Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Wit-Rusland
| Рэспубліка Беларусь Respoeblika Belaroes | ||||||
| ||||||
| Wit-Rusland | ||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Wit-Russisch, Russisch | |||||
| Hoofdstad | Minsk | |||||
| Regeringsvorm | Presidentiële republiek | |||||
| Staatshoofd | Aleksandr Loekasjenko | |||||
| Regeringsleider | Andrej Kabjakow | |||||
| Religie | Russisch-orthodox 48,3% | |||||
| Oppervlakte | 207.600 km² [1] (-% water) | |||||
| Inwoners | 10.045.237 (1999)[2] 9.648.533 (2009)[3] () | |||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | My Belaroesy | |||||
| Munteenheid | Wit-Russische roebel (BYN)
| |||||
| UTC | VET (UTC+3) | |||||
| Nationale feestdag | 3 juli (onafhankelijkheidsdag) | |||||
| Web | Code | Tel. | .by | BLR | 375 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
| ||||||
| Topografie | ||||||
| Wit-Rusland | ||||||
Wit-Rusland of Belarus[4] (Wit-Russisch: Беларусь, getranslitereerd als Belarus of Belaroes; Łacinka: Biełaruś; Russisch: Беларусь), officieel de Republiek Belarus, is een binnenstaat in Oost-Europa. Het land grenst aan Rusland in het noordoosten, aan Oekraïne in het zuiden, aan Polen in het westen en aan Litouwen en Letland in het noordwesten. De hoofdstad is Minsk.
Wit-Rusland was samen met onder andere Rusland en Oekraïne een van de oorspronkelijke Sovjetrepublieken. Het land verklaarde zich op 25 augustus 1991 onafhankelijk, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.
Naam
 Zie Wit-Rusland (naam) voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De benaming Belarus, met de klemtoon op de laatste lettergreep, is afkomstig van de Russische woorden Белая (Belaja, dat wit betekent) en Русь (Roes', Roethenië), een oude historische benaming voor het gebied waar Oost-Slaven woonden. Dit gebied werd traditioneel onderverdeeld in Wit-Roethenië (grotendeels het huidige Wit-Rusland), Zwart-Roethenië (een gebied in het zuidwesten van Wit-Rusland), en Rood-Roethenië (een gebied in Polen en Oekraïne). Later werd de naam Roethenië beperkt tot het huidige gebied Oblast Transkarpatië in Oekraïne. De Nederlandse benaming Wit-Rusland is derhalve een letterlijke (zij het historisch gezien niet geheel correcte) vertaling van Belarus. In officiële teksten wordt in het Nederlands de naam Wit-Rusland en Belarus gebruikt.
Geschiedenis
| Zie Geschiedenis van Wit-Rusland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De Wit-Russische gebieden maakten sinds de veertiende eeuw deel uit van Litouwen. Toen dat land in 1569 samen met Polen een nieuwe staat vormde, werd Wit-Rusland onderdeel van dit Pools-Litouwse Gemenebest. Met de Poolse Delingen (1773/1793/1795) kwam het gebied aan Rusland en in 1922 werd het onder de naam Wit-Russische SSR een deelstaat van de Sovjet-Unie. In 1990/1991 maakte Wit-Rusland zich los van de Sovjet-Unie en richtte samen met andere voormalige Sovjetrepublieken het Gemenebest van Onafhankelijke Staten op. In 1994 kwam de huidige president Aleksandr Loekasjenko via democratische verkiezingen aan de macht. Hij was tegen het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en maakt zich onder andere sterk voor een Euraziatische Unie.
Bestuurlijke indeling
| Zie Bestuurlijke indeling van Wit-Rusland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Bestuurlijk is Wit-Rusland opgedeeld in zes oblasten (provincies) en de hoofdstad Minsk. De oblasten zijn onderverdeeld in rayons (districten).
De huidige indeling is opgezet in 1957 als oblasten. Na de onafhankelijkheid werd deze indeling uit het Sovjet-tijdperk overgenomen, met als enig verschil dat het Russische oblast werd veranderd in het Wit-Russische voblast.
Dictatuur
Wit-Rusland wordt gezien als autocratie of dictatuur[5]; kritiek op het staatshoofd is ten strengste verboden en wordt bestraft. Wit-Rusland is eveneens het enige Europese land dat de doodstraf kent. Volgens Amnesty International krijgen familieleden enkele dagen na de executie een brief thuisgestuurd met het bericht dat de gevangene is geëxecuteerd. Terdoodveroordeelden in Wit-Rusland worden ter dood gebracht door een kogel in het achterhoofd[6].
Demografie
Volgens de meest recente gegevens telt Wit-Rusland ongeveer 9.492.000 inwoners (1 januari 2018) [7]. Het aantal inwoners bereikte een hoogtepunt in het jaar 1994: Wit-Rusland telde toen ruim 10.243.500 inwoners. De bevolking is dus met ruim 750.000 mensen afgenomen in 24 jaar tijd.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verloor Wit-Rusland een vrij groot deel van haar bevolking, namelijk zo'n anderhalf miljoen mensen in totaal (bijna twintig procent van haar bevolking).
| Jaar | 1897 | 1913 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2018 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wit-Rusland (totaal) |  6.674.000 |
6.899.100 |
9.046.100 |
 7.709.000 |
8.147.400 |
8.992.200 |
9.591.800 |
10.188.900 |
10.002.500 |
9.500.000 |
9.492.000
|
| Stedelijke bevolking | 900.000 |
990.100 |
1.924.500 |
1.619.500 |
2.605.100 |
3.890.600 |
5.361.500 |
6.731.900 |
6.967.400 |
7.077.100 |
7.413.300
|
| Plattelandsbevolking | 5.774.000 |
5.909.000 |
7.121.600 |
6.089.500 |
5.542.300 |
5.101.600 |
4.230.300 |
3.457.000 |
3.035.100 |
2.422.900 |
2.078.700
|
Vooral het Wit-Russische platteland loopt in een rap tempo leeg. In 1940 woonden er nog ruim zeven miljoen mensen op het platteland, terwijl dat aantal in 2018 tot een minimum van 2 miljoen is gedaald. Een gemiddeld dorpje telt slechts 89 inwoners, terwijl dat in de jaren zestig nog zo'n 210 inwoners bedroeg. Veel dorpen zijn erg dunbevolkt en bestaan volledig uit ouderen.
Demografische gegevens
In 2017 bedroeg het geboortecijfer 10,8‰ en het sterftecijfer ongeveer 12,5‰. De natuurlijke bevolkingsgroei is al sinds 1993 negatief en bedraagt in 2017 −1,8‰ (ongeveer −16.700).
| Jaar | Bevolking (x1000) [8] | Geboortecijfer (‰) | Sterftecijfer (‰) | Geboorteoverschot (‰) | Gemiddeld aantal kinderen per vrouw |
|---|---|---|---|---|---|
| 2017 | 9.492 | 10,8 | 12,5 | −1,8 | 1,55 |
| 2012 | 9.464 | 12.2 | 13.4 | -1.2 | 1,62 |
| 2007 | 9.561 | 10,8 | 13,9 | −3,1 | 1,42 |
| 2002 | 9.866 | 9,0 | 14,9 | -5,9 | 1,24 |
| 1997 | 10.118 | 8,9 | 13,5 | −4,7 | 1,25 |
| 1992 | 10.217 | 12,5 | 11,4 | +1,1 | 1,76 |
| 1987 | 10.111 | 16,2 | 9,9 | +6,2 | 2,04 |
| 1982 | 9.804 | 16,3 | 9,6 | +6,7 | 2,02 |
| 1977 | 9.463 | 15,7 | 8,9 | +6,8 | 2,11 |
| 1972 | 9.178 | 16,1 | 7,8 | +8,3 | 2,36 |
| 1967 | 8.800 | 16,8 | 7,0 | +9,8 | 2,26 |
| 1962 | 8.385 | 22,1 | 7,8 | +14,9 | 2,57 |
| 1957 | 7.936 | 25,3 | 7,3 | +18,3 | 2,90 |
Bevolkingssamenstellig
Wit-Russen vormen de grootste bevolkingsgroep, gevolgd door Russen en Polen [9].
Lange tijd had Wit-Rusland een van de grootste joodse gemeenschappen in Europa (voor de Tweede Wereldoorlog woonden er zo'n 400.000 joden in Wit-Rusland). Na de val van het communisme hebben bijna alle joden Wit-Rusland verlaten voor Israël. In de volkstelling van 2009 verklaarden zo'n 13 duizend mensen Joods te zijn.
| Wit-Russen | Russen | Polen | Oekraïners |
| Etnische groep |
volkstelling van 19591 | volkstelling van 19702 | volkstelling van 19793 | volkstelling van 19894 | volkstelling van 19995 | volkstelling van 20096 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aantal | % | Aantal | % | Aantal | % | Aantal | % | Aantal | % | Aantal | % | |
| Wit-Russen | 6,532,035 | 81.1 | 7,289,610 | 81.0 | 7,567,955 | 79.4 | 7,904,623 | 77.9 | 8,158,900 | 81.2 | 7,957,252 | 83.7 |
| Russen | 659,093 | 8.2 | 938,161 | 10.4 | 1,134,117 | 11.9 | 1,342,099 | 13.2 | 1,141,700 | 11.4 | 785,084 | 8.3 |
| Polen | 538,881 | 6.7 | 382,600 | 4.3 | 403,169 | 4.2 | 417,720 | 4.1 | 395,700 | 3.9 | 294,549 | 3.1 |
| Oekraïners | 133,061 | 1.7 | 190,839 | 2.1 | 230,985 | 2.4 | 291,008 | 2.9 | 237,000 | 2.4 | 158,723 | 1.7 |
| Joden | 150,084 | 1.9 | 148,011 | 1.6 | 135,450 | 1.4 | 111,975 | 1.1 | 27,800 | 0.3 | 12,926 | 0.1 |
| Armenen | 1,751 | 0.0 | 2,362 | 0.0 | 2,751 | 0.0 | 4,933 | 0.1 | 10,200 | 0.1 | 8,512 | 0.1 |
| Tataren | 8,650 | 0.1 | 9,992 | 0.1 | 10,851 | 0.1 | 12,436 | 0.1 | 10,100 | 0.1 | 7,316 | 0.1 |
| Roma/zigeuners | 4,662 | 0.1 | 6,843 | 0.1 | 8,408 | 0.1 | 10,762 | 0.1 | 9,900 | 0.1 | 7,316 | 0.1 |
| Azeri | 1,402 | 0.0 | 1,335 | 0.0 | 2,654 | 0.0 | 5,009 | 0.1 | 6,300 | 0.1 | 5,567 | 0.1 |
| Litouwers | 8,363 | 0.1 | 8,092 | 0.1 | 6,993 | 0.1 | 7,606 | 0.1 | 6,400 | 0.1 | 5,087 | 0.1 |
| overige groeperingen | 16,666 | 0.2 | 24,493 | 0.3 | 29,183 | 0.3 | 43,635 | 0.4 | 41,200 | 0.4 | 261,712 | 2.8 |
| Totale bevolking | 8,054,648 | 9,002,338 | 9,532,516 | 10,151,806 | 10,045,200 | 9,503,807 | ||||||
| 1 bron: [3]. 2 bron: [4]. 3 bron: [5]. 4 bron: [6]. 5 bron: [7]. 6 bron: [8]. | ||||||||||||
Officiële talen
Religie
Wit-Russisch-orthodox en Russisch-orthodox 80%, rooms en oosters-katholiek 7%, protestanten ca. 2,7%, joden en moslims.
Geografie
- Grenzen: 3098 km, waarvan met Letland 141 km, Litouwen 502 km, Polen 605 km, Rusland 959 km, Oekraïne 891 km
Wit-Rusland kreeg zijn huidige vorm in 1946 (toen nog Wit-Russische SSR geheten).
Steden
| Zie Lijst van grote Wit-Russische steden voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Enkele steden in Wit-Rusland zijn:
Rivieren
Rivieren in Wit-Rusland zijn:
Bezienswaardigheden
- Woud van Białowieża, een van de vier nationale parken
- Kasteel Mir
- Kasteel van Njasvizj, architectonisch, residentieel en cultureel complex van de familie Radziwill in Njasvizj
- Geodetische boog van Struve
Economie
Wit-Rusland is economisch sterk afhankelijk van handel met Rusland. Rusland levert voordelig aardolie; daarvoor in ruil kunnen de Russen gratis gebruikmaken van pijpleidingen onder de Wit-Russische bodem (zie ook Wit-Russisch-Russisch gasconflict). De Wit-Russische economie is nog sterk op de communistische leest geschoeid met een groot aantal staatsbedrijven en strenge regelingen. Wit-Rusland deed als enig ex-Sovjetland niet aan schoktherapie. De inflatie is de beginjaren van de 21e eeuw sterk afgenomen: van 42,8% in 2003 tot 12,5% in 2010.[10]
- Munteenheid: 1 Wit-Russische roebel (BYN) = 100 kopeken; koers 2016: 1 BYN = euro 0,45; 1 EUR = 2,23 BYN
- BNP: US$28,7 miljard ($2870 per persoon)
- groei BNP: 6,1% (2003)
- Export: $16,14 miljard (2005) (machines en metaalproducten 34%, chemie- en aardolieproducten 22,5%, lichte industrie 9,5%)
- Exportpartners: Rusland (54,5%), Oekraïne (5%), Duitsland (3,5%), Polen (3,5%)
- Import: $16,94 miljard (2005) (chemie- en aardolieproducten 34%, machines en metaalproducten 26%)
- Importpartners: Rusland (56,5%), Duitsland (10,5%), Oekraïne (6%)
Op economisch vlak wordt Wit-Rusland gekenmerkt door het voortbestaan van grote staatslandbouwbedrijven, hoewel een vrijgave van de marktsector voorzichtig aangevat werd met ondersteuning uit Moskou. Wit-Rusland is minder sterk getroffen door de crisis van 2008-2009 dan de buren Rusland, Oekraïne en Letland en is momenteel welvarender dan de eerste twee landen. Het verschil met Oekraïne bestaat al jaren, maar de hogere levensstandaard ten opzichte van Rusland is een recent verschijnsel.
Energie
Wit-Rusland is voor zijn energie sterk afhankelijk van Rusland. Na het gasconflict in 2004 besloot de Wit-Russische regering de afhankelijkheid van Russische aardgas terug te dringen door de bouw van een met steenkoolgestookte elektriciteitscentrale en een kernenergiecentrale.[11] Verder werden kleinere projecten opgestart op basis van windenergie en waterkrachtcentrales. Als deze plannen volledig ten uitvoer zijn gebracht, neemt de afhankelijkheid van het Russische aardgas af van 80% in 2009 naar 55% in 2020. Het grootste project is de bouw van de kernenergiecentrale Wit-Rusland op 23 kilometer van de grens met Litouwen bij de plaats Ostrovets. Het Russische Atomstrojeksport is in 2013 gestart met de bouw van de centrale met een totaal vermogen van 2400 megawatt, verdeeld over twee VVER-reactoren.[11] In november 2018 komt de eerste reactor in bedrijf en medio 2020 de tweede als alles volgens plan verloopt.
Politiek
Hoewel er formeel een volksvertegenwoordiging en een gekozen president is, wordt Wit-Rusland toch over het algemeen gezien als een autocratie of dictatuur[5] onder president Aleksandr Loekasjenko. De laatste parlementsverkiezingen (2008) en presidentsverkiezingen (2010) gingen gepaard met grove tegenwerking van de campagne van de oppositie, het niet toelaten van waarnemers en mogelijke stemfraude.
De presidentsverkiezingen van 2001 werden gewonnen door Loekasjenko met 75,65 procent, tegen 15,65 procent voor tegenkandidaat Oeladzimir Hontsjaryk en 2,48% voor tegenkandidaat Sjarhej Hajdoekevitsj[12]. De oppositie stelde echter dat een derde van de stemmen vervalst was. Nadat op 17 oktober 2004 77,3 procent van de bevolking via een referendum gestemd had voor aanpassing van de grondwet, kon president Loekasjenko zich in 2006 verkiesbaar stellen voor een derde ambtstermijn. Volgens onafhankelijke berichtgevers was de uitslag van het referendum frauduleus.
Op 19 maart 2006 werden presidentsverkiezingen gehouden. President Loekasjenko won de verkiezingen geheel naar verwachting met meer dan 80% van de stemmen. Ook deze uitslag is volgens sommige onafhankelijke waarnemers vervalst. De dagen na de verkiezingen verzamelden duizenden demonstranten zich op het Oktoberrevolutieplein in de hoofdstad Minsk. De ordebewakers van gemeentelijke politie en federale KGB verjaagden de demonstranten na enkele dagen met veel geweld van het plein.
De Wit-Russische KGB is nog een belangrijke steunpilaar van de huidige regering. Een van de voorlopers van die geheime dienst is de Tsjeka en de Wit-Russische regering stimuleert de verering van de eerste leider van deze organisatie. Deze Feliks Edmoendovitsj Dzerzjinski geldt in Wit-Rusland als nationale held.
- Staatshoofd: president Aleksandr Loekasjenko
- Minister-president: Mikhail Myasnikovich
President
Het staatshoofd van Wit-Rusland is de president. Hij wordt op directe wijze voor een periode van vijf jaar gekozen. Loekasjenko werd in 1994 tot president gekozen en liet zijn ambtstermijn in 1996 via een referendum verlengen tot 2001. In 2001 werd hij herkozen. Omdat een president volgens de Wit-Russische grondwet niet meer dan twee termijnen aan de macht mag zijn, hield Loekasjenko op 21 oktober 2004 (dezelfde dag als de parlementsverkiezingen) een referendum waarin hij het volk vroeg een grondwetswijziging door te voeren om de termijnenlimiet af te schaffen. Een ruime meerderheid van de bevolking (79,42%) was vóór de grondwetswijziging die daarna werd doorgevoerd. Internationale waarnemers oordeelden dat er gefraudeerd was.
Premier en Raad van Ministers
De premier is voorzitter van de Raad van Ministers. De leden moeten lid zijn van het parlement en worden door de president benoemd.
Volksvertegenwoordiging
De volksvertegenwoordiging (Nationale Assemblée) bestaat uit een lagerhuis en een hogerhuis. Het lagerhuis heet Huis van Afgevaardigden en bestaat uit 110 leden. Daarnaast is er een uit 64 leden bestaand hogerhuis, de Raad van de Republiek. De leden van het Huis van Afgevaardigden worden voor een periode van vier jaar gekozen. 56 leden van de Raad van de Republiek worden indirect gekozen, terwijl 8 door de president worden benoemd.
Rechterlijke macht
De rechterlijke macht bestaat uit het Hooggerechtshof, (speciale) rechtbanken en het Constitutioneel Hof.
Alhoewel er stappen worden ondernomen om de doodstraf af te schaffen, voert Wit-Rusland nog steeds executies uit, door middel van een schot in het achterhoofd. De doodstraf wordt vaak opgelegd na een oneerlijke rechtszaak en marteling komt voor om bekentenissen te verkrijgen. Daarnaast weten zowel de gevangenen zelf als hun familie niet wanneer de voltrekking van de doodstraf zal plaatsvinden, waardoor beide in voortdurende angst voor het moment van executie verkeren. Alle informatie over de doodstraf in Wit-Rusland wordt geheimgehouden. Er zijn geen statistieken te verkrijgen over het aantal executies.
Politieke partijen
De macht en invloed van politieke partijen in Wit-Rusland is zeer gering. Het parlement bestaat grotendeels uit "partijlozen" die achter het beleid van Loekasjenko staan. Daarnaast zijn er drie partijen in het parlement die het regeringsbeleid steunen:
- Communistische Partij van Wit-Rusland (3 zetels)
- Agrarische Partij van Wit-Rusland (1 zetel)
- Republikeinse Partij van de Arbeid en Gerechtigheid (1 zetel)
Partijen die niet in het parlement vertegenwoordigd zijn, maar wel achter het beleid van Loekasjenko staan:
- Wit-Russische Socialistische Sportieve Partij
- Republikeinse Partij van de Arbeid en Gerechtigheid
- Liberaal-Democratische Partij van Wit-Rusland
De oppositie is niet in het parlement vertegenwoordigd. De belangrijke alliantie van oppositiepartijen is de Verenigde Democratische Krachten, bestaande uit vijf partijen, zoals het Wit-Russisch Volksfront en de Verenigde Burgerspartij van Wit-Rusland.
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Gemenebest van Onafhankelijke Staten |
|---|
|
| Landen in Europa |
|---|
|
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kosovo · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Macedonië · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland |
