Albanië

Republika Shqiperisë
Bestand:Albania state emblem.svg (Details) (Details)
Albanië
Basisgegevens
Officiële landstaal	Albanees
Hoofdstad	Tirana
Regeringsvorm	Parlementaire republiek met een meerpartijenstelsel (democratie)
Staatshoofd	Ilir Meta
Regeringsleider	Edi Rama
Religie	Islamitisch 56,7%, rooms-katholiek 10%, Albanees-orthodox 6,8%, niet godsdienstig 2,5%, andere 5,7%
Oppervlakte	28.748 km²  (4,7% water)
Inwoners	3.069.275 (2001) 3.639.453 (2009) ()
Overige
Motto	Feja e Shqiptarit është Shqiptaria (Het geloof van de Albanezen is het albanisme) (nationaal) Ti, Shqipëri, më jep nder, më jep emrin Shqiptar (Jij Albanië geeft me eer, je geeft mij de naam Albanees) (traditioneel)
Volkslied	Hymni i Flamurit
Munteenheid	Lek (ALL)
UTC	+1 (zomer +2)
Nationale feestdag	28 november
Web | Code | Tel.	.al | ALB | 355
Voorgaande staten
Socialistische Volksrepubliek Albanië  1991 (val van het communistische regime)
Topografie
Albanië

Albanië (Albanees: Shqipëria of Shqipnija), officieel de Republiek Albanië (Republika e Shqipërisë), is een republiek in het westen van het Balkanschiereiland. Het land grenst kloksgewijs aan Montenegro, Kosovo, Noord-Macedonië, Griekenland en de Ionische en Adriatische Zee. De hoofdstad en grootste stad van Albanië is Tirana in het centrum van het land, dat 610.070 (volkstelling 2015) van de in totaal meer dan 3 miljoen inwoners huisvest.

Albanië was eeuwenlang een uithoek van het Ottomaanse Rijk. In 1912 werd het land onafhankelijk en na de Tweede Wereldoorlog kreeg het onder Enver Hoxha een dogmatisch communistisch regime dat zich steeds verder van de rest van de wereld isoleerde. Sinds de val daarvan in 1991 is Albanië een parlementaire democratie. Vrijemarkthervormingen in het land hebben de weg opengesteld voor buitenlandse investeerders, met name in de energie- en vervoersinfrastructuursector.

Albanië is lid van de Verenigde Naties, de NAVO, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, de Raad van Europa, de Wereldhandelsorganisatie en de Organisatie voor Islamitische Samenwerking en is een van de oprichtende leden van de Unie voor het Middellandse Zeegebied. Sinds 24 juni 2014 is het daarnaast kandidaat-lid van de Europese Unie, nadat het reeds in 2009 dat statuut aanvroeg.

Geschiedenis

Het gebied werd in de oudheid geregeerd door Illyriërs en Thraciërs en kwam later onder Romeins, Byzantijns en Ottomaans bewind.

Toen Albanië door de Eerste Balkanoorlog werd afgesneden van het Ottomaanse Rijk, riep het op 28 november 1912 zijn onafhankelijkheid uit. Delen van Albanië werden bezet door Servië, Montenegro en Griekenland, maar onder druk van vooral Oostenrijk-Hongarije en Italië werd het land door de internationale gemeenschap erkend. Alleen Montenegro zette het beleg van de noordelijke stad Shkodër door en Griekenland bezette Noord-Epirus in het zuiden van het land. Van november 1913 tot augustus 1914 leidde de Nederlandse generaal Willem de Veer samen met majoor Lodewijk Thomson een militaire missie met als doel het opbouwen van een Albanese gendarmerie. De Duits-Nederlandse prins Wilhelm zu Wied werd benoemd tot soeverein vorst of mbret.

Vanwege interne opstanden aangewakkerd door verschillende buurlanden moesten zowel de Nederlandse officieren als Wilhelm zu Wied het land verlaten. Hoewel het zich tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal verklaarde, vielen Italië, Servië, Montenegro en Griekenland het land binnen om het onderling te verdelen. In januari/februari 1916 werd Albanië overgenomen door Oostenrijk-Hongarije in het noorden en midden, en door de Bulgaren in het oosten van het land.

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog trokken de verschillende partijen zich terug onder dwang van de Verenigde Staten. Als laatsten verlieten de Italianen in 1920 het land. In 1925 werd Albanië een republiek onder leiding van Ahmet Zogu, een voormalig krijgsheer. In 1928 kroonde hij zichzelf tot koning Zog I. In de jaren dertig werd Albanië meer en meer afhankelijk van Italië, totdat Italië het land annexeerde in 1939. Na 1944 werd Albanië een satellietstaat van de Sovjet-Unie, waarmee het in 1961 brak vanwege de destalinisatiepolitiek van Nikita Chroesjtsjov. In 1968 verliet Albanië als eerste en enige land tijdens de Koude Oorlog het Warschaupact en werd het een bondgenoot van het communistische China, tot grote woede van de Sovjet-Unie.

De verkiezingen in 1992 maakten een eind aan de macht van de Communistische Partij en er werd een democratische overheid gevormd. In 1997 brak in het land anarchie uit, na de ineenstorting van piramidefondsen die veel beleggers tot een compleet bankroet had gedreven.

Geografie

Albanië is ruw en bergachtig, behalve de vruchtbare Adriatische kust. De Korab (2763 m), op de grens met Noord-Macedonië, is het hoogste punt van het land.

De belangrijkste rivieren van Albanië zijn de Drin, de Mat, de Shkumbin, de Vjosë en de Seman, maar de meeste zijn onbevaarbaar. De grootste meren zijn het Meer van Shkodër, het Meer van Ohrid en het Prespameer, alle ten dele buiten Albanië. Meer dan een derde van het land bestaat uit bossen en moerassen, meer dan een derde is weiland en slechts ongeveer een vijfde is gecultiveerd.

Albanië is niet rijk aan eilanden. Het land telt een tiental kleine onbewoonde eilanden voor de kust, plus een aantal nog kleinere eilanden in zijn meren. Het grootste eiland is Sazan, dat aan de ingang van de Golf van Vlorë gelegen is.

Steden (bashki)

De hoofdstad Tirana is met 557.422 inwoners (2011) veruit de grootste stad van het land. De hele agglomeratie Tirana telde in 2008 een kleine 900.000 inwoners.

Durrës, dat de grootste haven van Albanië heeft en ook het nationale spoorwegknooppunt is, is de tweede stad (175.110 inwoners). Andere grote steden (bashki) zijn respectievelijk (inwoneraantal volgens de volkstelling van 2011):

3. Elbasan (141.714)
4. Shkodër (135.612)
5. Fier (120.655)
6. Vlorë (104.827)
7. Kamëz (104.190)

Bestuurlijke indeling

Albanië is staatkundig onderverdeeld in 12 prefecturen (qarqe, enkelvoud qark), die op hun beurt weer verdeeld zijn in steden (bashki). In 2014 besloot het parlement tot deze gemeentelijke herinrichting, waarna er nog maar 61 gemeenten bestaan, die allen aangeduid worden als steden (bashki, enkelvoud bashki). Albanië telde vóór de herinrichting 373 gemeenten.

Klimaat

Het kustklimaat is typisch mediterraan, met hete, droge zomers en milde, natte winters. Het bergachtige binnenland, vooral in het noorden, heeft strenge winters en milde zomers.

Demografie

Het ruwe en ontoegankelijke terrein van het land heeft het traditionele Albanië van zijn buren geïsoleerd, waardoor de etnische homogeniteit werd behouden. Volgens een schatting uit 2011 is ongeveer 82,6% van de bevolking etnisch Albanees, 0,9% is Grieks en er zijn verspreide Vlach-, Bulgaarse, Servische en Roma-minderheden.

Albanië kan worden beschouwd als een typisch Balkanland, maar het onderscheidt zich in een aantal opzichten van zijn naaste buren. De bevolking is tamelijk homogeen, de islam is er de dominerende godsdienst en de Albanese taal neemt binnen de Indo-Europese taalfamilie een aparte positie in.

• Bevolkingsgroepen: Albanezen (82,6%), Grieken (0,9%), Macedoniërs, Serviërs, Bulgaren, Roma, Vlachen, onbekend (15,5%)
• Bevolkingsgroei: 0,3% (schatting 2015)
• Analfabetisme: mannen 1,6%, vrouwen 3,1% (schatting 2015)

Een groot deel van de etnische Albanezen woont buiten Albanië. In de eerste plaats in Kosovo (al bezien sommigen dat nog altijd als deel van Servië), waarmee er lang een grensgeschil is geweest. Na afloop van de Kosovo-oorlog (juni 1999) werd Kosovo door de VN onder internationaal bestuur geplaatst. Dit heeft geresulteerd in autonomie voor Kosovo en de facto onafhankelijkheid van Servië. 88% van de inwoners van Kosovo is Albanees (2000). Op 17 februari 2008 verklaarde het parlement van Kosovo eenzijdig, in overleg met de Verenigde Staten en het Europese Parlement, de onafhankelijkheid. In eerste instantie leidde dat tot erkenning van het merendeel van de NAVO-landen en die van de Europese Unie, op een paar uitzonderingen na. Kosovo wordt sindsdien erkend door 88 landen.

Tevens is 25% van de bevolking van Noord-Macedonië etnisch Albanees (2002). Daarnaast een aanzienlijk aantal in Griekenland (Epirus) en kleine aantallen in Montenegro en Servië (afgezien van Kosovo). Sinds de Turkse verovering wonen de Arbëreshë in Zuid-Italië, eveneens van Albanese afkomst. De Albanese diaspora in West-Europa en in de Nieuwe Wereld is omvangrijk.

Albanië betekent zoveel als 'het land van de witte bergen'. De Albanese benaming Shqipëri betekent 'land van de adelaar'. Deze adelaar staat ook op de vlag, waarop hij zwart wordt afgebeeld tegen een rode achtergrond.

Taal

Het Albanees, de enige officiële taal, vormt net zoals het Armeens en het Grieks een aparte tak binnen de Indo-Europese taalfamilie. De Shkumbinrivier, die het land ruwweg in tweeën verdeelt, scheidt sprekers van het noordelijke dialect, het Gegisch (1,8 miljoen sprekers in Albanië), van die van het zuidelijke dialect of Toskisch (2,9 miljoen). De Albanese standaardtaal is gebaseerd op het Toskisch. Naast het Gegisch (dat ook de voertaal is in het grootste deel van Kosovo) en Toskisch zijn er nog twee andere varianten van het Albanees, het Arberisch en het Arvanitika, die gesproken worden door Albanese minderheden in respectievelijk Zuid-Italië en Griekenland. Alle vier deze varianten worden door sommige bronnen als afzonderlijke talen beschouwd. De Albanese Gebarentaal wordt gebruikt door 205.000 mensen. Een aantal Albanezen heeft Italiaans of Frans als tweede taal. Dit wordt veroorzaakt door de geschiedenis van het land en het onderwijs.

Overige inheemse talen in Albanië zijn het Grieks (15.200 sprekers), Macedonisch (4440), Vlach Romani (4000), Aroemeens (3850) en de Montenegrijnse variant van het Servisch (66). De twee belangrijkste immigrantentalen zijn het Turks (710 sprekers) en het Italiaans (520). Massamedia in de Italiaanse taal zoals televisie en radio zijn beschikbaar in heel Albanië en zijn er geliefd.

Religie

Naar schatting is 57% van de bevolking islamitisch (soennieten) en 17% christelijk. Van de christenen is ongeveer een derde Albanees-orthodox en twee derde katholiek. Slechts een gering percentage van de Albanezen praktiseert zijn religie. De statistieken van het aantal mensen die geen geloof aanhangen verschillen nogal. Schattingen lopen uiteen van 0% tot 74%. Deze grote statistische verschillen zijn ook zichtbaar bij het aantal moslims. De Albanese overheid heeft zelf geen recente religieuze statistieken. In Albanië zijn huwelijken tussen verschillende geloofsgroepen geen probleem. Openbare instellingen zijn gesloten op zowel katholieke, orthodoxe als islamitische feestdagen.

De Gegen (ook Ghegen) zijn overwegend islamitisch, de Tosken daarentegen meestal Grieks-orthodox. Katholieken vindt men vooral onder de Gegen.

In 1967 werd Albanië officieel tot atheïstische staat uitgeroepen, en tot 1990 waren alle moskeeën en kerken gesloten. Alle moskeeën en kerken in het land werden gesloopt of ingericht voor andere doeleinden. Gelovigen werden tijdens het regime van Enver Hoxha streng vervolgd en geestelijke leiders werden gedwongen de uitoefening van hun ambt op te geven.

Cultuur

Archeologische plaatsen

• Apollonia
• Byllis
• Butrint
• Konispol (grotten)

Bezienswaardigheden

• Monumenten op de Werelderfgoedlijst

Economie

Albanië, dat in beide wereldoorlogen zwaar gehavend werd, heeft van alle Europese landen de laagste levensstandaard. In 2010 had Albanië een bruto binnenlands product (bbp) van 1236 miljard lek of zo’n 9 miljard euro. Per hoofd van de bevolking is dit iets minder dan 3000 euro. Het land telt ruim 1 miljoen arbeidskrachten waarvan ongeveer de helft zich bezighoudt met de landbouw; de meerderheid van de rest van de bevolking is betrokken bij een of andere vorm van industrie.

De economie van het land haperde vooral in de vroege jaren negentig van de twintigste eeuw toen Albanië snel van een strak gecontroleerd systeem tot een markteconomie probeerde over te gaan. Tijdens deze periode was het werkloosheidscijfer ongeveer 40%, maar tegen het eind van het decennium was dit weer gedaald tot 20%.

De landbouw werd vroeger gesocialiseerd in de vorm van collectieve en staatslandbouwbedrijven, maar in 1992 was alle landbouwgrond geprivatiseerd. Tarwe en graan, katoen, tabak, aardappels en suikerbieten worden gekweekt en vee wordt gefokt. Albanië is rijk aan delfstoffen, in het bijzonder olie, bruinkool, koper, chroom, kalksteen, zout, bauxiet en aardgas. De chemische industrie, mijnbouw, landbouwverwerking en de vervaardiging van textiel, kleding, timmerhout en cement zijn de belangrijkste industriële sectoren. Het land heeft verscheidene hydro-elektrische installaties. Door de economische neergang tijdens de jaren 90 blijft Albanië hoofdzakelijk een ontwikkelingsland.

De buitenlandse handel geschiedt voornamelijk via de zee. De uitvoer van Albanië bestaat voornamelijk uit de natuurlijke rijkdommen en levensmiddelen en de invoer vooral uit machines, andere industrieproducten en consumptiegoederen. De belangrijkste handelspartners zijn Italië, Griekenland, Turkije, Duitsland en China. In de vroege jaren negentig werd Albanië lid van het Internationaal Monetair Fonds en van de Wereldbank.

Economische cijfers

• Munteenheid: lek (ALL) (100 qindarka); koers: ALL 1 = EUR 0,0075 (2017)
• Bruto binnenlands product: US$13,16 miljard (2013)
  • Aandelen per sector: landbouw (17,5%), industrie (15,3%) en diensten (67,2%) (2013)
• Inflatie: 2% (2013)
• Beroepsbevolking: 1,129 miljoen (2013)
  • Aandelen per sector: landbouw (47,8%), industrie (23,0%) en diensten (29,2%) (2010)
  • Werkloosheid: 12,9% (2013)
• Export: $1,226 miljard (2013)
  • Exportpartners: Italië (51%), Spanje (9,2%), Turkije (6,3%) en Griekenland (4,4%) (2012)
• Import: $4,115 miljard (2013)
  • Importpartners: Italië (31,9%), Griekenland (9,5%), China (6,4%), Duitsland (6,0%) en Turkije (5,7%) (2012)

Toerisme

Door het strenge communistische beleid dat Albanië heeft gekend, en dat het land gedurende decennia grotendeels gesloten hield voor buitenlandse bezoekers, staat het toerisme in Albanië nog in de kinderschoenen, en is de infrastructuur naar West-Europese normen beperkt. De Albanese toerisme-industrie groeit echter elk jaar, en speelt een steeds prominentere rol in de Albanese economie.

De relatief ongerept gebleven Albanese kustlijn, met in het zuiden Sarandë en de Albanese Rivièra en in het noorden Durrës en Shëngjin, is nog steeds vooral populair bij de Albaneestaligen zelf, maar langzaam maar zeker trekt ze ook westerlingen aan. Andere troeven van Albanië zijn vooral de unieke cultuur en taal, ontstaan door de afwisselende overheersingen die Albanië in zijn woelige geschiedenis heeft gekend, de ongerepte berggebieden in het noorden en zuidoosten, en de bruisende steden, met name Tirana.

Reisgidsenuitgeverij Lonely Planet plaatste Albanië in 2010 op nummer één van haar top tien van te bezoeken landen in 2011.

Politiek

Politiek systeem

Albanië is een republiek met een parlement dat uit één kamer bestaat, de Volksvergadering van Albanië (Kuvendi i Shqipërisë), waarvan de afgevaardigden via algemene verkiezingen voor de termijn van vier jaar worden gekozen. Het parlement kiest de president voor een termijn van vijf jaar, en de president benoemt de premier. De uitvoerende macht wordt uitgeoefend door een ministerraad die door de premier wordt benoemd en door de president wordt goedgekeurd.

• President: Ilir Meta (LSI), sinds 24 juli 2017 (termijn: vijf jaar)
• Premier: Edi Rama (PS), sinds 2013
• Minister van Buitenlandse Zaken: Edi Rami (PS) in combinatie met zijn presidentschap sinds 21 januari 2019
• Minister van Binnenlandse Zaken: Sandër Llheshi, sinds 16 november 2018
• Volksvergadering: 140 zetels, termijn van vier jaar
  • Zetelverdeling sinds de parlementsverkiezingen van 2017:
    • Socialistische Partij van Albanië (Partia Socialiste e Shqipërisë, PS): 73 zetels
    • Democratische Partij van Albanië (Partia Demokratike e Shqipërisë, PD): 33 zetels
    • Socialistische Beweging voor Integratie (Lëvizja Socialiste për Integrim, LSI): 18 zetels
    • Republikeinse Partij van Albanië (Partia Republikane Shqiptare, PR): 7 zetels
    • Anderen: 9 zetels

De laatste parlementsverkiezingen in Albanië vonden plaats op 25 juni 2017. De sociaaldemocratische lijst van premier Edi Rama behaalde een duidelijke overwinning.

Staatshoofden

De voorgangers van Ilir Meta als staatshoofd waren de volgende (sinds 1925):

• Koning Zog 1925-1939 (tot 1928 president)
• Omer Nishani 1944-1953 (communist)
• Haxhi Lleshi 1953-1982 (communist)
• Ramiz Alia 1982-1992 (communist, socialist)
• Sali Berisha 1992-1997 (democraat)
• Skënder Gjinushi 1997 (interim)
• Rexhep Meidani 1997-2002 (socialist)
• Alfred Moisiu 2002-2007 (partijloos)
• Bamir Topi 2007-2012 (democraat)
• Bujar Nishani 2012-2017 (democraat)
• Ilir Meta 2017- (socialistische beweging voor integratie)

Internationale betrekkingen

Sinds 1 april 2009 is Albanië lid van de NAVO, en op 28 april 2009 heeft het land officieel het lidmaatschap van de Europese Unie (EU) aangevraagd. Eind juni 2014 is Albanië kandidaat-lid van de EU geworden. Volgens de EU heeft het land goede vooruitgang gerealiseerd met het doorvoeren van noodzakelijke hervormingen, zoals de aanpak van corruptie en georganiseerde misdaad. Het zal waarschijnlijk nog jaren duren voordat Albanië daadwerkelijk een lidstaat wordt.

In Tirana zijn 35 buitenlandse ambassades gevestigd, daarnaast zijn er over de rest van het land nog een viertal Griekse en Italiaanse consulaten verspreid. Albanië zelf onderhoudt 36 ambassades in het buitenland.

Verkeer en vervoer

De enige luchthaven in Albanië met lijndiensten is de luchthaven van Tirana, die in 2007 volledig werd vernieuwd. Albanië heeft geen nationale luchtvaartmaatschappij. 's Lands grootste maatschappij is de lagekostenmaatschappij Belle Air, die echter sinds eind 2013 geen vluchten meer uitvoert.

De Albanese spoorwegen zijn circa 677 kilometer lang (1986). Het spoorwegnet verkeert in slechte staat en wordt weinig gebruikt.

Het wegennet meet in totaal circa 18.000 kilometer, waarvan 5400 kilometer is geasfalteerd. De wegen zijn niet altijd in even goede staat. Vooral in het afgelegen zuiden is de weg op veel plekken versleten. Meestal zijn alleen de snelwegen en 'rode wegen' op een autokaart geasfalteerd. Sinds 2006 zijn er drie nieuwe snelwegen in aanleg die oost-west en noord-zuid met elkaar verbinden. De noord-zuid route is 440 kilometer lang en loopt van Hani i Hotit aan de grens met Montenegro via Gjirokastër tot aan de grens met Griekenland en Sarandë. De oost-west route begint bij de Griekse grens in Bilisht. De weg voert langs Pogradec vlak bij de Macedonische grens en Elbasan naar Durrës. De totale lengte is 279 kilometer. De route die reeds in gebruik is genomen verbindt Durrës met Kukës en de grensovergang met Kosovo, Qafa e Morinës. De lengte van deze verbinding bedraagt 170 kilometer.

Er zijn verbindingen per veerboot vanop het Griekse eiland Korfoe naar Sarandë, vanuit Bari (Italië) naar Durrës of vanuit het Italiaanse Brindisi naar Durrës of Vlorë.

Externe links

Mediabestanden

• (sq) (en) President van Albanië
• (sq) (en) Kabinet van Albanië
• (sq) (en) Parlement van Albanië

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Commons

Zie ook de Atlas van Albanië op Wikimedia Commons.

	Bestuurlijke indeling van Albanië

Prefecturen (qarqe): Berat · Dibër · Durrës · Elbasan · Fier · Gjirokastër · Korçë · Kukës · Lezhë · Shkodër · Tirana · Vlorë

Landen in Europa

41°21′0″N, 19°59′0″E