Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lijst van Nederlandse plaatsen met stadsrechten: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(Cat anders) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 20: | Regel 20: | ||
* [[Austerlitz (Nederland)|Austerlitz]] 1806 | * [[Austerlitz (Nederland)|Austerlitz]] 1806 | ||
* [[Axel (plaats)|Axel]] 1213 | * [[Axel (plaats)|Axel]] 1213 | ||
* [[Baarn]] rond 1350 <ref name="baarn.nl">[ | * [[Baarn]] rond 1350 <ref name="baarn.nl">[https://www.baarn.nl/index.php?simaction=content&mediumid=1&pagid=357&rubriek_id=&stukid=2574#titel2574 De oorsprong van Baarn] op www.baarn.nl</ref> | ||
* [[Barsingerhorn]] 1415 | * [[Barsingerhorn]] 1415 | ||
* [[Batenburg]] 1349 | * [[Batenburg]] 1349 | ||
* [[Bergen op Zoom]] <ref> Het is niet precies bekend wanneer Bergen op Zoom stadsrechten heeft verworven omdat de stadsarchieven bij een grote stadsbrand in 1397 verloren zijn gegaan. Aangenomen wordt dat dit bij of al voor het afscheiden van de stad als heerlijkheid is gebeurd. </ref> | * [[Bergen op Zoom]]<ref>Het is niet precies bekend wanneer Bergen op Zoom stadsrechten heeft verworven omdat de stadsarchieven bij een grote stadsbrand in 1397 verloren zijn gegaan. Aangenomen wordt dat dit bij of al voor het afscheiden van de stad als heerlijkheid is gebeurd.</ref> | ||
* [[Berlikum]] 1355 | * [[Berlikum]] 1355 | ||
* [[Beverwijk]] 1298 | * [[Beverwijk]] 1298 | ||
| Regel 43: | Regel 43: | ||
* [[Delft]] 1246 | * [[Delft]] 1246 | ||
* [[Delfzijl]] 1825 | * [[Delfzijl]] 1825 | ||
* [[Deventer]] 1123<ref name="Deventerurbs"> In 952 werd het een stad (''urbs'') genoemd in een schenkingsoorkonde van koning Otto I aan het Mauritiusklooster in | * [[Deventer]] 1123<ref name="Deventerurbs"> In 952 werd het een stad (''urbs'') genoemd in een schenkingsoorkonde van koning Otto I aan het Mauritiusklooster in Maagdenburg,[https://www.mgh.de/dmgh/resolving/MGH_DD_K_I_/_DD_H_I_/_DD_O_I_S._241 Online versie]; 1ste helft 12e eeuw eerste vastlegging van rechten, vrije Duitse Rijksstad</ref> | ||
* [[Diepenheim]] vóór 1415 | * [[Diepenheim]] vóór 1415 | ||
* [[Doesburg]] 1237 | * [[Doesburg]] 1237 | ||
| Regel 117: | Regel 117: | ||
* [[Medemblik (stad)|Medemblik]] 1289 | * [[Medemblik (stad)|Medemblik]] 1289 | ||
* [[Megen]] 1357 | * [[Megen]] 1357 | ||
* [[Meppel]] 1644 <ref>[ | * [[Meppel]] 1644<ref>[https://www.encyclopediedrenthe.nl/Stadsrechten Meppel kreeg in 1648 van de drost van Drenthe voorwaarden waarop men zich in het stadje kon vestigen]</ref>,1809 | ||
* [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]] 1217 | * [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]] 1217 | ||
* [[Monnickendam]] 1355 | * [[Monnickendam]] 1355 | ||
| Regel 129: | Regel 129: | ||
* [[Nijkerk]] 1413 | * [[Nijkerk]] 1413 | ||
* [[Nijmegen]] 1230 (en Romeinse tijd) vrije Duitse Rijksstad | * [[Nijmegen]] 1230 (en Romeinse tijd) vrije Duitse Rijksstad | ||
* [[Oisterwijk (plaats)|Oisterwijk]] 1230 <ref>[ | * [[Oisterwijk (plaats)|Oisterwijk]] 1230<ref>[https://www.oisterwijk.nl/ Website Oisterwijk]</ref> | ||
* [[Oldenzaal]] 1249 | * [[Oldenzaal]] 1249 | ||
* [[Ommen]] 1248 | * [[Ommen]] 1248 | ||
* [[Oostburg (Nederland)|Oostburg]] 1237 | * [[Oostburg (Nederland)|Oostburg]] 1237 | ||
* [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]] 1809 <ref>[ | * [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]] 1809<ref>[https://www.oosterhout.nl/default.asp?p=http://www.oosterhout.nl/tDocumenten/detail.asp?pKey1=111211679 Website Oosterhout]</ref> | ||
* [[Ootmarsum]] 1325 | * [[Ootmarsum]] 1325 | ||
* [[Oss]] 1399 | * [[Oss]] 1399 | ||
| Regel 170: | Regel 170: | ||
* [[Tiel]] 13e eeuw | * [[Tiel]] 13e eeuw | ||
* [[Tilburg]] 1809 | * [[Tilburg]] 1809 | ||
* [[Utrecht (stad)|Utrecht]] 1122<ref name="Utrecht">In de rond 766 door [[Willibald (priester)|Willibald]] geschreven vita over Bonifatius wordt Utrecht (Trecht) een ''urbs'' genoemd; [ | * [[Utrecht (stad)|Utrecht]] 1122<ref name="Utrecht">In de rond 766 door [[Willibald (priester)|Willibald]] geschreven vita over Bonifatius wordt Utrecht (Trecht) een ''urbs'' genoemd; [https://www.mgh.de/dmgh/resolving/MGH_SS_rer._Germ._57_S._47 online versie (MGH), blz. 47, regel 25]. In de door [[Liudger]], vermoedelijk rond 795, geschreven vita over [[Gregorius van Utrecht]] noemt deze ''[[Traiectum (Utrecht)|Traiectum]]'' (Utrecht) een ''antiquam civitatem'': een oude stad; [https://www.mgh.de/dmgh/resolving/MGH_SS_15,1_S._71 online versie (MGH), blz. 71, regel 35]. In 936 wordt een oorkonde opgemaakt: koning [[Otto I van het Heilige Roomse Rijk|Otto I]] schenkt de stad Utrecht (''civitate Traiectensi'') het muntrecht.</ref> | ||
* [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]] 1452 | * [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]] 1452 | ||
* [[Veere (stad)|Veere]] 1355 | * [[Veere (stad)|Veere]] 1355 | ||
| Regel 217: | Regel 217: | ||
*13e eeuw [[Tiel]] | *13e eeuw [[Tiel]] | ||
*1204 [[Maastricht]] | *1204 [[Maastricht]] | ||
*1198-1212 [[Breda]] <ref>[ | *1198-1212 [[Breda]]<ref>Leo Nierse, [https://books.google.com/books?id=nkIemfQQkkEC&pg=PA20&dq=breda+oppida+libera ''Breda, stad van borderlords en baronnen''], blz. 21</ref> | ||
*1213 [[Axel (plaats)|Axel]] | *1213 [[Axel (plaats)|Axel]] | ||
*1213 [[Geertruidenberg (plaats)|Geertruidenberg]] | *1213 [[Geertruidenberg (plaats)|Geertruidenberg]] | ||
| Regel 225: | Regel 225: | ||
*1223 [[Domburg (Nederland)|Domburg]] | *1223 [[Domburg (Nederland)|Domburg]] | ||
*1225 [[Hindeloopen]] | *1225 [[Hindeloopen]] | ||
*1227 [[Groningen (stad)|Groningen]]<ref>Bedelorden en begijnen in de stad Groningen tot 1594 | *1227 [[Groningen (stad)|Groningen]]<ref>F. J. Bakker, ''Bedelorden en begijnen in de stad Groningen tot 1594''. Het hier gegeven jaartal is de eerste zekere vermelding van Groningen als stad. Er zijn vermoedens dat Groningen mogelijk tussen [[1122]] en [[1190]]; of 1190 en [[1230]] ongeschreven stadsrecht heeft gekregen; echter de eerste onomstotelijke verwijzing wordt gevonden in [[1227]].</ref> | ||
*1230 [[Nijmegen]] | *1230 [[Nijmegen]] | ||
*1230 [[Oisterwijk (plaats)|Oisterwijk]] | *1230 [[Oisterwijk (plaats)|Oisterwijk]] | ||
| Regel 387: | Regel 387: | ||
*1584 [[Terneuzen (stad)|Terneuzen]] | *1584 [[Terneuzen (stad)|Terneuzen]] | ||
*1585 [[Willemstad (Noord-Brabant)|Willemstad]] | *1585 [[Willemstad (Noord-Brabant)|Willemstad]] | ||
*1644 [[Meppel]]<ref>[ | *1644 [[Meppel]],<ref>[https://www.encyclopediedrenthe.nl/Stadsrechten Meppel kreeg in 1648 van de [[drost]] van Drenthe voorwaarden waarop men zich in het stadje kon vestigen]</ref> herbevestiging in 1809 | ||
*1672 [[Blokzijl]] | *1672 [[Blokzijl]] | ||
*1806 [[Austerlitz (Nederland)|Austerlitz]] | *1806 [[Austerlitz (Nederland)|Austerlitz]] | ||
*1806 [[Den Haag| | *1806 [[Den Haag|’s-Gravenhage]] | ||
*1809 [[Assen]] | *1809 [[Assen]] | ||
*1809 [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]] | *1809 [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]] | ||
| Regel 397: | Regel 397: | ||
*1811 [[Maassluis]] | *1811 [[Maassluis]] | ||
*1811 [[Zaandam]] | *1811 [[Zaandam]] | ||
*1811 [[Den Haag| | *1811 [[Den Haag|’s-Gravenhage]] (herbevestiging) | ||
*1825 [[Winschoten]] | *1825 [[Winschoten]] | ||
*1825 [[Delfzijl]] | *1825 [[Delfzijl]] | ||
| Regel 414: | Regel 414: | ||
* [[Ameide (dorp)|Ameide]], had van 1277 tot 1527 stadsrechten, daarna alleen nog een aantal stedelijke rechten. | * [[Ameide (dorp)|Ameide]], had van 1277 tot 1527 stadsrechten, daarna alleen nog een aantal stedelijke rechten. | ||
* [[Nijenstede]], stadsrechten vóór 1362, deze werden overgelegd naar de plaats [[Hardenberg]], doordat de meeste bewoners daarheen verhuisden in verband met de burcht die er destijds werd gebouwd. | * [[Nijenstede]], stadsrechten vóór 1362, deze werden overgelegd naar de plaats [[Hardenberg]], doordat de meeste bewoners daarheen verhuisden in verband met de burcht die er destijds werd gebouwd. | ||
* [[Noordwijk (Zuid-Holland)|Noordwijk]], kreeg op 1 april 1398 stadsrechten verleend, maar graaf Albrecht nam de verleningsbrieven op 12 maart 1399 weer terug, omdat de indieners niet gerechtigd waren tot een dergelijk verzoek (formeel is er dus geen sprake van verleende stadsrechten).<ref>[ | * [[Noordwijk (Zuid-Holland)|Noordwijk]], kreeg op 1 april 1398 stadsrechten verleend, maar graaf Albrecht nam de verleningsbrieven op 12 maart 1399 weer terug, omdat de indieners niet gerechtigd waren tot een dergelijk verzoek (formeel is er dus geen sprake van verleende stadsrechten).<ref>Meijer, A. H., [https://books.google.com/books?id=iztrDG1-Se8C&pg=PA95&dq=stadsrechten+noordwijk+1398 ''Straatnamenboek van Noordwijk: Noordwijks historie vanuit de straatnaam''] (1992)</ref> | ||
* [[Vreeland]], had van 1265 tot 1560 stadsrechten, hoewel sommige historici betwisten of de stadsrechten daadwerkelijk zijn ontnomen, wordt er algemeen aangenomen dat dit wel het geval is. | * [[Vreeland]], had van 1265 tot 1560 stadsrechten, hoewel sommige historici betwisten of de stadsrechten daadwerkelijk zijn ontnomen, wordt er algemeen aangenomen dat dit wel het geval is. | ||
* [[Wognum]] had van 1392 tot 1426 stadsrechten, daarna alleen nog een aantal stedelijke rechten. | * [[Wognum]] had van 1392 tot 1426 stadsrechten, daarna alleen nog een aantal stedelijke rechten. | ||
| Regel 427: | Regel 427: | ||
{{References}} | {{References}} | ||
}} | }} | ||
{{authority control|TYPE=g|Wikidata=Q11300388}} | |||
[[Categorie:Geschiedenis van Nederland naar plaats| ]] | [[Categorie:Geschiedenis van Nederland naar plaats| ]] | ||
[[Categorie:Lijst van Nederlandse steden|Stadsrechten]] | [[Categorie:Lijst van Nederlandse steden|Stadsrechten]] | ||
Huidige versie van 15 nov 2024 om 00:54
Aan een aantal plaatsen in Nederland zijn ooit stadsrechten toegekend. Van sommige van de plaatsen op de lijst is niet bekend of, en zo ja, wanneer stadsrechten verleend zijn. Dat die plaatsen, met name de meeste Friese steden, Appingedam en Groningen, wel een eigen stadsrecht bezaten staat daarbij echter niet ter discussie.
De toekenning van stadsrechten heeft sinds de herzieningen van de grondwet in 1848 geen betekenis meer. Vanuit planologisch gezichtspunt hebben veel van deze plaatsen niet de bevolkingsaantallen die de benaming rechtvaardigen voor wat nu onder een stad wordt verstaan.
Alfabetisch
Chronologisch
Verdwenen steden
- Burghorn, stadsrechten in 1492, maar nooit ontwikkeld tot stad. Is als buurtschap opgegaan in de bebouwde kom van Schagen.
- Delfshaven, stadsrechten in 1825, is als wijk opgegaan in Rotterdam en sinds de jaren 90 weer een deelgemeente van Rotterdam.
- Geyne, stadsrechten in 1294, werd in 1333 door de Hollanders verwoest en niet meer opgebouwd. Op deze plaats ligt nu Nieuwegein
- Hughevliet, stadsrechten in de 13e eeuw, is verdronken in de golven.
- Niervaart, stadsrechten in 1357, is verdronken in de golven. Later werd op dezelfde plaats Klundert gesticht, dat eveneens stadsrechten kreeg.
- Reimerswaal, stadsrechten in 1374, is verdronken in de golven.
Verloren stadsrechten
- Ameide, had van 1277 tot 1527 stadsrechten, daarna alleen nog een aantal stedelijke rechten.
- Nijenstede, stadsrechten vóór 1362, deze werden overgelegd naar de plaats Hardenberg, doordat de meeste bewoners daarheen verhuisden in verband met de burcht die er destijds werd gebouwd.
- Noordwijk, kreeg op 1 april 1398 stadsrechten verleend, maar graaf Albrecht nam de verleningsbrieven op 12 maart 1399 weer terug, omdat de indieners niet gerechtigd waren tot een dergelijk verzoek (formeel is er dus geen sprake van verleende stadsrechten).[12]
- Vreeland, had van 1265 tot 1560 stadsrechten, hoewel sommige historici betwisten of de stadsrechten daadwerkelijk zijn ontnomen, wordt er algemeen aangenomen dat dit wel het geval is.
- Wognum had van 1392 tot 1426 stadsrechten, daarna alleen nog een aantal stedelijke rechten.
Ook zijn er plaatsen die vergaande stedelijke rechten kregen. Deze worden soms ook tot de plaatsen met stadsrechten gerekend, omdat deze bundel aan stedelijke rechten in de praktijk bijna hetzelfde effect had als echte stadsrechten. Het gaat in dit verband om de plaatsen Diepenheim, Kuinre, Linne, Obdam-Hensbroek, Sas van Gent, Sijbekarspel, en Wijdenes en Oosterleek.
Zie ook
- Lijst van steden in België
- Vlek (nederzetting): aan enkele plaatsen in met name Friesland en Noord-Brabant zijn wel ooit bijzondere rechten verleend, maar omdat ze op steden kunnen lijken, mogen het steden, noch dorpen heten.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- ↑ 1,0 1,1 De oorsprong van Baarn op www.baarn.nl
- º Het is niet precies bekend wanneer Bergen op Zoom stadsrechten heeft verworven omdat de stadsarchieven bij een grote stadsbrand in 1397 verloren zijn gegaan. Aangenomen wordt dat dit bij of al voor het afscheiden van de stad als heerlijkheid is gebeurd.
- ↑ 3,0 3,1 In 952 werd het een stad (urbs) genoemd in een schenkingsoorkonde van koning Otto I aan het Mauritiusklooster in Maagdenburg,Online versie; 1ste helft 12e eeuw eerste vastlegging van rechten, vrije Duitse Rijksstad
- º Er wordt vanuit gegaan dat Langedijk zijn stadsrechten terug kreeg nadat deze waren afgenomen na een verloren strijd van Willems dochter Jacoba van Beieren tegen haar rivaal Philips van Bourgondi. Zie voor meer informatie hierover de subkop Stadrechten op het artikel van Langedijk.
- º Meppel kreeg in 1648 van de drost van Drenthe voorwaarden waarop men zich in het stadje kon vestigen
- º Website Oisterwijk
- º Website Oosterhout
- ↑ 8,0 8,1 In de rond 766 door Willibald geschreven vita over Bonifatius wordt Utrecht (Trecht) een urbs genoemd; online versie (MGH), blz. 47, regel 25. In de door Liudger, vermoedelijk rond 795, geschreven vita over Gregorius van Utrecht noemt deze Traiectum (Utrecht) een antiquam civitatem: een oude stad; online versie (MGH), blz. 71, regel 35. In 936 wordt een oorkonde opgemaakt: koning Otto I schenkt de stad Utrecht (civitate Traiectensi) het muntrecht.
- º Leo Nierse, Breda, stad van borderlords en baronnen, blz. 21
- º F. J. Bakker, Bedelorden en begijnen in de stad Groningen tot 1594. Het hier gegeven jaartal is de eerste zekere vermelding van Groningen als stad. Er zijn vermoedens dat Groningen mogelijk tussen 1122 en 1190; of 1190 en 1230 ongeschreven stadsrecht heeft gekregen; echter de eerste onomstotelijke verwijzing wordt gevonden in 1227.
- º Meppel kreeg in 1648 van de drost van Drenthe voorwaarden waarop men zich in het stadje kon vestigen
- º Meijer, A. H., Straatnamenboek van Noordwijk: Noordwijks historie vanuit de straatnaam (1992)
