Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Stavoren
Plaats in Nederland 
| |||
  | |||
| Provincie | Friesland | ||
| Gemeente | Súdwest-Fryslân | ||
| Coördinaten | 52°053′N 05°021′E | ||
| Inwoners (31 dec 2008) | 952 | ||
| Postcode | 8715 | ||
| Netnummer | 0514 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N359 | ||
| |||
Stavoren (Fries: Starum of Staveren) is een plaats in de gemeente Súdwest-Fryslân met ongeveer duizend inwoners. Stavoren is een voormalige Hanzestad en een van de Friese elf steden.
Stavoren ligt in het uiterste zuidwesten van de provincie Friesland (Nederland), aan drie kanten ingesloten door het IJsselmeer.
De haven is nu thuishaven voor schepen van de bruine vloot. Stavoren is ook het beginpunt van de Groene As Noord-Nederland, een route langs toeristisch interessante gebieden in Noord-Nederland naar Sellingen in de gemeente Vlagtwedde. Verder is Stavoren de poort van Friesland. Het is het beginpunt om de Friese meren op te gaan. Stavoren beschikt over 6 havens, hotel, camping en diverse B&B's.
Geschiedenis
Stavoren (in het Fries ook Staveren genoemd) is zo'n 300 jaar voor Christus ontstaan langs een waterloop. In de 11e eeuw verkreeg Stavoren van de Brunonen stadsrechten, die tussen 1058 e 1068 door Graaf Egbert de eerste met toestemming van keizer Hendrik V zijn verleend. Het was een belangrijke handelsstad. De grootschippers en kooplieden onderhielden belangrijke handelsrelaties met de landen rond de Oostzee. In 1285 werd Stavoren lid van de Hanze. De schippers uit Stavoren genoten bij passage van de Sont een oud voorrecht; bij de tolheffing werd hen voorrang verleend wat een flinke tijdwinst opleverde. Bij de Oostzeehandel speelde de Amsterdamse haven een belangrijke rol. Holland was met een snel groeiende bevolking voor de voedselvoorziening aangewezen op graanimporten uit de Oostzeelanden. De schippers uit Friesland waren voor Holland om die reden van levensbelang. Bij oorlogen tussen Holland en Friesland koos Stavoren dan ook dikwijls partij voor Holland. Echter niet bij de slag bij Warns dat ook wel aangeduid wordt als de slag bij Stavoren.
Aan het einde van de Middeleeuwen raakte het stadje in verval. De haven verzandde en bij de graanhandel speelde Stavoren geen rol van betekenis meer. Op dit feit is het verhaal Het Vrouwtje van Stavoren gebaseerd. Na deze tijd van verval kwamen er in de 17e en 18e eeuw weer betere tijden met zeevaart naar verre landen. Maar in de 19e eeuw ging het stadje verder achteruit. Van de eens zo internationale haven bleef niet veel over. Op toeristische zomerdagen komt het roemvolle havenstadje echter weer tot leven. Op de pieren bij de haveningang staan twee havenlichten en de vuurtoren.
Na aanleg van de spoorlijn Zaandam - Enkhuizen naar Amsterdam (waarmee ook de Veerdienst Enkhuizen - Stavoren naar Enkhuizen en de spoorlijn Stavoren - Leeuwarden tot stand kwamen), werd Stavoren een belangrijke Zuiderzeehaven.
Sinds de gemeentelijke herindeling van 1984 was Stavoren geen gemeente meer, en het behoorde tot 2011 tot de gemeente Nijefurd. Daarna ging Nijefurd op in de nieuwe gemeente Súdwest-Fryslân. Het Stadhuis van Stavoren heeft nu een andere bestemming.
Voorzieningen
Dankzij de watersport zijn er relatief veel voorzieningen in Stavoren te vinden. Zo is er een aantal horecagelegenheden en is er een kleine middenstand.
Bezienswaardigheden
- Beeldje van Het Vrouwtje van Stavoren
- Voormalig Stadhuis van Stavoren van 1880
- Vuurtoren van Stavoren van 1885
- J.L. Hooglandgemaal
- Ponthuus Toankamer
- Overtuin
Verkeer en vervoer
Scheepvaart
De Veerdienst Enkhuizen - Stavoren bestaat sinds 1886 en vaart tegenwoordig met het MS Bep Glasius. De overtocht van Stavoren naar Enkhuizen duurt ongeveer anderhalf uur; de dienst vaart alleen in het zomerseizoen, van april tot en met oktober. Verder zijn er twee sluizen in Stavoren die de scheepvaart van en naar het IJsselmeer begeleiden, de Johan Frisosluis uit 1966 en Sluis Stavoren. Deze laatste sluis is de oude zeesluis naar de Zuiderzee uit 1575. Er zijn plannen om de capaciteit van de Johan Frisosluis te vergroten.
Auto
Stavoren ligt niet aan een snelweg of een provinciale weg. Wel ligt het in de buurt van de N359 die van Leeuwarden via Bolsward naar de A6 bij Lemmer loopt.
Trein
Station Stavoren is het eindpunt van de spoorlijn uit Leeuwarden; van en naar Leeuwarden rijdt 1x per uur een trein.
De Friese Stoomtrein Maatschappij (FSM) had plannen om vanaf 2010 toeristische stoomtreinen te gaan rijden tussen Sneek en Stavoren. Waarschijnlijk zullen de treinen pas vanaf 2012 gaan rijden.
Fiets
Stavoren ligt aan de Hanzefietsroute, een van de fietsroutes geïnspireerd door het oude Hanzestedenverbond. De route begint bij Zaltbommel en komt onder andere langs Lübeck, Nijmegen, Arnhem en de Friese steden Stavoren, Hindeloopen en Bolsward. De route komt ook langs Frankfurt an der Oder, Berlijn en voert uiteindelijk via Sittard weer terug naar Zaltbommel. De route is ruim 3000 km lang. Voor de gehele route zijn GPS-tracks beschikbaar.
Wandelpaden
Stavoren maakt deel uit van twee wandelpaden. Het Friese Kustpad dat loopt tussen Stavoren en Lauwersoog. Het is 152 kilometer lang en komt onder andere langs Hindeloopen, Workum, Makkum en Harlingen. Het Zuiderzeepad loopt rond het IJsselmeer van Enkhuizen naar Stavoren en is 400 kilometer lang. Het pad in in beide richtingen met wit-rode tekens gemarkeerd.
Bekende inwoners uit Stavoren
- Bernhard van Haersma Buma
- Bendiks Cazemier
- Age Hains Boersma
- Andreas Cornelius
- Sybrand Marinus van Haersma Buma
- Aleid van Gelre
- Wilhelmus à Brakel
- Johannes van Hout
Wetenswaardigheden
Willem IV van Holland en Gerard II van Horne kwamen om bij veldslagen bij Stavoren.
In Toankamer 't Ponthus kunt u de geschiedenis en de film over het verhaal van het Vrouwtje van Stavoren zien.
In de nacht van 25 op 26 juli 2010 reed in Stavoren een onderhoudstrein bij het eindpunt door een stootblok. Het gevaarte schoof ca. 100 meter door, waarbij een vrijstaand winkelpand werd doorboord. Twee berijders van de trein raakten licht gewond, verder was er slechts sprake van materiële schade.
In het jaar 2011 viert Stavoren 950 jaar stadsrechten.
Zie ook
- Lijst van plaatsen aan of in de voormalige Zuiderzee
- Lijst van rijksmonumenten in Stavoren
- Lijst van burgemeesters van Stavoren
| Referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Stavoren op Wikimedia Commons.
| Hanze |
|---|
| Plaatsen in de gemeente Súdwest-Fryslân |
|---|
|
Steden: Bolsward · Hindeloopen · IJlst · Sneek · Stavoren · Workum |
| Friese elf steden |
|---|
|
Bolsward · Dokkum · Franeker · Harlingen · Hindeloopen · IJlst · Leeuwarden · Sloten · Sneek · Stavoren · Workum |
