Eleutherus

Eleuterus
ἐλεύθερος of ἐλευθέριος (onzeker:) Nicopolis, Griekenland, datum onbekend – 185/193
Bestand:Eleutherius.jpg
Paus nummer 13 volgens de officiële Pausenlijst
Periode	171/177 - 185/193
Voorganger	Soter
Opvolger	Victor I

Eleutherus (of Eleutherius) was van ongeveer 175 tot 189 bisschop van Rome. Op de officiële pausenlijst van het Vaticaan staat hij als dertiende paus aangegeven. Zijn naam betekent: „vrij man” (Grieks: ἐλεύθερος, eleútheros), of „[sprekend en denkend] als een vrij man” (ἐλευθέριος, eleuthérios).

Waarchijnlijk werd Eleutherus geboren in Nicopolis, Griekenland. Hij overleed op 24 mei 189 en werd bijgezet op de Vaticaanse heuvel.

Met deze Griek eindigt de vroegste lijst van bisschoppen van Rome, opgesteld door Irenaeus van Lyon. Ook bij Eusebius van Caesarea en in andere documenten uit die tijd zijn verwijzingen naar hem te vinden. Zoals zijn voorgangers bestreed hij het montanisme. Zijn tijdgenoot Hegesippus vermeldt dat Eleutherus diaken was tijdens de ambtsperiode van de Romeinse bisschop Anicetus en bleef hij dit tijdens de ambtsperiode van Soter, die hij later opvolgde.

Lucius

Volgens het Liber Pontificalis uit het begin van de zesde eeuw kreeg hij een brief van de Britse koning Lucius, waarin Lucius verklaarde dat hij een christen wou worden. Dit verslag wordt heden ingeschat als een legende van Romeinse, niet Britse oorsprong, maar vormde later de basis voor verschillende verhalen over Noord-Europese koningen met de naam Lucius, die zich tot het christendom bekeerden.

Het wordt vanuit katholieke zijde toegegeven dat het heel onwaarschijnlijk is dat een Brits stamhoofd zich daarom tot de bisschop van Rome zou wenden. Het pausdom was in deze periode nog niet genoeg gevestigd om dit verzoek van Lucius aannemelijk te maken.

Van pauskritische zijde werd gesuggereerd dat het verhaal, net als een aantal beslissingen van Eleutherus tegen ketterij, door de auteur van het Liber Pontificalis bedoeld waren om het pausdom mooi voor te stellen, en aan te tonen dat het Britse christendom afstamde van het Romeinse christendom, en dat het Britse christendom bijgevolg onderworpen diende te zijn aan Rome.

Volgens een andere theorie, voorgesteld door de negentiende-eeuwse historicus Harnack, zou de samensteller van het Liber Pontificalis de naam Britio verkeerdelijk als Britanio hebben begrepen. Britio (Britium) was de naam van het fort van Edessa. De betreffende koning zou dus Lucius Abgar IX van Edessa zijn (volledige naam Lucius Ælius Septimus Megas (Abgar IX)). Dit was inderdaad een christelijke koning op het einde van de tweede en het begin van de derde eeuw.

Het negende-eeuwse werk Historia Brittonum ziet Lucius als een vertaling van de Keltische naam Llever Maur („groot licht”). Volgens dit werk zouden Lucius’ boden de namen Fagan en Wervan hebben gehad, en zou niet alleen Lucius maar ook alle andere Britse koningen (reguli Britanniæ) toen gedoopt zijn. Dertiende-eeuwse kronieken voegen nog meer details toe. Het Liber Landavensis geeft de namen van Lucius’ boden als Elfan en Medwy. Het beschrijft dat Lucius’ eigendommen zich in[Wales]] bevonden.

Een echo van dit verhaal drong zelfs tot Zwitserland door. In een homilie die in Chur werd gehouden en die bewaard bleef in een manuscript uit de achtste of negende eeuw, wordt Timotheüs voorgesteld als een zendeling in Gallië. Van daar raakte hij naar Brittannië, doopte Lucius, die op zijn beurt een zendeling werd en naar Gallië ging en uiteindelijk in Chur terechtkwam, waar hij het evangelie met groot succes predikte. Op die manier werd een Lucius die een vroege christelijke zendeling in het Zwitserse district Chur was, gelijkgesteld aan de Britse koning uit het Liber Pontificalis.

Gedenkdag

De gedenkdag van Eleutherus wordt in de katholieke kerk onderhouden op 26 mei. Relieken van Eleutherus zouden zich bevinden in de Santa Susanna-kerk in Rome.

Weblinks

• (de) Friedrich Wilhelm Bautz: ELEUTHERUS. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Deel 1, Hamm 1975, kol. 1488 (verkorte actuele versie),  (gearchiveerde versie^(?)(vertaal via: ))

• Geschriften van Euleutherus in Migne’s Patrologia Latina

  (en) Johann Peter Kirsch, Pope St. Eleutherius (Eleutheros), in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Eleutherius op Wikimedia Commons.

Verwijzingen

Officiële Pausenlijst van de Katholieke Kerk

Namen van de in het „Annuario Pontifico” als tegenpaus genoemde pausen staan cursief tussen haakjes.
Petrus • Linus • Anacletus I • Clemens I • Evaristus • Alexander I • Sixtus I • Telesforus • Hyginus • Pius I • Anicetus • Soter • Eleutherus • Victor I • Zefyrinus • Calixtus I • (Hippolytus) • Urbanus I • Pontianus • Anterus • Fabianus • Cornelius • (Novatianus) • Lucius I • Stefanus I • Sixtus II • Dionysius • Felix I • Eutychianus • Cajus • Marcellinus • Marcellus I • Eusebius • Miltiades • Silvester I • Marcus • Julius I • Liberius • (Felix (II)) • Damasus I • (Ursinus) • Siricius • Anastasius I • Innocentius I • Zosimus • Bonifatius I • (Eulalius) • Celestinus I • Sixtus III • Leo I • Hilarius • Simplicius • Felix II • Gelasius I • Anastasius II • Symmachus • (Laurentius) • Hormisdas • Johannes I • Felix III • Bonifatius II • (Dioscurus) • Johannes II • Agapetus I • Silverius • Vigilius • Pelagius I • Johannes III • Benedictus I • Pelagius II • Gregorius I • Sabinianus • Bonifatius III • Bonifatius IV • Deusdedit (Adeodatus I) • Bonifatius V • Honorius I • Severinus • Johannes IV • Theodorus I • Martinus I • (Eugenius I) • Eugenius I • Vitalianus • Adeodatus II • Donus • Agatho • Leo II • Benedictus II • Johannes V • Conon • (Theodorus (II)) • (Paschalis (I)) • Sergius I • Johannes VI • Johannes VII • Sisinnius • Constantinus I • Gregorius II • Gregorius III • Zacharias • Stefanus (II) • Stefanus II (III) • Paulus I • (Constantinus II) • (Filippus) • Stefanus III (IV) • Hadrianus I • Leo III • Stefanus IV (V) • Paschalis I • Eugenius II • Valentinus • Gregorius IV • (Johannes (VIII)) • Sergius II • Leo IV • Benedictus III • (Anastasius (III)) • Nicolaas I • Hadrianus II • Johannes VIII • Marinus I • Hadrianus III • Stefanus V (VI) • Formosus • Bonifatius VI • Stefanus VI (VII) • Romanus • Theodorus II • Johannes IX • Benedictus IV • Leo V • (Christoforus) • (Sergius III) • Sergius III • Anastasius III • Lando • Johannes X • Leo VI • Stefanus VII (VIII) • Johannes XI • Leo VII • Stefanus VIII (IX) • Marinus II • Agapetus II • Johannes XII • Leo VIII • (Benedictus V) • Johannes XIII • Benedictus VI • (Bonifatius VII) • Benedictus VII • Johannes XIV • Johannes XV • Gregorius V • (Johannes XVI) • Silvester II • Johannes XVII • Johannes XVIII • Sergius IV • Benedictus VIII • (Gregorius (VI)) • Johannes XIX • Benedictus IX • Silvester III • Benedictus IX • Gregorius VI • Clemens II • Benedictus IX • Damasus II • Leo IX • Victor II • Stefanus IX • (Benedictus X) • Nicolaas II • Alexander II • (Honorius II) • Gregorius VII • (Clemens (III)) • Victor III • Urbanus II • Paschalis II • (Theodoricus) • (Albertus) • (Silvester (IV)) • Gelasius II • (Gregorius (VIII)) • Calixtus II • Honorius II • (Celestinus (II)) • Innocentius II • (Anacletus II) • (Victor (IV) (Gregorius)) • Celestinus II • Lucius II • Eugenius III • Anastasius IV • Hadrianus IV • Alexander III • (Victor (IV) (Octavianus)) • (Paschalis (III)) • (Calixtus (III)) • (Innocentius (III)) • Lucius III • Urbanus III • Gregorius VIII • Clemens III • Celestinus III • Innocentius III • Honorius III • Gregorius IX • Celestinus IV • Innocentius IV • Alexander IV • Urbanus IV • Clemens IV • Gregorius X • Innocentius V • Hadrianus V • Johannes XXI • Nicolaas III • Martinus IV • Honorius IV • Nicolaas IV • Celestinus V • Bonifatius VIII • Benedictus XI • Clemens V • Johannes XXII • (Nicolaas (V)) • Benedictus XII • Clemens VI • Innocentius VI • Urbanus V • Gregorius XI • Urbanus VI • (Clemens VII van Avignon) • Bonifatius IX • (Benedictus XIII van Avignon) • Innocentius VII • Gregorius XII • (Alexander V) • (Johannes (XXIII)) • Martinus V • (Clemens VIII van Avignon) • (Benedictus XIV van Avignon) • Eugenius IV • (Felix V) • Nicolaas V • Calixtus III • Pius II • Paulus II • Sixtus IV • Innocentius VIII • Alexander VI • Pius III • Julius II • Leo X • Hadrianus VI • Clemens VII • Paulus III • Julius III • Marcellus II • Paulus IV • Pius IV • Pius V • Gregorius XIII • Sixtus V • Urbanus VII • Gregorius XIV • Innocentius IX • Clemens VIII • Leo XI • Paulus V • Gregorius XV • Urbanus VIII • Innocentius X • Alexander VII • Clemens IX • Clemens X • Innocentius XI • Alexander VIII • Innocentius XII • Clemens XI • Innocentius XIII • Benedictus XIII • Clemens XII • Benedictus XIV • Clemens XIII • Clemens XIV • Pius VI • Pius VII • Leo XII • Pius VIII • Gregorius XVI • Pius IX • Leo XIII • Pius X • Benedictus XV • Pius XI • Pius XII • Johannes XXIII • Paulus VI • Johannes Paulus I • Johannes Paulus II • Benedictus XVI • Franciscus I