxemburg, Lyon, New Delhi, Philadelphia, Rio de Janeiro, Tel Aviv, Wenen

Enige aanwijzing

• 2 punten: Abu Dhabi, Alma-Ata, Birmingham, Boekarest, Bogota, Bratislava, Brisbane, Caïro, Cleveland, Den Haag, Detroit, Dubai, Ho Chi Minhstad, Keulen, Kiev, Lima, Lissabon, Manchester, Montevideo, Oslo, Riyad, Rotterdam, Seattle, Stuttgart, Vancouver

Geringe aanwijzing

• 1 punt: Adelaide, Antwerpen, Aarhus, Baltimore, Bangalore, Bologna, Brasilia, Calgary, Colombo, Columbus, Dresden, Edinburgh, Genua, Glasgow, Göteborg, Hanoi, Kaapstad, Kansas City, Kanton, Leeds, Marseille, Richmond, Rijsel, Sint-Petersburg, Tasjkent, Teheran, Tijuana, Turijn, Utrecht, Wellington

GaWC-onderzoek naar wereldsteden (2004)

In 2004 is door P.J. Taylor van het GaWC opnieuw een poging gedaan wereldsteden te definiëren en te categoriseren.

Wereldsteden (Global Cities)

Allround-wereldsteden

1. Zeer grote betekenis: Londen en New York City.

2. Minder grote betekenis en gericht op cultuur: Los Angeles, Chicago, Parijs en San Francisco.

3. Beginnende wereldsteden: Amsterdam, Boston, Madrid, Milaan, Miami, Moskou en Toronto.

Niche-wereldstad - gespecialiseerde bijdragen

1. Economisch: Hongkong, Singapore en Tokio.

2. Politiek en sociaal: Brussel, Genève, Den Haag en Washington

Mondiale steden (World Cities)

Subnetbedienende steden

1. Cultureel: Berlijn, Kopenhagen, Melbourne, München, Oslo, Rome en Stockholm.

2. Politiek: Bangkok, Peking en Wenen.

3. Sociaal: Manilla, Nairobi en Ottawa.

Mondiaal leidende steden

1. Voornamelijk economische wereldbijdragen:Frankfurt, Miami, München, Osaka, Singapore, Sydney en Zürich.

2. Voornamelijk niet-economische wereldbijdragen: Abidjan, Addis Abeba, Atlanta, Bazel, Barcelona, Bombay, Caïro, Denver, Harare, Lyon, Manilla, Mexico-Stad, New Delhi en Shanghai.

GaWC-onderzoek naar wereldsteden (2010)

Alfa-wereldsteden

Alfa++

Londen, New York

Alfa+

Chicago, Dubai, Hongkong, Los Angeles, Parijs, Shanghai, Singapore, Sydney, Tokio

Alfa

Amsterdam, Bombay, Brussel, Buenos Aires, Frankfurt, Jakarta, Kuala Lumpur, Los Angeles, Madrid, Mexico-Stad, Milaan, Moskou, Peking, San Francisco, São Paulo, Seoel, Toronto, Washington

Alfa–

Atlanta, Bangkok, Barcelona, Boston, Dallas, Dublin, Istanboel, Johannesburg, Lissabon, Melbourne, Miami, München, New Delhi, Philadelphia, Santiago, Taipei, Warschau, Wenen, Zürich

Bèta-wereldsteden

Bèta+

Athene, Bangalore, Berlijn, Bogota, Caïro, Düsseldorf, Hamburg, Houston, Kopenhagen, Manilla, Montreal, Praag, Rome, Stockholm, Tel Aviv, Vancouver

Bèta

Auckland, Beiroet, Boedapest, Boekarest, Caracas, Chennai, Guangzhou, Ho Chi Minhstad, Kaapstad, Karachi, Kiev, Lima, Luxemburg, Manchester, Minneapolis, Montevideo, Oslo, Riyad, Seattle

Bèta–

Abu Dhabi, Birmingham, Bratislava, Brisbane, Calcutta, Calgary, Casablanca, Cleveland, Denver, Detroit, Genève, Guatemala-Stad, Helsinki, Keulen, Lagos, Manamah, Monterrey, Nicosia, Osaka, Panama-Stad, Perth, Port Louis, Rio de Janeiro, San Diego, San Juan, Shenzhen, Sofia, St. Louis

Gamma-wereldsteden

Gamma+

Adelaide, Amman, Antwerpen, Baltimore, Belgrado, Bristol, Charlotte, Cincinnati, Doha, Edinburgh, Glasgow, Hanoi, Hyderabad, Jeddah, Koeweit, Lahore, Nairobi, Portland, Riga, San Jose, San José, Tunis, Zagreb

Gamma

Alma-Ata, Columbus, Edmonton, Guadalajara, Indianapolis, Kansas City, Leeds, Lyon, Phoenix, Pittsburgh, Quito, Rotterdam, San Salvador, Santo Domingo, Sint-Petersburg, Tampa, Valencia, Vilnius

Gamma–

Accra, Austin, Belfast, Colombo, Curitiba, Durban, George Town, Göteborg, Guayaquil, Islamabad, Ljubljana, Marseille, Milwaukee, Muscat, Nagoya, Ottawa, Orlando, Porto, Porto Alegre, Pune, Richmond, Southampton, Tallinn, Tegucigalpa, Turijn, Wellington

Hoge toereikendheid

Ahmadabad, Algiers, Ankara, Asunción, Belo Horizonte, Bilbao, Bologna, Brasilia, Canberra, Den Haag, Dresden, Hartford, Jacksonville, Krakau, La Paz, Las Vegas, Leipzig, Liverpool, Malmö, Nashville, Nassau, Newcastle, Nuremberg, Poznań, Pretoria, Querétaro, Raleigh, Rijsel, Salt Lake City, Salvador, Sevilla, Straatsburg, Tianjin, Tijuana, Utrecht, Wrocław

Toereikendheid

Aberdeen, Abidjan, Abuja, Aarhus, Alexandrië, Bakoe, Basel, Birmingham, Bordeaux, Bremen, Cali, Campinas, Cardiff, Cebu City, Chengdu, Chihuahua, Christchurch, Ciudad Juárez, Córdoba, Dakar, Dalian, Dar es Salaam, Dhaka, Douala, Dortmund, Florence, Fukuoka, Gaborone, Genua, Haifa, Halifax, Hamilton, Hangzhou, Hannover, Harare, Honolulu, İzmir, Jeruzalem, Johor Bahru, Kampala, Kaohsiung, Kyoto, Labuan, Lausanne, León, Linz, Luanda, Lusaka, Macao, Managua, Medellín, Memphis, Minsk, Montpellier, Nanjing, Nantes, Napels, New Orleans, Nice, Norwich, Nottingham, Omaha, Palo Alto, Penang, Puebla, Port of Spain, Providence, Quebec, Qingdao, Recife, Rochester, Sacramento, San Antonio, Santa Cruz, Sheffield, Skopje, Surabaya, Tbilisi, Tirana, Toulouse, Tulsa, Valencia, Windhoek, Winnipeg

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties The World According to GaWC "'U.S. Cities in the 'World City Network'" door Peter J. Taylor en Robert E. Lang van het Brookings Instituut. Repository of Links Relating to Urban Places World Cities artikel door Jennifer Curtis van de Charles Sturt University The World-System’s City System: A Research Agenda door Jeffrey Kentor en Michael Timberlake van de University of Utah en David Smith van de University of California The State of the World's Cities, 2001, UN Human Settlements Programme