Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zwitserland
| Schweizerische Eidgenossenschaft Confédération suisse Confederazione Svizzera Confederaziun svizra Confoederatio Helvetica (CH) | ||||||
| ||||||
| Zwitserland | ||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Duits 64%, Frans 19%, Italiaans 8%, Reto-Romaans 1% | |||||
| Bondsstad | Bern | |||||
| Regeringsvorm | Directoriale republiek | |||||
| Religie | Katholiek 42%, Protestant 40%, geen religie 11% | |||||
| Oppervlakte | 41.284 km² [1] (3,7% water) | |||||
| Inwoners | 7.204.055 (2000)[2] 7.604.467 (2009)[3] () | |||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Zwitserse Psalm | |||||
| Munteenheid | Zwitserse frank (CHF)
| |||||
| UTC | +1 (zomer +2) | |||||
| Nationale feestdag | 1 augustus | |||||
| Web | Code | Tel. | .ch | CHE | 41 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
| ||||||
| Topografie | ||||||
| Zwitserland | ||||||
Zwitserland (Duits: die Schweiz, Frans: la Suisse, Italiaans: la Svizzera, Reto-Romaans: Svizra, Latijn: Helvetia), officieel de Zwitserse Bondsstaat (ook wel Zwitsers Eedgenootschap of Zwitserse Confederatie; Duits: Schweizerische Eidgenossenschaft, Frans: Confédération suisse, Italiaans: Confederazione Svizzera, Reto-Romaans: Confederaziun svizra, Latijn: Confoederatio Helvetica), is een land in het midden van Europa met als buren Duitsland in het noorden, Frankrijk in het westen, Italië in het zuiden, Oostenrijk en Liechtenstein in het oosten.
Zwitserland is een binnenstaat en Alpenland met een oppervlakte van 41.284 km²[4] en ca. 8,4 miljoen inwoners (2016). Bestuurlijk gezien is het een federale republiek bestaande uit 26 kantons. Zwitserland heeft officieel geen hoofdstad, maar Bern vervult in de praktijk die rol en wordt ook officieel aangeduid als 'bondsstad'. Het is ook de plaats waar de bondsregering zetelt sinds het ontstaan van de federale staat.[5] Zwitserland heeft een geschiedenis van neutraliteit: in 1815 werd door het Congres van Wenen de eeuwige neutraliteit van het land door de Europese grootmachten erkend. Het is geen lid van de Europese Unie, maar economisch wel sterk afhankelijk van de EU.
Volgens de overlevering is het Oude Eedgenootschap – een confederatie die de voorloper was van de huidige bondsstaat Zwitserland – ontstaan in de 13e eeuw uit de Bondsbrief van 1291, een overeenkomst tussen de drie "oerkantons". Hoewel het land daarmee een lange geschiedenis als zelfstandige staat heeft, is de Zwitserse cultuur sterk beïnvloed door die van buurlanden Duitsland, Frankrijk en Italië. Duits, Frans en Italiaans zijn alle drie officiële talen in Zwitserland, evenals het Reto-Romaans. De 'neutrale' naam van het land is de Latijnse benaming Confœderatio Helvetica (CH).
Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van Zwitserland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Traditioneel wordt 1 augustus 1291 gehanteerd als de datum waarop Zwitserland ontstond. Rond die datum stichtten de oerkantons - Uri, Schwyz en Unterwalden - van het Heilige Roomse Rijk een confederatie (zie Bondsbrief van 1291), om hun onafhankelijkheid ten opzichte van de Habsburgse vorsten te verkrijgen en te bewaren.
Hun onafhankelijkheid werd bewerkstelligd door Johann Rudolf Wettstein en pas erkend bij de Vrede van Westfalen in 1648, die ook een einde maakte aan de Tachtigjarige Oorlog en de Dertigjarige Oorlog.
Na verloop van tijd sloten ook andere kantons zich bij hen aan. De Zwitserse Confederatie bestond uit een bonte mengeling van staten, die al dan niet met hun vazalstaten (Wallis, bijvoorbeeld, was een vazalstaat van Bern) bij de confederatie hoorden.
Tijdens de Franse Revolutie wijzigde Napoleon de structuur, en werd - na lang gepalaver tussen unitaristen, federalisten en confederalisten - de unitaire Helvetische Republiek afgekondigd. Deze was zo instabiel dat men in 1803 reeds terugkeerde naar een confederatie.
In 1848 werd na een kleine godsdienstoorlog (de laatste van in totaal vijf godsdienstoorlogen) tussen katholieken en protestanten (zie Sonderbund) de staat definitief omgevormd tot een bondsstaat.
Tijdens de beide wereldoorlogen bleef Zwitserland neutraal, hoewel er wel gevechtshandelingen plaatsvonden. Zo werden er in 1940 elf Duitse gevechtsvliegtuigen neergeschoten die het Zwitserse luchtruim schonden.
Geografie
| Zie Geografie van Zwitserland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
| Zie ook: Lijst van grote Zwitserse steden, Lijst van Zwitserse meren, Lijst van rivieren in Zwitserland, Lijst van bergen in Zwitserland, Lijst van Zwitserse gletsjers, Lijst van Zwitserse bergpassen |
Zwitserland ligt ten noorden en voor een kleiner deel te zuiden van de Alpen. Het land heeft een grote diversiteit aan landschappen en er heersen meerdere klimaatzones in het land. Het klimaat in Zwitserland varieert sterk, van een hooggebergteklimaat in de hogere delen van de Alpen tot een mediterraan klimaat in Ticino.
Een groot deel van het land maakt deel uit van het gematigd naaldwoud van de Alpen, een WWF-ecoregio gecatalogeerd als bergbioom (orobioom) die de bergketen van de Alpen omspant.
Zwitserland is bij uitstek een Alpenland. De hoogste bergen liggen in het zuiden en oosten van het land. In het noordwesten ligt de Jura. De hoogste berg van Zwitserland is de Dufourspitze in het Monte Rosamassief (4634 meter). Een andere bekende berg is de Matterhorn (4478 meter). Het noorden en het midden van het land zijn minder bergachtig en daardoor het dichtst bevolkt.
De grootste meren in Zwitserland zijn: het Bodenmeer en het Meer van Genève, maar deze beide meren worden gedeeld met andere landen. Het grootste geheel in Zwitserland liggende meer is het Meer van Neuchâtel. De meren hebben een belangrijke toeristische waarde. Jaarlijks bezoeken honderdduizenden mensen de meren. Behalve de grote meren, bestaan er ook nog kleinere meren. De bekendste zijn het Meer van Zürich, Vierwoudstrekenmeer, Meer van Thun, Meer van Brienz, Maggioremeer en het Meer van Lugano. De laatste twee genoemde wateren worden geografisch gedeeld met Italië. Het Vierwoudstrekenmeer is met zijn 3 miljoen toeristen per jaar zelfs het drukst bezochte meer van Europa.
De voornaamste rivieren zijn de Rijn met zijn zijrivier de Aare, en verder de Rhône en de Inn, die alle in Zwitserland ontspringen.
In Zwitserland bevindt zich de waterscheiding tussen de Noordzee, de Zwarte Zee, de Adriatische Zee en de Middellandse Zee.
Zwitserland beschikt over het Zwitsers Nationaal Park in het kanton Graubünden. Het ligt in de Engadin-vallei bij de grens met Italië. Het is het enige Nationale Park in Zwitserland en is met een oppervlakte van 174,2 km² het grootste beschermde gebied van het land.
Er zijn in het land zo'n 31 botanische tuinen en plantenverzamelingen, sinds 1996 verenigd in de Hortus Botanicus Helveticus (HBH) is een vereniging van botanische tuinen en plantenverzamelingen in Zwitserland. De vereniging is in 1996 opgericht. Een van de bekendere tuinen is het natuurpark Papiliorama.
Bern is de bondsstad van Zwitserland.[5] Hier zetelt de bondsregering sinds 1848, toen in Zwitserland de federale staat werd gesticht.
Buiten Bern zijn andere belangrijke steden onder andere Zürich (de grootste stad), Genève, Bazel, Lausanne, Luzern en Lugano.
Demografie
Bevolking
| Zie Zwitsers voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Zwitserland is geen natiestaat, er bestaat geen 'Zwitserse etniciteit'. In plaats daarvan is Zwitserland een samenleving van in hoofdzaak vier inheemse etnische groepen: Zwitserduitsers (65%), Romandiërs (18%), Italiaans-Zwitsers (10%) en Reto-Romanen (1%).
Eind 2005 woonden er 17.055 mensen met de Nederlandse nationaliteit en 9.822 mensen met de Belgische nationaliteit in Zwitserland.[6]
| Getallen in 2012[7] | |
|---|---|
| Woonbevolking | 8.039.100 |
| Man/vrouw verdeling | 97,6 mannen per 100 vrouwen |
| Buitenlanders | 23,3% |
| Levensverwachting mannen | 80,5 jaar |
| Levensverwachting vrouwen | 84,7 jaar |
| Aantal kinderen per vrouw | 1,5 |
| Scheidingen per 100 trouwerijen | 49,0 |
Taal
| Zie Talen in Zwitserland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De nationale en officiële talen van Zwitserland zijn:[8]
- Duits, als hoofdtaal gesproken door 63,7% van de bevolking
- Frans, als hoofdtaal gesproken door 20,4% van de bevolking
- Italiaans, als hoofdtaal gesproken door 6,5% van de bevolking
- Reto-Romaans, als hoofdtaal gesproken door 0,5% van de bevolking
Dit houdt in dat 8,9% van de bevolking in Zwitserland een andere eerste taal spreekt dan de landstalen. Servo-Kroatisch is daarvan met 1,4% de belangrijkste, gevolgd door Albanees, Portugees, Spaans, Engels, Turks, Tamil, Arabisch en Nederlands. Het Nederlands wordt door 0,2% van de Zwitserse bevolking als eerste taal gesproken.
Het Duits dat door de Duitstalige Zwitsers gesproken wordt is Zwitserduits, dat op veel punten afwijkt van het Hoogduits en ook grote verschillen kent tussen de verschillende steden en dorpen. Het Zwitserse Frans wijkt in details ook af van het Frans uit Frankrijk. Het Reto-Romaans wordt gesproken in een deel van het kanton Graubünden.
In de verschillende landstalen noemt men Zwitserland Schweiz (Duits), Suisse (Frans), Svizzera (Italiaans) en Svizra (Reto-Romaans).
Religie
| Zie Religie in Zwitserland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
In Zwitserland domineren de christelijke godsdiensten, hoewel de secularisatie zeker in de steden ver is voortgeschreden. Volgens de recentste volkstelling (2000) was destijds 42% van de Zwitsers rooms-katholiek, 40% gereformeerd, 2,5% lid van een zogeheten Freikirche (protestantse kerk zonder bijzondere band met de overheid) en 4% islamitisch. 1% behoorde tot een andere religie, 11% was niet aangesloten bij enige religie en 4% deed geen opgave.
Van de buitenlanders in Zwitserland is 44% rooms-katholiek, 5% gereformeerd, 17% orthodox, 18% islamitisch en 2% is niet aangesloten bij enige religie. De snelst groeiende religie in Zwitserland is de islam. De kantons zijn vrij om aan een kerkgenootschap een bijzondere status toe te kennen, namelijk die van Landeskirche (Landskerk). In de meeste protestantse kantons bezit de Evangelisch-Gereformeerde Kerk de status van Landeskirche en in de meeste katholieke kantons bezit de Rooms-Katholieke Kerk de status van Landeskirche. Soms is aan de Oudkatholieke Kerk eveneens de status van Landeskirche toegekend. In enkele West-Zwitserse kantons kent men geen Landeskirche, omdat daar de scheiding van kerk en staat volledig is doorgevoerd.
Overwegend protestants zijn de West-Zwitserse kantons (in het bijzonder Genève), Bern, delen van Schaffhausen, Zürich en de beide halfkantons van Bazel. Overwegend katholiek zijn de oerkantons in Centraal-Zwitserland, Fribourg, Ticino, Jura, Wallis en delen van Oost-Zwitserland. In Noord-Zwitserland is de Oudkatholieke Kerk van betekenis. Daarnaast kan ook het boeddhisme met 0,33% van de bevolking als aanhangers worden genoemd. Zwitserland kent het grootste aantal boeddhisten in Centraal-Europa.
Bestuur
Volksvertegenwoordiging
De in Bern zetelende volksvertegenwoordiging bestaat uit een grote en een kleine kamer: de nationale raad (200 leden) en de kantonsraad (2 leden per kanton). De 4 grootste partijen zijn de SVP/UDC (burgerlijken), CVP/PDC (christendemocraten), SP/PS (sociaaldemocraten) en de FDP/PRD/PLR (liberalen). Veel wetsvoorstellen worden via een referendum ter goedkeuring aan de bevolking voorgelegd. Deels omdat dit volgens de wet moet, deels omdat de bevolking dit kan verlangen.
Regering
De Zwitserse bondsregering (Bondsraad) bestaat uit 7 ministers afkomstig uit de 4 grootste partijen van het land. Het voorzitterschap rouleert op jaarlijkse basis; de voorzitter is tevens bondspresident (primus inter pares). De bondsregering bestaat in 2018 uit de volgende personen:
- Bondspresident Alain Berset (Departement van Binnenlandse Zaken)
- Vicepresident Ueli Maurer (Departement van Financiën)
- Doris Leuthard (Departement van Milieu, Verkeer, Energie en Communicatie)
- Ignazio Cassis (Departement van Buitenlandse Zaken)
- Simonetta Sommaruga (Departement van Justitie en Politie)
- Guy Parmelin (Departement van Defensie, Volksverdediging en Sport)
- Johann Schneider-Ammann (Departement van Economische Zaken)
Buitenlandse politiek
| Zie ook de artikelen Politiek in Zwitserland. |
Zwitserland heeft een sterke traditie van politieke en militaire neutraliteit die wordt ondersteund door een sterke defensie. Het land heeft een neutrale positie gehouden gedurende twee wereldoorlogen en koos pas op 10 september 2002 voor een volledige stem in de Verenigde Naties.
Omwille van dit neutrale imago hebben vele internationale organisaties hun hoofdzetel in Zwitserland. Genève is de thuishaven van het Rode Kruis, de Wereldhandelsorganisatie, de Wereldgezondheidsorganisatie, UNAIDS, het CERN, de Internationale Arbeidsorganisatie, de Hoge commissaris voor de vluchtelingen en van enkele andere afdelingen van de Verenigde Naties. In Gland bevindt zich het hoofdkwartier van de International Union for the Conservation of Nature. In Lausanne bevinden zich onder andere het Internationaal Olympisch Comité, het Hof van Arbitrage voor Sport, de Internationale Schaatsunie en de Fédération Equestre Internationale, in Bazel de Bank for International Settlements, in Nyon de UEFA, in Zürich de FIFA en in Aigle de Internationale Wielerunie.
Het land kwam in de negentiger jaren van de 20e eeuw negatief in het nieuws door conflicten over op Zwitserse banken gestalde tegoeden van met name Duitse Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi's waren vermoord. Uiteindelijk betaalde Zwitserland daartoe onder druk een hoog bedrag aan Joodse organisaties.
Maatschappelijk beleid
In Zwitserland is actieve euthanasie, net als in Nederland en België, legaal. Het is ook het enige land ter wereld waar mensen naartoe kunnen om legaal hulp bij zelfdoding te krijgen. De belangrijkste organisaties die zich daarmee bezighouden zijn de vereniging Dignitas[9][10] en vereniging Exit.
Bestuurlijke indeling
| Zie Bestuurlijke indeling van Zwitserland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het landsbestuur is zeer decentraal geregeld, met een grote mate van autonomie voor de gemeenten en de kantons. Het land telt officieel 26 kantons, waarvan 6 op historische gronden bestaan als halfkanton (dat wil zeggen met een gehalveerde stem in de Kantonsraad).
Van deze kantons zijn de meeste Duitstalig. Genève, Vaud, Neuchâtel en Jura zijn Franstalig, Wallis, Fribourg en Bern zowel Frans- als Duitstalig, Ticino Italiaanstalig en Graubünden Duits-, Italiaans- en Retoromaanstalig.
Op het laagste bestuurlijke niveau staat in Zwitserland de gemeente, waarvan er circa 2222 (in 2018) zijn in Zwitserland.
Economie
Zwitserland heeft een moderne economie. Zwaartepunten liggen bij de financiële dienstverlening, de chemische en farmaceutische industrie, de fabricage van machines en precisie-instrumenten, de levensmiddelenindustrie en het toerisme. Het land geldt als een aantrekkelijke vestigingsplaats voor buitenlandse ondernemingen, vanwege de hoge levenskwaliteit, het stabiele politieke klimaat en de relatief lage belastingen. Corruptie, diefstal en misdaad komen zeer weinig voor in Zwitserland.
De financiële dienstverlening is in sterke mate geconcentreerd in Zürich; Genève en Lugano zijn eveneens steden met een belangrijke financiële sector. De grootste banken zijn UBS en Credit Suisse, maar er zijn ook veel kleinere (zaken)banken.
De chemische, farmaceutische en biotechnologische industrie is voornamelijk gevestigd in en rond Bazel. Bekende namen zijn hier Novartis, Roche, Syngenta, maar deze sector wordt eveneens gekenmerkt door een groot aantal kleine en gespecialiseerde ondernemingen. Het Biozentrum in Bazel speelt een belangrijke rol in het fundamentele onderzoek.
Het grootste voedingsmiddelenbedrijf in de wereld, Nestlé, is Zwitsers.
Veel technologische ondernemingen zijn gevestigd in en rondom Zürich, maar ook op de Zwitserse Hoogvlakte zijn veel kleinere hoog-technologische bedrijven gevestigd. Een bijzondere vermelding verdient de Jura, waar de horloge-industrie en medische technologie belangrijke sectoren zijn. Swatch is een bekende en grote horloge-fabrikant in Biel, maar het westen van Zwitserland kent daarnaast vele kleine en exclusieve horloge-werkplaatsen.
Het zomertoerisme bestaande uit onder andere wandelaars, motorrijders en bergbeklimmers en vooral de wintersport naar de vele skigebieden zijn belangrijke sectoren in de Zwitserse Alpen.
Zwitserland produceert veel elektriciteit met waterkrachtcentrales. Deze centrales leveren zo’n 60% van de nodige stroom, gevolgd door kerncentrales met een aandeel van 35% en tot slot leveren wind en zon zo’n 5%.[11] In een referendum in mei 2017 stemde de meerderheid in met het voorstel om te stoppen met het gebruik van kernenergie en meer te investeren in het opwekken van duurzame energie.[11] In het nieuwe energieplan zal het gebruik van wind- en zonne-energie in 2035 verviervoudigen.[11] Er zijn vijf kerncentrales in bedrijf waarvan de eerste (Kernkraftwerk Mühleberg) in 2019 dicht gaat. Over de sluiting van de overige vier bestaat nog geen duidelijkheid.[11]
Vervoer
Op enkele regionale snelwegen na vallen de snelwegen onder een vignetplicht. De tolplicht voor snelwegen wordt geheven door de verkoop van snelwegvignetten, die 40 Zwitserse franken kosten (2017) en 14 maanden geldig zijn, namelijk van december in jaar A, het gehele jaar B, en januari van jaar C. Voor enkele doodlopende bergwegen naar wandelgebieden wordt apart tol geheven. Ook voor de tunnel Munt La Schera tussen Zwitserland en Italië, en voor de Grote Sint Bernhardtunnel moet tol betaald worden.
Zwitserland heeft een dicht en modern spoorwegnet. Het heeft met 121,9 kilometer rails per 1000 km²[12] een van de dichtste netwerken van Europa. Naast de Schweizerische Bundesbahnen (SBB), de Zwitserse federale spoorwegen die eigendom van de staat zijn, zijn er nog tientallen particuliere spoorwegmaatschappijen. De trajecten van deze maatschappijen variëren van een paar kilometer tot enkele honderden kilometers. De lijnen van de Zwitserse spoorwegen zijn voor bijna 98% geëlektrificeerd. Een aanzienlijk deel is smalsporig; sommige lijnen maken gebruik van een tandradsysteem. Er zijn veel kabelspoorwegen en kabelbanen, vanwege de beperkte ruimte heeft Zwitserland de meeste locaties waar reizigerstreinen op straat rijden ter wereld. Om auto's over de bergen te krijgen, wordt er veel gebruik gemaakt van autotreinen.
| Zie ook: Lijst van Zwitserse spoorwegmaatschappijen |
Internationale luchthavens zijn er in: Zürich, Bern, Genève en Bazel.
In de bergen zijn diverse kabelbanen om naar boven te gaan. Ze worden voornamelijk gebruikt in de winter om skigebieden te bereiken en in de zomer om te wandelen.
| Zie ook: Lijst van Zwitserse bergpassen |
Cultuur
Literatuur
Aangezien de confederatie sinds de oprichting in 1291 bijna uitsluitend was samengesteld uit de Duitstalige regio's zijn de oudste vormen van literatuur in het Duits. In de 18e eeuw werd Frans de modieuze taal in Bern en elders, terwijl de invloed van de Franstalige bondgenoten meer betekenis kreeg dan voorheen.
Onder de klassiekers van de Zwitsers-Duitse literatuur zijn Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827), Jeremias Gotthelf (1797-1854), Gottfried Keller (1819-1890) en Conrad Ferdinand Meyer (1825-1898). De Nobelprijs voor Literatuur werd in 1919 toegekend aan Carl Spitteler (1845-1924) en in 1946 aan Hermann Hesse (1877-1962). Voor Robert Walser (1878-1956) kwam de erkenning pas jaren na zijn dood. Andere reuzen van de 20e-eeuwse Zwitserse literatuur zijn Max Frisch (1911-1991) en Friedrich Dürrenmatt (1921-1990). Tegen het einde van de 20e eeuw kwam het werk van de jonggestorven Annemarie Schwarzenbach (1908-1942) sterk in de belangstelling. Verder zijn te noemen Friedrich Glauser (1896-1938), Adolf Muschg (1934), Peter Bichsel (1935), Urs Widmer (1938), Martin Suter (1948), Peter Stamm (1963) en Christian Kracht (1966).
Prominente Franstalige schrijvers waren Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) en Madame de Staël (geboren Germaine Necker, 1766-1817). Meer recente auteurs zijn onder anderen Charles Ferdinand Ramuz (1878-1947), wiens romans het leven van boeren en bergbewoners in een harde omgeving beschrijven, Blaise Cendrars (geboren Frédéric Sauser, 1887-1961), Maurice Chappaz (1916-2009) en Jacques Chessex (1934-2009). Ook de Italiaans en Reto-Romaans sprekende auteurs hebben bijgedragen, maar op meer bescheiden wijze, gezien hun geringe aantal.
Waarschijnlijk het beroemdste Zwitserse boek is Heidi, het verhaal van een weesmeisje dat met haar grootvader in de Alpen woont. Het is een van de populairste kinderboeken ter wereld en is een symbool van Zwitserland geworden, mede door de scherpe kijk op de Zwitserse samenleving. De auteur, Johanna Spyri (1827-1901), schreef een aantal andere boeken rond vergelijkbare thema's.
Klassieke muziek
De Zwitserse klassieke muziek is weinig bekend in de wereld. Van de beroemde filosoof-schrijver Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), die ook componeerde, bestaan zeven komische opera's. Hij droeg bij aan de ontwikkeling van de opera door in 1753 de richting te wijzen in de Parijse Buffonistenstrijd, maar met de Zwitserse identiteit had dit niets te maken. Ook de componist Louis Niedermeyer (1802-1861), die in Parijs een grote reputatie als muziekpedagoog opbouwde, wordt bij de Franse muziek ingedeeld. In de 19e eeuw verschilde de romantische muziekstijl in Zwitserland weinig van de Duitse. Componisten als Joachim Raff (1822-1882), die in Duitsland woonde, Hans Huber (1852-1921) en Paul Juon (1872-1940), in Rusland opgegroeid en in Duitsland werkzaam, werkten gestaag aan een oeuvre van zowel opera's als orkestwerken en kamermuziek. Binnen de Zwitsers-Duitse oriëntatie vond Othmar Schoeck (1886-1957), die ook opera's schreef, vooral in het klassieke lied nieuwe mogelijkheden van expressie.
Andere 20e-eeuwers kozen een modernere, vaak Frans georiënteerde componeertrant. De voornaamste vertegenwoordigers, die ook internationaal doorbraken, leefden langdurig buiten Zwitserland: Ernest Bloch (1880-1959) in de Verenigde Staten, Frank Martin (1890-1974) in Nederland en Arthur Honegger (1892-1955) in Frankrijk. De maecenas en dirigent Paul Sacher (1906-1999) droeg door het verstrekken van opdrachten aan (internationale) componisten veel bij aan de ontwikkeling van het muziekleven, evenals Ernest Ansermet (1883-1969), de oprichter en dirigent van het Orchestre de la Suisse Romande. Belangrijk zijn ook het Tonhalle Orchester Zürich en het Luzern Festivalorkest (het ad hoc symfonieorkest van het jaarlijkse Lucerne Festival). Opvallende componisten van eigentijdse muziek zijn Wladimir Vogel (1896-1984), Klaus Huber (1924-2017) en Heinz Holliger (1939), die vooral bekendheid verwierf als hoboïst en dirigent.
Als grote vertolkers gelden de pianisten Alfred Cortot (1877-1962) en Edwin Fischer (1886-1960), de zangers Hugues Cuénod (1902-2010), Maria Stader (1911-1999), Heinz Rehfuss (1917-1988), Ernst Haefliger (1919-2007), Lisa Della Casa (1919-2012) en Edith Mathis (1938), de organist Lionel Rogg (1936), de fluitisten Aurèle Nicolet (1926-2016) en Emmanuel Pahud (1970) en de dirigent Charles Dutoit (1936).
Media
De vrijheid van de pers en het recht op vrije meningsuiting worden gegarandeerd in de federale grondwet van Zwitserland. Het Schweizerische Depeschenagentur (SDA) zendt informatie rond-de-klok uit in drie van de vier nationale talen over politiek, economie, maatschappij en cultuur. De SDA levert nieuwsdiensten aan bijna alle Zwitserse media en een paar dozijn buitenlandse media.
Zwitserland beroemde zich in het verleden met het grootste aantal krantentitels in verhouding tot het aantal inwoners en de grootte. De invloedrijkste zijn de Duitstalige Tages-Anzeiger en Neue Zürcher Zeitung (NZZ) en de Franstalige Le Temps, die echter geen van alle als landelijke krant gelden, deels door de taalgrenzen, deels door de sterke aandacht voor het kanton van herkomst van de krant. Bijna elke stad of regio heeft ten minste één lokale krant. De meeste kranten zijn samengegaan in grote uitgeverijen.
In tegenstelling tot de gedrukte media, hebben radio en televisie meer onder controle gestaan van de overheid. De Zwitserse nationale omroep SRG SSR is belast met de productie en uitzending van radio en televisie. SRG SSR-studio's zijn verdeeld over de verschillende taalgebieden. Radio-inhoud wordt geproduceerd in zes centrale en vier regionale studio's, terwijl de tv-programma's worden geproduceerd in Genève, Zürich en Lugano. Een uitgebreid kabelnetwerk geeft de meeste Zwitsers toegang tot de programma's uit omringende landen.
Bezienswaardigheden
Enkele bekende bezienswaardigheden zijn:
- Abdij van Sankt Gallen
- Benedictijner abdij Sankt Johann te Müstair
- Oude binnenstad van Bern
- Kastelen van Bellinzona (Tri castelli)
- Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn
- Monte San Giorgio
- Diverse meren zoals Bodenmeer, Meer van Genève en het Meer van Neuchâtel
- Rheinfall Schaffhausen
- Kapelbrug in Luzern
Musea
Keuken
De keuken van Zwitserland kent vele facetten. Hoewel sommige gerechten zoals fondue, raclette of rösti door het hele land bekend zijn, heeft elke regio zijn eigen kookkunst op basis van de verschillen in klimaat en talen. De traditionele Zwitserse keuken maakt gebruik van ingrediënten vergelijkbaar met die in andere Europese landen, maar ook van unieke zuivelproducten, zoals gruyère of emmentaler, geproduceerd in de valleien Gruyères en Emmental. Het aantal haute cuisine-restaurants is hoog, vooral in het westen van Zwitserland.
Chocolade wordt gemaakt in Zwitserland sinds de 18e eeuw, maar de Zwitserse chocolade verkreeg haar reputatie pas aan het eind van de 19e eeuw met de uitvinding van moderne technieken, zoals het concheren en het temperen, die producten van een hoog kwaliteitsniveau voortbracht. Een andere doorbraak was de uitvinding van melkchocolade in 1875 door Daniel Peter. De Zwitsers zijn de grootste consumenten van chocolade.
De populairste alcoholische drank in Zwitserland is wijn. In Zwitserland wordt een opmerkelijke verscheidenheid aan druivensoorten geteeld, mogelijk gemaakt door de grote variatie aan terroirs, met hun specifieke combinatie van bodem, lucht, hoogte en licht. Zwitserse wijn wordt voornamelijk geproduceerd in Wallis, Vaud (Lavaux), Genève en Ticino. Wijngaarden komen voor in Zwitserland sinds de Romeinse tijd, al zijn er sporen te vinden van een oudere oorsprong. De meest voorkomende soorten zijn de chasselas (de zogenaamde fendant in Wallis) en pinot noir. De merlot is de belangrijkste variëteit geproduceerd in Ticino.
Sport
Populaire sporten in Zwitserland zijn de wintersporten zoals skiën, ijshockey, langlaufen, rodelen, schansspringen en curling. Ook voetbal is in Zwitserland een veelbeoefende sport. Nationale sporten zijn schwingen, steenstoten en hornussen.
In 1928 en 1948 werden de Olympische Winterspelen in Zwitserland gehouden, beide malen in Sankt Moritz. In 2008 was Zwitserland, samen met Oostenrijk, het gastland van het EK voetbal.
In het wegwielrennen zijn onder anderen Heiri Suter, Ferdi Kübler, Tony Rominger, Alex Zülle en Fabian Cancellara bekende namen. Andere bekende sporters zijn onder meer de tennissers Martina Hingis, Roger Federer, Stanislas Wawrinka en de voetballers Granit Xhaka, Xherdan Shaqiri, Stephan Lichtsteiner en Ricardo Rodriguez. Verder neemt F.C. Basel regelmatig deel aan de Champions League.
In Zwitserland bestond een verbod op auto- en motorraces op de weg waarbij deelnemers tijdens de wedstrijd elkander theoretisch kunnen raken. Uitzondering hierop was de discipline supermoto, waarbij op zowel geasfalteerde als ongeasfalteerde parcoursdelen gereden wordt. In Zwitserland zijn geen aan de huidige eisen voldoenende permanente faciliteiten voor auto- en motorraces boven het niveau van racekarts en brommers. Het eerdere verbod op races is echter in 2007 opgeheven.[13]
Zwitserland is ook bekend vanwege de vele hoofdkantoren van sportcomités, zoals het IOC in Lausanne, FIFA in Zürich en UEFA in Nyon.
Externe links
- (en) Officiële website van de federale Zwitserse overheid
- (en) Officiële website van het federale Zwitserse ministerie van Buitenlandse Zaken
- Officiële website voor toeristen
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) |
|---|
|
Huidige leden: Voormalige leden: |
| Landen in Europa |
|---|
|
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kosovo · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Macedonië · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland |
.svg){kind=link}
.svg){kind=link}
.svg){kind=link}
