Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Tijdlijn van de Lage Landen (van 1000 tot 1500)

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De tijdlijn van de geschiedenis der Lage Landen geeft een chronologie van feiten, gebeurtenissen en randevenementen die hebben bijgedragen tot de ontwikkelingen in de Lage Landen. Deze vormen een wisselend historisch en staatkundig conglomeraat van gewesten gelegen in het lager gebied rond de grote rivieren van Noordwest-Europa die in de Noordzee en het Nauw van Kales uitmonden. Reeds in de bronstijd en de ijzertijd (van het 3e tot het 1e millennium v.Chr.) zou het "Noordwestblok" zich cultureel hebben onderscheiden in deze gebieden. Daarna vormen zich variërende eenheden onder resp. Keltisch-Germaanse, en Romeinse invloeden. Vervolgens evolueren zij onder impuls van de kerstening mee in grotere imperiums met een toenemend feodale structuur. Uiteindelijk zorgt de opkomst van de steden voor toenemende rijkdom, maar ook verschuiving van de macht en versplintering. Pogingen tot centralisatie wisselen af in een evenwichtsspel met lokale tendensen tot autonomie.

Klik op een jaartal hieronder om het scrollen te beperken

-2000 -1000 -500 0 250 500 750
1000 1100 1200 1300 1350 1400 1450
1500 1520 1550 1575
1600 1625 1650 1675
1700 1725 1750 1775
1800 1825
Geschiedenis van Nederland

Tijdlijn
Bibliografie

..Naar overzeese gebiedsdelen
..Naar voormalige koloniën

Geschiedenis van België

Tijdlijn - Bibliografie



Winterlandschap met schaatsers en vogelknip, Pieter Bruegel de Oude, 1565

..Naar voormalige koloniën


~1000

Bestand:Belfort van Gent 2.jpg
Het belfort, symbool van de Gentse stedelijke macht
  • Een deel van Friesland wordt geclaimd door de graaf van Holland.
  • Door keizer Otto I (de Grote) en zijn opvolgers wordt de versterking van Antwerpen verder omgevormd tot burcht, met een indrukwekkende stenen muur.
  • Vanaf het jaar 1000 is Gent gedurende honderden jaren de grootste stad van de Nederlanden (tot rond 1550). Het is dan groter dan Londen of Keulen.
  • Oude vermeldingen van Ieper gelden als "Iprensis" en "Ipera". De naam zou afkomstig zijn van de het riviertje de Ieperlee, vroeger Ieper genoemd. Reeds vroeger zou zich hier een domein en bedehuis bevonden hebben. De Ieperlee vormt een waterweg in noordelijke richting naar de zee.

1001

1003

Bestand:Lambert Gerberga.jpg
Geerberga (links) en Lambertus (rechts), graaf en gravin van Leuven 1003-1015

1004

1005

1006

  • Ene Godefridus is net als het jaar hierop als prefectus belast met de kustverdediging. Hoewel hij niet veel kan uitrichten tegen de Vikingen, stoppen de aanvallen uiteindelijk, waarschijnlijk onder andere doordat zij overstappen op het christendom. Een andere oorzaak kan het groeiende potentieel van de bevolking in Europa zijn.
  • Tiel wordt door de Noormannen geplunderd.
  • Poppo treedt in bij de benedictijnen in het klooster Saint-Thierry in Reims. Tot de kloosters die hij tien jaar later zal gaan leiden, behoren die in Atrecht, Trier, Limburg, Echternach en Sankt-Gallen.
  • Liudolf van Brunswijk krijgt zeggenschap over de Friese gouwen Zuidergo, Oostergo en Westergo, die gezamenlijk het Graafschap Midden-Friesland vormen.

1007

1008

Antwerpen, Grote Markt
  • De stad Antwerpen krijgt haar eigen stadszegel.
  • Mechelen wordt voor het eerst genoemd in een nog bestaande oorkonde als Machlines.

1010

1012

Bestand:Low Countries Locator Flanders.svg
Graafschap Vlaanderen.

1013

  • Brabant vecht het stadsrecht van Hoegaarden aan om een versterking te bouwen.
  • Op 10 oktober komt hertog Lambert van Brabant in botsing met prinsbisschop Balderik II van Luik in de Slag bij Hoegaarden. Robert II van Namen verleent hulp aan de hertog van Brabant (de schoonbroer van zijn moeder) in zijn strijd tegen Balderik II van Luik. Robert neemt daarbij graaf Herman van Verdun (broer van Godfried III van Lotharingen) gevangen, wat de toorn oproept van keizer Hendrik II. Door tussenkomst van zijn moeder, Ermengarde, wordt de gevangene vrijgelaten en herwint Robrecht het vertrouwen van de keizer.

1014

Bestand:Heinrich II und Kunigunde.JPG
Hendrik II en Cunegonde van het Duitse Rijk.
  • 14 februari - Paus Benedictus VIII kroont Hendrik II tot keizer. Hendrik II richt vele scholen op, verdedigt de rijksgrenzen, en beijvert zich om vrede te stichten en de kerk tot ontwikkeling te brengen.
  • De Geloofsbelijdenis van Nicea wordt voor het eerst op verzoek van keizer Hendrik II toegevoegd aan de Katholieke mis samen met het filioque. Voorheen werd het credo in het geheel niet gebruikt in de liturgie.[1]
  • 28 september - De kust wordt zwaar getroffen door een stormvloed, met grote schade en vele doden als gevolg. In Zeeland bouwt men vliedbergen om als mottekasteel te fungeren, in Friesland legt men dijken aan.

1015

1017

Bestand:DomTorenUtrechtNederland.jpg
Domtoren Utrecht
  • De dom van Utrecht, de enige als kathedraal gebouwde kerk in het noorden, wordt vernietigd door brand.

1018

1020

Bestand:France Eure et Loir Chartres Cathedrale nuit 02.jpg
De kathedraal van Chartres (Cathédrale Notre-Dame de Chartres).

1021

1022

1024

Bestand:Sticht-Oversticht Utrecht.png
Grondgebied van het Sticht Utrecht

~1025

  • Katharen worden verbrand in Turijn, Toulouse en Aquitanië.
  • De laatste eland wordt in Nederland gejaagd.

1027

Bestand:Map France 1030-fr.svg
Koninkrijk Frankrijk in 1030

1031

1039

1041

1044

1046

Bestand:Thierry IV de Hollande.png
Dirk IV, Graaf van Holland
  • Hendrik III, koning sinds 1039 wordt door de paus tot keizer gekroond.
  • Boudewijn V van Vlaanderen palmt het gebied tussen de Schelde en de Dender in. De westgrens wordt vanaf nu de Dender en de steden op deze rivier moeten het nieuw verworven gebied beschermen.
  • Keizer Hendrik III dwingt Dirk IV afstand te doen van het door hem veroverde gebied. De keizer kan zich echter niet handhaven en moet zich terugtrekken, waarna Dirk de bisdommen Utrecht en Luik begint te plunderen. Bovendien sluit hij een verbond met Godfried met de Baard, de hertog van Opper-Lotharingen en de graven van Vlaanderen en Henegouwen. Hierop volgt het jaar daarop een tweede strafexpeditie waarbij de keizer Vlaardingen en de grafelijke burcht te Rijnsburg verovert. De burcht wordt geheel verwoest. Tijdens de terugtocht lijdt de keizer echter grote verliezen, waardoor Dirk's bondgenoten nu ook openlijk tegen de keizer in opstand komen
  • Wegens Boudewijns aansluiting bij de rebellie van hertog Godfried II van Lotharingen worden hem zijn Duitse rijkslenen ontnomen, meer bepaald de mark Valenciennes.

1047

Bestand:Brussel St. Michael and Gudula Cathedral - Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele.jpg
Kathedraal van Sint Michiel en Sint Goedele.

1049

~1050

Bestand:Meister des Codex Aureus Epternacensis 001.jpg
Folio 78 recto van de Codex Aureus van Echternach, Lazarus en Dives.
  • Vanaf ca. 1050 breekt een periode van economische groei aan, vooral in Noordwest-Europa. Het betreft hier voornamelijk Champagne, Vlaanderen en Brabant. Belangrijk is de handel in het Vlaamse laken. De jaarmarkten zorgen voor veel handel, die ook buitenlandse kooplieden aantrekt. De mensen verenigen zich in een Hanze en gildes. Op deze manier ontstaan de Vlaamse Hanze, de Hanze der XVII steden en de Duitse Hanze.
  • Mathildis van Vlaanderen trouwt rond 1051 met Willem de Veroveraar en wordt al snel een van zijn belangrijke adviseurs. In 1059 sticht ze de Abbaye-aux-Dames te Caen. Hun huwelijk helpt Willem niet alleen aan Vlaamse steun voor de inval in Engeland (in 1066) maar ook rust Mathildis van eigen geld een schip uit voor de invasievloot.

1054

1057

1058

1060

  • 4 augustus - Onder het regentschap van Anne van Kiev Volgt Filips I zijn vader op als koning van Frankrijk.

1061

Bestand:Lspn comet halley.jpg
Komeet Halley
  • 24 april - Komeet van Halley wordt waargenomen. De middeleeuwers hadden verwacht dat in het jaar 1000 de messias zou weerkeren. Nu dat op zich laat wachten treedt bij het volk een sfeer van wanhoop en gelatenheid in. Maar er heerst ook al geruime tijd wrevel, nervositeit en ridderstrijd, die deels gekanaliseerd zal worden in het plan voor een kruistocht, waartoe de paus begint op te roepen. Het motief is een vals gerucht als zouden de Moren de toegang tot Jeruzalem belemmeren. Paus Gregorius VII, voormalige abt van Cluny, wil echter vooral Constantinopel veroveren.
  • Floris I wordt opgevolgd door Dirk V als Graaf van Holland.

1064

1067

1068

Bestand:Matilda of Flanders Jardin du Luxembourg.jpg
Mathildis van Vlaanderen, hertogin van Normandië en koningin van Engeland.
  • Met pinksteren wordt Mathildis van Vlaanderen tot koningin van Engeland gekroond in Westminster Abbey. Mathilde regeert bij afwezigheid van Willem in zijn naam, waarbij Mathilde steeds in Engeland is als Willem in Normandië is en omgekeerd.

1070

Bestand:Robrecht de Fries.png
Robrecht de Fries.

1075

1076

Bestand:Antwerpen1477.png
De mark Antwerpen (1477)

1077

1082

1084

Bestand:La Grande Chartreuse.JPG
Grande Chartreuse.

1086

Bestand:Affligem - Abdij van Affligem.jpg
De Benedictijnenabdij van Affligem.

1088

Bestand:Seal of the University of Bologna.svg
Zegel van de eerste universiteit.

1089

Bestand:Godefroi 4.jpg
Godfried van Bouillon

1093

1094

Bestand:04-06-13 Arras 01.JPG
Grote markt van Arras.

1095

  • Urbanus II houdt een bespreking te Piacenza met bisschoppen uit Frankrijk, Duitsland en Italië. Hierbij is ook een delegatie van de Byzantijnse keizer Alexius I Comnenus aanwezig.
  • Urbanus II roept tijdens de Synode van Clermont uitdrukkelijk op tot een kruistocht.
  • Herman III van Hochstaden is Aartsbisschop van Keulen en wordt aartskanselier van Italië.
  • Graaf Arnold I van Loon verhuist het grafelijk hof van Borgloon naar Kuringen, omdat deze plaats centraler in zijn graafschap ligt.
  • Abdij Neresheim wordt gesticht door graaf Hartmann van Dillingen en zijn vrouw Adelheid.
  • De augustijnen stichten bij Dielegem een abdij.
  • Gualgericus, bisschop van Kamerijk, erkent het bestaan van de religieuze gemeenschap op de Curtenbergh in Brabant. Daarom wordt 1095 als stichtingsdatum van Kortenberg aanvaard. (De kloosterlingen verhuizen in 1222 van de heuvel (de Curtenbergh) naar het dal aan het Minneveld waar nu nog steeds de Abdij van Kortenberg is gevestigd). Van oudsher is het de woonplaats van de heren van Kortenberg, die een belangrijke rol spelen in de geschiedenis van het Hertogdom Brabant. (Zie ook het Charter van Kortenberg).
  • De vroeg-middeleeuwse schrijver Ivo van Chartres schrijft zijn werk: Panormia.

1096

Bestand:PeoplesCrusadeMassacre.jpg
Het volk trekt op kruistocht

1099

~1100

  • Boudewijn van Boulogne laat het graafschap Edessa over aan Boudewijn van Bourg en wordt in Jeruzalem tot koning gekroond.
  • Omstreeks 1100 verleent de graaf van Vlaanderen aan de stad Gent het recht een eigen schepenbank in te stellen. Zo groeit de stad langzamerhand uit tot een autonome macht met volledig zelfstandige instellingen. Gent is altijd een vrijheidslievende en rebelse stad gebleven. De burgers vechten er honderden jaren tegen de vorsten om hun privileges of vrijheden te vrijwaren.
  • In de 12e eeuw richten de Gentenaren een Hanze op voor de handel op het Rijnland en in Sint-Omaars wordt een Hanze opgericht die handel op Engeland en Frankrijk beoogt.
  • Het Oudfries wordt geplaatst als een taal die werd gebezigd van 1100 tot 1575.
Bestand:Hebban olla vogala fragment.jpg
Hebban olla uogala nestas bigunnan hinase hi(c) (e)nda thu uuat unbidan uue nu.

1101

  • Hendrik de Vette van Northeim wordt door keizer Hendrik IV beleend met de Friese gebieden nadat in 1099 bisschop Koenraad van Utrecht door een Friese koopman is gedood. Voor de graafschappen Stavoren, Westergo en Oostergo deed dit waarschijnlijk te veel denken aan de tijd van de Brunonen. Hoewel hij in Stavoren aanvankelijk vriendelijk ontvangen wordt, vermoedt Hendrik een list en vlucht, waarna hij door Friese schippers gedood wordt. In de periode hierna wordt het gebied betwist door de graven van Holland - Dirk VI trouwt met Sophie, een kleindochter van Hendrik de Vette - en de bisschoppen van Utrecht die echter geen permanente macht uit kunnen oefenen. Geholpen door landschappelijke omstandigheden is er geen sprake van een landsheerlijk gezag. Het gebrek hieraan zorgt voor een voortdurende strijd tussen herenboeren.
  • De bisschop van Utrecht, Burchard van Lechsgemünd ziet zich gedwongen Floris II, de graaf van Holland als leenheer te erkennen.
  • Limburg verandert van graafschap in hertogdom.
  • Kruisvaart van 1101.

1104

  • Keizer Hendrik V van Duitsland versterkt de Burcht van Antwerpen. De muren worden verhoogd van 5 meter naar 12 meter en de dikte van de muren van 1,35 meter naar 2 meter.

1105

  • Bisschop Burchard van Utrecht wijdt de kapittelkerk van Zutphen, welke graaf Otto van Zutphen na oorlogsverwoesting liet wederopbouwen, in en wijdt het godshuis aan Walburga.
  • Hendrik I van Engeland stuurt een vloot naar Normandië om een eind te maken aan het gestook van zijn broer Robert.

1106

  • De politiek om Lotharingen in het rijk te integreren is mislukt.
  • Godfried I - graaf van Leuven en vorst van Brabant - ontvangt van keizer Hendrik V de hertogstitel die bij Neder-Lotharingen hoort, nadat Godfried van Bouillon is overleden op de Eerste Kruistocht. Vanaf nu is Brabant een hertogdom.
  • Lambert, de Heer van Lissewege schenkt een domein met kapel aan de benedictijnen die er een abdij stichten, de abdij Ter Doest. In deze periode schenken veel adellijken, voor ze op kruistocht trekken, onroerend goed voor gebruik aan abdijen tot zij terugkeren. Velen keren niet terug.

1108

1109

1111

1112

1113

  • Bisschop Frederik I van Bremen sluit een verdrag met priester Heinricus en een groep kolonisten. In het verdrag worden zij Hollanders genoemd, als eersten in de geschiedenis. In de periode daarna vestigen zich nog regelmatig Hollanders in Noord-Duitsland om grond te ontginnen.

1114

1115

Bestand:BernhardClairvaux Lactatio SourceUnknown.jpg
Bernard ontvangst melk uit de borsten van de Maagd Maria. De scène is een legende die zich naar verluidt zou hebben afgespeeld in de Dom van Speyer in 1146.

1117

  • Dünnwald bij Keulen (aan de overkant van de Rijn) wordt tot parochie verheven; tegelijk staat de Keulse bisschop toe er een klooster van reguliere koorheren te vestigen.

1118

1119

1120

Bestand:Vezelay Ste-Madeleine Langhaus.jpg
Interieur van de basiliek La Madeleine in Vézelay, gewijd aan Maria Magdalena.
  • De jonge Boudewijn IV van Henegouwen volgt onder voogdijschap van zijn moeder Yolanda van Gelre zijn vader op als graaf van Henegouwen.
  • De Abdijkerk van Vézelay gaat in vlammen op. Zo'n duizend pelgrims die zich op weg naar Santiago de Compostella verzameld hadden komen om het leven. Er wordt snel besloten te gaan bouwen aan een nieuwe basiliek.
  • Homoseksualiteit wordt quam faciens tam patiens -zowel de actieve als de passieve partij- bestraft met de brandstapel, tenzij de passieve partij te jong of te oud is en aannemelijk gemaakt kan worden dat er sprake was van dwang.

1121

1123

1124

1125

1127

Bestand:KareldeGoede.jpg
Middeleeuws reliëf, waarop de moord op Karel de Goede is uitgebeeld.

1128

1129

1132

Bestand:Abbaye d'Orval - Fontaine Mathilde 1.jpg
De "Fontaine Mathilde" in Orval.

1133

1134

  • 4 oktober - Vlaanderen, Walcheren en Zuid-Beveland worden zwaar getroffen door een watersnood. Deze maakt veel ontginningen ongedaan. Vlaardingen raakt geïsoleerd, maar het Zwin is vergroot en Brugge wordt via die zeearm juist beter bereikbaar vanuit de Noordzee. In plaats van getijdenvaart kunnen de grotere schepen, vooral de kogge (afgeleid van het vikinschip), nu tot dicht bij Brugge varen.
  • Vanuit vele richtingen worden initiatieven ontplooid voor dijkenbouw en waterschappen en hoogheemraadschappen opgericht.
  • Als gevolg van die bedijkingen is de zeearm van het Zwin gaan verlanden. Door verdere aanslibbing en verzanding is er op vandaag niet veel meer dan een strandgeul met achterliggende slufter van over.
  • De Abdij van Berne in Gelderland wordt gesticht als canonie samen met de priorijen in Hierden en Tilburg en is onderdeel van de Brabantse circarie.

1135

1139

1141

Bestand:Michele.jpg
De Friezenkerk gezien vanaf de koepel van de Sint-Pietersbasiliek.

1145

  • Begin van de bouw van de Kathedraal van Chartres. Door een brand in 1194 is daar echter weinig meer van over.
  • Bernard van Clairvaux wordt naar Zuid-Frankrijk gestuurd om de Katharen te overtuigen zich terug bij de Katholieke Kerk aan te sluiten. Zijn preken vinden geen gehoor. Hij wordt zelfs enkele malen door de plaatselijke bevolking uitgejouwd.

1146

1150

Bestand:Van-Veldeke-Denkmal.jpg
Veldekemonument in Hasselt.
  • Hendrik van Veldeke (ook: He(y)nric van Veldeke(n), Duits Heinrich von Veldeke, voor of omstreeks 1150 – na 1184) is de eerste volkstalige schrijver van de Lage Landen die we bij naam kennen. Vermoedelijk behoorde Veldeke tot een geslacht van ministerialen, (onvrije lagere edelen). Het bestaan van dit geslacht wordt in oorkonden van de dertiende eeuw vermeld. Uit het feit dat hij in zijn werken Latijnse bronnen heeft gebruikt, blijkt dat hij een goede opleiding heeft genoten.

1157

1160

  • De stad Grevelingen wordt versterkt. De plaats is belangrijk geworden dankzij graaf Diederik van de Elzas, die hier een haven sticht. Deze zal lange tijd als voorhaven voor Sint-Omaars dienen via de gekanaliseerde Aa en een thuishaven zijn voor een vloot van haringvissers en een aanvoerhaven van zout, wijn en fruit.

1163

Bestand:NotreDameDeParis.jpg
De Notre-Dame van Parijs in vroege Gotiek.
  • 21 december - Sint-Thomasvloed, door de enorme kracht van de stormwind wordt het water van de Oude Rijn bij de toch al verzande monding bij Katwijk teruggedreven in de rivier. Hierdoor lopen de polders van eerst Holland en later Utrecht onder water.
  • In opdracht van bisschop Maurice de Sully wordt in Parijs een begin gemaakt met de bouw van de Notre-Dame van Parijs, die in 1285 voltooid zal worden.
  • Concilie van Tours.

1164

1165

  • Nadat Floris III van Holland in conflict is gekomen met bisschop Godfried van Rhenen doordat de graaf de Oude Rijn laat blokkeren bij Zwammerdam om de wateroverlast in zijn gebied te verminderen, brengt de bisschop de zaak voor keizer Frederik Barbarossa. De keizer beslist dat de Suadenborchdam moet worden verwijderd. Het is één van de laatste malen dat iets blijkt van een keizerlijk oppergezag in de Lage Landen en Floris trekt zich ook niets aan van de uitspraak.

1167

1168

  • Er wordt een dwarsdam aangelegd in de Zwinbedding, die zijn naam aan de stad Damme zal verlenen.

1171

Bestand:Creiler woud.jpg
Locatie van het Creiler Woud omstreeks het jaar 1000. Exacte grenzen van het bos zijn onbekend.

~1175

Hendrik van Veldeke, zoals afgebeeld in de 14e-eeuwse Codex Manesse

1179

1180

Bestand:Gravensteengent22042008.JPG
Het Gravensteen

1182

1183

1184

Bestand:Evangeliarum Maasland.jpg
Evangeliarum uit Maasland.

1185

1187

Bestand:BNF, Mss fr 68, folio 399.jpg
Onthoofding van Reinoud van Châtillon

1188

  • Bredevoort komt voor het eerst voor op de lijst met bezittingen van de aartsbisschop van Keulen van dit jaar, die drie aandelen van het kasteel Bredevoort bezit.
  • Haaksbergen wordt gesticht.

1190

1191

1192

Bestand:Prince-Bishopric of Liége (topogaphy)-nl.png
Luik (tweede helft 14e eeuw).

1194

  • De kathedraal van Chartres wordt verwoest door brand. Begin van de bouw van de huidige kathedraal (tot 1220), het grootste en hoogste bouwwerk dat het Westerse christendom tot dan toe had voortgebracht.

1195

1196

1197

1199

Bestand:The Cloth Hall, Ypres, Belgium.jpg
Lakenhalle van Ieper

1200

Bestand:0 Het Steen - Antwerpen (1).JPG
Het Steen
  • Het Steen, de voormalige ringwalburg, wordt gebouwd vanaf dit jaar tot aan 1225.
  • Lodewijk VIII van Frankrijk trouwt op 12-jarige leeftijd met Blanche van Castilië.
  • De stad Borgloon krijgt in een tweede omwalling rondom de burcht.
  • De Kogge doet voor het eerst haar intrede, oorspronkelijk ontwikkeld uit het Vikingschip.
  • Naar het voorbeeld van de jaarmarkten in de Champagne wordt de jaarmarkt "Brugghemarct" van Brugge bekrachtigd door het charter van Boudewijn IX. Brugge groeit uit tot de belangrijkste haven in Noordwest-Europa en is in de 14e en 15e eeuw een wereldmarkt.
  • De Vlaamse Hanze van Londen wordt in het begin van de 13e eeuw opgericht. Ze is interstedelijk van karakter en gericht op de handel met Engeland en Schotland. Ze staat onder leiding van Brugge en Ieper. Als tegen het einde van de 13e eeuw de handel in Vlaanderen in het algemeen terugloopt, raakt deze Hanze in verval.
Bestand:Santa Lutgarda-Goya.JPG
"Santa Lutgarda" door Francisco Goya, 1787. Monasterio de San Joaquín y Santa Ana, Valladolid.

1202

1203

Bestand:Onze-Lieve-Vrouwekerk te Kortrijk.jpg
De Onze-Lieve-Vrouwekerk van Kortrijk

1204

1205

1207

1208

1211

Bestand:Cathedral Notre-Dame de Reims, France.jpg
Onze-Lieve-Vrouw-kathedraal van Reims

1212

1213

1214

Bestand:Bataille de Bouvines gagnee par Philippe Auguste.jpg
Horace Vernet : De Slag bij Bouvines

1215

1216

1217

1223

Bestand:Conquetes Philippe Auguste.gif
De groei van de huismacht van de Franse koning onder Filips II

1224

1226

1227

1229

1230

1231

1232

1234

Bestand:Johannavanconstantinopel.jpg
Johanna van Constantinopel.

1235

1240

1241

1242

1244

Bestand:Cathars expelled.JPG
Katharen worden verbannen uit Carcassone
  • 16 maart: De kruistocht tegen de Katharen loopt ten einde. Montségur valt en 200 ketters worden verbrand.
  • Jeruzalem gaat voorgoed verloren voor de kruisvaarders.
  • Margaretha II wordt gravin van Vlaanderen en Henegouwen.
  • De gravin van Vlaanderen sticht het Begijnhof van Rijsel (zie:Begijnhoven in de Franse Nederlanden) en het jaar daarna dat van Douai. Een begijnhof wordt beheerd door een grootmeesteres, die zich door meesteressen laat adviseren en bijstaan. Maar voor hun geestelijk leven staan begijnen noodgedwongen onder het gezag van de bisschop, die door de pastoor wordt vertegenwoordigd. Ook bezoeken soms dominicanen of franciscanen de begijnconvenanten om er te prediken, biecht te horen, en eventueel het bestuur van de (groot-)meesteres te controleren.

1247

1248

  • 12 januari - Hertog Hendrik II van Brabant verleent op zijn sterfbed aan zijn onderdanen het eerste algemeen landsprivilegie voor Brabant, waarbij hij onder meer rechtszekerheid belooft. Het is ook bedoeld om de opvolging door zijn nog jonge zoon Hendrik III in de ogen van zijn onderdanen te vergemakkelijken.
  • 15 augustus - Begin bouw van de Dom van Keulen.
  • Start van de bouw van de Ridderzaal (Den Haag) door graaf Willem II. Hij belegert Aken gedurende zes maanden, waarna hij zich in dezelfde stad als Karel de Grote tot Rooms koning laat kronen. In 1256 zou hij zelfs tot keizer gekroond worden, maar voordat de kroning kan plaatsvinden, wordt hij gedood bij Hoogwoud terwijl hij tegen de Westfriezen optrekt.
  • De Zuiderzee ontstaat door het binnenstromen van zeewater in het Flevomeer na duinbreuken.
  • Start van de Zevende kruistocht onder leiding van Lodewijk IX de Heilige.

~1250

Bestand:Hadewijch gedicht1 HsGent f49r.jpg
Hadewijchs 1e strofische gedicht (lied): Ay al es nu die winter cout / cort die daghe / ende die nachte langhe. Handschrift Gent, UB, 941, f. 49r.
  • De werken van Hadewijch van Antwerpen worden geschreven in een Brabantse variant van het Middelnederlands. Naar alle waarschijnlijkheid was zij een begijn. Brabant strekt zich in die tijd verder uit dan de grenzen van de provincies Noord-, Vlaams- en Waals-Brabant in België en Nederland: ook de Belgische provincie Antwerpen maakt deel uit van het Brabant van Hadewijchs tijd. Hadewijch is zowel met Latijnse theologische teksten als met een overwegend Franse traditie van minneliederen (chansons) vertrouwd: voor een vrouw is dat in die tijd op zich al uitzonderlijk, en enkel denkbaar in milieus met financiële armslag. In de Lijst der volmaakten noemt zij een begijn die door een inquisiteur vermoord is. Ook Van den vos Reynaerde wordt rond deze tijd geschreven door ene Willem.
  • 8 februari - Zevende kruistocht: Robert I van Artesië, broer van koning Lodewijk IX van Frankrijk, sneuvelt met een groot aantal Tempeliers in een overmoedige aanval op Caïro. De plaats van de veldslag zal later El-Mansoera worden genoemd.
  • De Westfriese Omringdijk wordt voltooid. De 126 kilometer lange dijk die om West-Friesland loopt, moet het land beschermen tegen de Noordzee en de Zuiderzee.
  • De bisschop van Utrecht is de bouwheer/eigenaar van de stoomkorenmolen, de Bisschopsmolen, in Oldenzaal.
  • Vlaanderen geniet een speciale status binnen het Franse koninkrijk: het is weliswaar in naam afhankelijk van Frankrijk, maar voert sinds graaf Boudewijn II een onafhankelijke koers (einde 9e eeuw). Economisch is het immers veel meer afhankelijk van de handel met Engeland, voornamelijk door de wolhandel. Het feodale systeem is al lang ondermijnd sinds de opkomst van de macht van de drie grote Vlaamse steden Brugge, Gent en Ieper.
Bestand:Kaart Hanzesteden en handelsroutes.jpg
Hanzesteden en handelsroutes
  • Aanvankelijk voeren veel schepen tussen Brugge en Noord-Duitsland binnenduins, wat voor de kleine schepen veiliger was. Vanaf 1250 begint de Ommelandvaart, waarbij men Jutland rondt op weg naar de Oostzee.

1251

1252

1253

1256

1261

  • De joodse gemeenschap in Antwerpen wordt voor het eerst vermeld in het 'testament', een voorloper van de hertogelijke oorkonden of constituties, van Hendrik III van Brabant. Zijn wil is dat Joden die zich schuldig maken aan leen- en woekerpraktijken volledig zouden worden uitgeroeid.

1266

Bestand:Der naturen bloeme volkeren Detmold LB 70 f 12r.jpg
Vreemde volkeren in Der naturen bloeme (Jacob van Maerlant) .

1267

1269

Bestand:Amiens-cathédrale.jpg
Notre-Dame van Amiens (1269)

1270

  • Jacob van Maerlant schrijft aan de vertaling/bewerking van de Historia scholastica van Pierre le Mangeur alias Petrus Comestor († 1179), een toonaangevend handboek Bijbelse geschiedenis (lett. heilsgeschiedenis voor de schoolbanken), dat gebruikt wordt aan de theologische faculteit te Parijs, en voltooit deze "Rijmbijbel" het jaar daarop op 25 maart.
  • 1 september - Gravin Margaretha II van Vlaanderen laat beslag leggen op alle bezittingen van Engelse kooplieden vanwege achterstallige betalingen van een beursloon dat al rond 1066 was aangegaan door de Engelse koningen.
  • 24 september - Hendrik III van Engeland reageert op de gebeurtenissen in Vlaanderen door de Vlaamse handelaren in Engeland te arresteren en hun goederen en schepen in beslag te nemen. Hoewel vele handelaren vlak daarvoor het land hebben verlaten, zijn de gevolgen ernstig, doordat het embargo voor de Vlaamse kooplieden duurt tot 1274, met moeilijkheden tot 1278.
  • Na het Engels-Vlaams handelsconflict van 1270-1274 wordt de "Londense Hanze" in Brugge uitgebreid met verschillende steden tot de "Vlaamse Hanze van Londen".

1275

1276

1277

Bestand:Dollart.png
Dollard

1278

1280

Bestand:Gewelf Mariakerk Krewerd.jpg
Gewelf in de Mariakerk van Krewerd.
  • De romanogotische Mariakerk van Krewerd wordt gebouwd in Groningen.
  • Grote overstromingen hebben plaats in Noord-Nederland en leiden tot het ontstaan van de Lauwerszee.
  • De Gooise boeren krijgen van graaf Floris V de gebruiksrechten over de woeste (onontgonnen) Gooise gronden, bestaande uit heide, bos, en stuifduinen.
  • Brugge kent als handelscentrum haar grootste bloei tussen 1280 en 1480. In deze periode verblijft er een bont gezelschap van vreemde kooplui met meestal een eigen natiehuis en pakhuizen. Als meest zuidelijke kantoor van de Duitse Hanze (zie Hanzekantoor van Brugge), wordt Brugge de belangrijkste en meest zuidelijke handelsvestiging in het buitenland. Het fungeert daardoor als draaischijf voor de handel tussen Zuid- en Noord-Europa.

1281

1282

1283

Bestand:Spiegel Historiael.jpg
Spieghel Historiael van Jacob van Maerlant.

1287

1288

1289

  • Limburg maakt voortaan deel uit van het Hertogdom Brabant. Een contingent van Keulse burgers vecht mee aan de kant van de hertog van Brabant, de vijand van de prins-bisschop van Keulen. Dankzij de nederlaag van de aartsbisschop kan de stad zich van diens heerschappij bevrijden en in feite een onafhankelijke stadstaat worden middenin de rest van het keurvorstendom, dat onder het gezag van de aartsbisschop blijft. Die aartsbisschop zal voortaan zijn zetel hebben te Bonn.

1294

  • Edward I wijst Dordrecht aan als wolstapel. Alle export van Engels wol en laken moet daarheen gaan, zodat de koning controle heeft voor zijn belastingheffing.

1296

1297

Bestand:Meuble héraldique Fleur de lys.svg
Fleur-de-lys.

1298

Bestand:Brugge - Waterhalle 1294 - 1787.jpg
Detail van een Brugs stadsplan van Marcus Gerards (1562) met rechtsonder de Grote Markt met onder meer de Waterhalle en het belfort met stadshallen.
  • Het Zwin verzandt geleidelijk. Rond de vaargeul worden daarom verschillende havens gesticht, zoals Muide (bij de monding van het Zwin, cf. Sint Anna ter Muiden), Hoeke (dichter bij Damme), Monikerede en Lamminsvliet (vanaf 1303 bekend onder de naam Sluis), om mogelijk te maken dat Brugge nog steeds handel kan drijven.
  • Eduard I van Engeland trekt zijn hulptroepen uit Vlaanderen terug.

1299

1300

1301

1302

Bestand:Goedendag on chest of Kortrijk.jpg
Relief van de Guldensporenslag op de Kist van Oxford.
Bestand:Nicaise de Keyser02.jpg
Willem van Saeftinge doodt Robert II van Artois
Voorstudie door Nicaise De Keyser
  • Maart - de Liebaards van Gent komen in opstand na het opnieuw verhogen van de belastingen. Daarbij worden de Fransgezinde Leliaards uit de stad Gent gezet. Ook in Brugge grijpen de Liebaards opnieuw de macht.
  • De landvoogd organiseert zijn leger in Kortrijk om Gent en Brugge weer in zijn greep te krijgen. Uit vrees voor represailles geeft het Gentse stadsbestuur toe en zegt het toe zich verder afzijdig te houden.
  • 18 mei (Goede Vrijdag) - Brugse Metten: Als het kleine Franse garnizoen van de landvoogd Brugge bezet, worden zij in de nacht van 18 op 19 mei door de Liebaards massaal afgeslacht. De landvoogd zelf kan maar op het nippertje ontkomen. De Bruggelingen richten ook een slachting aan onder de Leliaards, de Fransgezinde hoge burgerij. Leiders van de opstand zijn de wever Pieter de Coninck en Willem van Gulik de Jongere, bijgestaan door de slager Jan Breydel.
  • Het wordt duidelijk voor alle aanhangers van de graaf dat een gewapend optreden van Frankrijk nu onvermijdelijk is geworden. Willem van Gulik, een kleinzoon van Gwijde van Dampierre, en Gwijde van Namen, een zoon, organiseren het verzet. Het verzetsleger bestaat vooral uit boeren, ambachtslieden en poorters, samen met enkele stedelijke milities en ridders. Het wordt vooral door het stadsbestuur van Brugge gefinancierd.
  • Woensdag 11 juli - Guldensporenslag: op het Groeningheslagveld te Kortrijk tussen milities van het graafschap Vlaanderen en het leger van de koning van Frankrijk. De slag is in militair opzicht opmerkelijk, omdat piekeniers en boogschutters in staat blijken een ridderleger te bedwingen. De Franse adel verliest een zestigtal baronnen en heren, honderden ridders en meer dan duizend schildknapen. Ook de Franse tros valt in Vlaamse handen. Langs Vlaamse zijde onderscheiden zich, volgens Velthem, Boudewijn van Popperode (de burggraaf van Aalst) en de Zeeuws-Vlaming Willem van Boenhem. Vooraf was onder de Vlamingen afgesproken geen gevangenen te maken en ook geen oorlogsbuit te verzamelen. Dit is voor deze tijd een uitzonderlijke instelling. Volgens de regels van de toenmalige oorlogsvoering wordt een ridder, die van zijn paard geslagen is, gevangengenomen maar niet gedood. Gevangen ridders brengen immers heel wat losgeld op. Als de Fransen zien dat hun ridders worden afgeslacht, slaan zij op de vlucht. Slechts op het einde worden enkele Franse ridders, zoals Raoul de Grantcourt, gevangengenomen uit respect voor hun dapperheid en in bescherming genomen door een Vlaamse ridder. Ze worden door Willem van Gulik overgedragen aan de Gentenaar Jan Borluut, om dan het losgeld te innen.
  • De stad Kassel geeft zich aan Willem van Gulik de Jongere over en in november verovert hij het kasteel van Rupelmonde.
  • De Zwarte Welfen grijpen de macht in Florence en verbannen Dante Alighieri en zijn familie.

1303

1304

1305

  • 23 juni - Verdrag van Athis-sur-Orge gesloten tussen graafschap Vlaanderen en het koninkrijk Frankrijk. Er wordt een groot bedrag vastgesteld dat betaald dient te worden aan de Franse koning. Het voorziet in een algehele amnestie, de vrijlating van alle gevangenen en het herstel van Vlaanderen als vorstendom met erkenning van de graaf als hoogste gezag; maar ook een boete van 20.000 pond en een herstelbetaling van 400.000 pond, te betalen door de Vlamingen, en het recht van de Franse koning om in geval van oorlog Vlaamse krijgers op te eisen. Als waarborg worden de kasselrijen van Dowaai, Orchies en Rijsel naar Frankrijk overgeheveld. Na de ondertekening wordt Robrecht III van Béthune na 5 jaar vrijgelaten uit Franse gevangenschap, waarna hij zich officieel met de Franse koning verzoent.

1308

1310

  • Eén van de bekendste slachtoffers van de begijnenvervolging is Margarete Porete. Zij sterft op de brandstapel, met haar boek “Spiegel der eenvoudige zielen”, een werk dat later herontdekt wordt.

1311

  • Het Concilie van Vienne (1311-12) roept op tot maatregelen tegen ‘ketterse’ begijnen. Als gevolg worden veel begijnenconventen, vooral in het Duitse Rijk, ofwel gesloten, of omgevormd tot kloostertjes van franciscaanse tertiarissen, wat ze afhankelijk en beter controleerbaar maakt voor de clerus.

1312

Bestand:Grafrobrecht.jpg
Robrecht III van Vlaanderen ook wel Robrecht van Dampierre, bijgenaamd De Leeuw van Vlaanderen was graaf van Nevers van 1273 tot 1322 en graaf van Vlaanderen van 1305 tot 1322.

1314

1315

  • Vanaf het begin van de veertiende eeuw wordt Europa getroffen door een aantal crisissen, waaronder de Grote hongersnood van 1315-1317. De bevolking is zo sterk gegroeid dat men kwetsbaar is geworden voor misoogsten.
  • In vele delen van Europa begint een periode van slecht weer die een aantal jaar zal duren. Dit is het begin van de kleine ijstijd. Het regent onophoudelijk en overal mislukken de oogsten. De veranderende omstandigheden leiden tot een economische neergang en veel ellende.

1316

1317

1318

1322

1323

1324

1325

  • Tussen 1325-1330 zijn er een aantal politieke showprocessen waarin vorsten hun tegenstanders ervan beschuldigen met hulp van de duivel samenzweringen tegen hen te smeden. Dit lijkt enigszins op de latere heksenprocessen.
  • De bisschop van Luik bepaalt dat begijnen van Saint-Christophe, op straf van excommunicatie, “niet in het openbaar zullen dansen of onbehoorlijke liederen zingen”. Gelijkaardige clausulen vindt men terug in de begijnenstatuten van St.Truiden en Antwerpen uit deze tijd. Enkele al te schaarse gegevens laten een niet-liturgische traditie van religieuze dans en zang onder begijnen vermoeden.

1326

Bestand:Flandry1.jpg
Lodewijk II van Nevers, de problematische graaf van Vlaanderen.

1327

1328

1330

  • In de jaren tussen 1329 en 1331 vaardigt graaf van Vlaanderen graaf Lodewijk de mauvais privilèges (de "nadelige privileges") uit voor de opstandige Vlaamse steden en kasselrijen.
  • 6 augustus - Jan van Boendale voltooit het werk "Der leken spiegel".
  • Van heksenprocessen tussen 1330 en 1375 zijn van slechts 25 gevallen in Europa de stukken bewaard gebleven. Heksen worden alleen nog maar van maleficiën beschuldigd. De heks krijgt daarvoor een passende straf. Tussen 1300-1400 is 50-60% van de heksen vrouw.

1333

  • De graaf van Holland en de bisschop van Utrecht zijn in oorlog. Geyne wordt verwoest.
  • In een document, bewaard in de archieven van het St-Janshospitaal wordt Het Leen beschreven.

1336

1337

  • De tussen Frankrijk en Engeland bemiddelende Willem III overlijdt en kort daarna breekt de Honderdjarige Oorlog uit.

1338

1339

  • Begin februari wordt de Vlaamse weerstand tegen Lodewijk, de graaf van Vlaanderen, zo groot dat hij moet vluchten naar Sint-Omaars en in december verlaat hij voorgoed zijn graafschap, waar Simon de Mirabello ruwaard wordt.

1340

Bestand:Getijdenboek Geert Grote Kasteel Huis Bergh 's Heerenberg.jpg
Middeleeuws getijdenboek (handschrift 1340 -1384)

1345

Bestand:Gedachtenistafel van de Heren van Montfoort.jpg
Gedachtenistafel van de Heren van Montfoort, ~1380. Tussen Maria met kind en Sint Joris de vier heren van Montfoort, waarvan de eerste drie sneuvelen onder Willem van Henegouwen tijdens de Slag bij Warns. Het is het oudste overgebleven schilderij van de Lage Landen.
  • 8 juni - Graaf Willem IV van Holland slaat het beleg voor Utrecht. Na 8 weken moet het bisdom het Hollands leengezag erkennen.
  • De strijdlustige Willem IV komt om tijdens de Slag bij Warns. Hij laat geen kinderen na en de door zijn vader gevoerde politiek zorgt er nu voor dat de koningen van Engeland en Frankrijk en de keizer van Duitsland aanspraak kunnen maken op de opvolging. Als opperleenheer beleent keizer Lodewijk zijn vrouw Margaretha, de oudste zus van Willem IV, met de graafschappen.
  • 17 juli - Tijdens een opstand van de volders, die het bewind van de wevers onder Artevelde willen omvergooien, wordt Jacob van Artevelde in zijn woning op de Kalandeberg vermoord.

1346

1347

1348

  • De Zwarte Dood die Europa van 1347 tot 1351 in haar greep heeft, arriveert in de Lage Landen. De pandemie zorgt voor grote sterfte, hoewel minder dan in omliggende gebieden.
  • In het noorden doet zich ook de enige jodenpogrom voor die men hier heeft gekend. Dankzij de joodse reinigingswetten worden joden minder snel ziek. Ook gebruiken de joden geen water uit de openbare putten. Mede daardoor worden ze ervan verdacht het water in de openbare putten te hebben vergiftigd. Als gevolg hiervan worden in het jaar daarop, in 1349, in diverse IJsselsteden alsook in Arnhem, Nijmegen en Utrecht alle daar woonachtige joden levend verbrand.

1349

  • 5 januari - Margaretha stelt haar zoon Willem V aan als graaf en bedingt een uitkering van 15.000 gulden met een jaargeld van 6000 gulden. Gezien de financiële situatie wijzen de steden en edelen dit in maart in Geertruidenberg af, waardoor er niet veel overblijft van het gezag van Willem V.
  • In dit begin van de Hoekse en Kabeljauwse twisten, die tot 1428 zullen duren, overwegen opstandige edelen het jaar daarop een staatsgreep, maar dit wordt verhinderd door de terugkeer van Margaretha.
  • Na de Goede Disendach ('Goede dinsdag') wordt in Gent het gezag van de nieuwe graaf, Lodewijk van Male, erkend. Maar het blijft woelig, het volk wil medezeggenschap en de sterk georganiseerde gilden nemen deel aan de politieke strijd.

1350

Bestand:Political map of the Low Countries (1350)-NL.svg
De Lage Landen rond 1350
Bestand:Ruusbroecminiatuur.jpg
De Ruusbroec-miniatuur in het handschrift K.B. Brussel, 19.295-97.
  • 16 mei - Slag bij Naarden. De handelsplaats Naarden wordt door een leger onder Koenraad Cuser in brand gestoken en brandt geheel af.
  • De edelen geven niet op en sluiten op 23 mei de Kabeljauwse Verbondsakte, waarmee zij aangeven dat Willem V landsheer moet worden zonder de betalingsverplichting aan zijn moeder. Hoewel enkele steden zoals Delft zich direct aansluiten, wordt op 5 september een verbond gesloten door de Hoeken.
  • Jan van Ruusbroec schrijft Chierheit der gheesteliker Brulocht. De mysticus wordt gezien als de beste prozaschrijver van de Middeleeuwen en schrijft in het Middelnederlands.
  • Vanaf het midden van de veertiende eeuw zorgt de pest of "zwarte dood" dat een derde van de bevolking sterft. Gedurende driehonderd jaar komt de pest elke 12-20 jaar terug. Toch hebben de toekomstige Belgische gewesten minder van de economische recessie te lijden dan andere streken. Zo verschijnen in Luik de eerste hoogovens en wordt Brugge een voorname handelsstad. Deze stad is door haar strategische ligging (ze was via het Zwin verbonden met de Noordzee en dus de rest van Europa) zo groot en rijk geworden dat ze 'het Venetië van het Noorden' genoemd wordt. Het belfort en de lakenhalle getuigen van het belang ervan.
  • Van de vele tienduizenden slachtoffers van heksenvervolging tussen ca. 1350-1720 zijn ongeveer 80% vrouwen. Tussen 1300-1400 is dat nog 50-60%.

1351

1352

Bestand:P1010905GroenplaatsAntwerpen.JPG
Zicht op Onze-Lieve-Vrouwekathedraal vanop de Groenplaats

1354

  • Willem en Margaretha sluiten vrede. Twee jaar later overlijdt Margaretha en erft Willem ook Henegouwen. Hij had de steden veel privileges moeten geven voor hun steun, maar met het traktaat De cura reipublicae et sorte principantis van Filips van Leiden als theoretische grondslag trekt hij een aantal van deze privileges in.
  • Keizer Karel IV verheft Luxemburg tot hertogdom.
  • De Maas gaat onder Ammerzoden door en daardoor wordt de Oude Maas de Meersloot.

1355

1356

  • 3 januari - De Blijde Inkomst van hertog Wenceslaus I van Luxemburg in Brabant.
  • De Brabantse steden stellen als voorwaarde voor de opvolging door Johanna (dochter van Jan III) dat zij de verworven privileges erkent. Dit wordt vastgelegd in de Blijde Inkomst waarin de macht van de vorst beperkt wordt. De opvolging wordt echter betwist, waardoor de Brabantse Successieoorlog uitbreekt.
  • Brabantse Successieoorlog: Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen, getrouwd met Margaretha, een zuster van de jonge hertogin, heeft vruchteloos op de betaling van de rente aan zijn vrouw gewacht en komt zijn leger opstellen op de hoogte van Scheut (nu een wijk van Anderlecht), in het gezicht van Brussel. Na de Slag tussen Lodewijk en de Brabanders op het Scheutveld, planten de Vlamingen hun vlag in het centrum van de Grote Markt in Brussel ten teken van overwinning.
  • Lodewijk van Male benoemt Jacob Buuc tot "admiraal van de vlote" met de opdracht om Antwerpen te veroveren.
  • Hertogin Johanna van Brabant laat Brabant driemaal schatten om de uitbreiding van het kasteel in Heusden te betalen.

1357

Vlaanderen 2e helft 14e eeuw.

1358

1360

  • Koning Eduard III van Engeland moet zijn aanspraken opgeven.
  • Sociale conflicten breken uit in de stad Gent ('den quaden maendach').

1361

Bestand:Grafschaft Hennegau 1250.PNG
Duitstalige kaart van de zuidelijke Nederlanden in 1250. Loon (Looz) in het geel

1362

1363

1364

  • Het machtige prinsbisschoppelijke leger (zie prinsbisdom Luik) valt met 50.000 à 55.000 manschappen het graafschap Loon binnen.
  • Karel de Slechte, koning van Navarra is woedend omdat Bourgondië door koning Jan II van Frankrijk aan diens jongste zoon Filips de Stoute als leen uitgegeven wordt als beloning voor Filips' steun aan zijn vader. Karel meent oudere rechten te hebben op het belangrijke hertogdom en komt in opstand.
  • Karel V van Valois volgt zijn vader op als koning van Frankrijk.

1365

1366

1369

1373

Bestand:Beatrijs.jpg
Beatrijs.
  • Beatrijs is een Middelnederlandse Marialegende uit de veertiende eeuw. Het enige handschrift waarin de legende overgeleverd is, dateert van kort voor 1374. Deze vrouw gaat gekweld door het leven. Zij voelt tegelijk berouw voor haar zonden en angst voor de biecht. In de Middeleeuwse opvatting kan vergeving enkel plaats vinden door de zonden te belijden en te boeten.

1375

1377

  • 21 juni - Na de dood van Eduard III van Engeland wordt zijn kleinzoon Richard II zijn opvolger. Karel V van Frankrijk roept de hele adel bijeen voor een plechtig Requiem en hervat de oorlog.
  • De vredesconferentie van Brugge (1375) komt tot een eind. Hoewel de partijen over de kernvraag -wie is de rechtmatige koning van Frankrijk- niet tot overeenstemming gekomen zijn, is er wel een overeenkomst over een aantal territoriale aanspraken. De hertog van Bourgondië vindt dat best een feestje waard.

1378

1379

1382

1383

1384

1385

1386

  • Juli - Hoewel De Fransen in de Brugse voorhaven Sluis een invasiemacht aan het samenstellen zijn en er in Engeland grote ongerustheid is over een ophanden zijnde wraaktocht op eigen bodem, vertrekt Jan van Gent met een expeditieleger naar Castilië om daar de kroon op te eisen.

1387

  • Maart - De Engelse Earl of Arundel, de gehate voogd van Richard II, kaapt een Vlaamse wijnvloot bij Cadzand, die op weg was van La Rochelle naar Sluis. De wijn wordt voor een habbekrats op de Londense markt verkocht. Dit maakt de Earl -tijdelijk- een popluair man.
Bestand:HengwrtChaucerOpening.jpg
De eerste bladzijde van het Hengwrt Chaucer manuscript met het begin van de General Prologue.

1388

1389

  • 18 juni - Engeland en Frankrijk sluiten een wapenstilstand in Leulinghen bij Kales. Zowel Richard II, Karel VI als Filips van Bourgondië willen vrede, maar in Engeland zien sommigen daar niets in omdat de plundertochten in Frankrijk jarenlang uitstekende gelegenheid tot verrijking en promotie geboden hebben.

1392

  • Aleid van Poelgeest, de minnares van Albrecht van Beieren, en Willem Cuser worden tijdens een wandeling bij de Gevangenpoort vermoord door Hoeken. Als wraak laat Albrecht kastelen van edelen die partij hadden gekozen voor de Hoeken veroveren en afbreken. Albrecht vermoedt de hand van zijn zoon Willem die hij laat verbannen. Twee jaar later verzoenen vader en zoon zich.

1396

1398

  • Tweede tocht van graaf Albrecht van Holland, die resulteert in de Vrede van Bolsward (1401). Geheel Friesland wordt onderworpen aan het grafelijk gezag. Na een opstand in 1399 is echter slechts nog Stavoren in Hollandse handen.

~1400

Bestand:Rila Monastery wall painting.jpg
Muurschildering in het Rilaklooster.
(Klik op de afbeelding voor een vertaling van de tekst.)
  • In de 15e eeuw begint de stad Antwerpen zich bliksemsnel te ontwikkelen tot één van Europa's grootste handelssteden. Hand in hand met de toenemende welvaart kent Antwerpen een ongekende culturele bloei.
  • In de historie van de klassieke muziek duidt de Renaissancemuziek een periode aan die globaal aanvangt in dit jaar, en de benaming wordt tot 1600 gebezigd.
  • In het begin van de 15e eeuw worden zogenaamde 'blokboeken' gemaakt. Tekst en afbeeldingen worden in hout uitgesneden, waarna ze handmatig kunnen worden afgedrukt.
  • Het haring kaken vindt ingang in de Nederlanden en die techniek, in combinatie met een nieuw scheepstype, de haringbuis, zorgt ervoor dat vissers langer weg kunnen blijven en verder uit de kust kunnen vissen. De haringvangst gaat een grote economische rol spelen.
  • Rond 1400 is er sprake van ketterse duivelsverering en van abortus (middels kruidendrank) door heksen en het vermoorden van baby's om magische dranken te maken. De bekentenissen worden door marteling verkregen. Vanuit het volk kwam tussen 1375 en 1580 bijna nooit een aanklacht over duivelsverering, het volk klaagde desgevallend alleen over maleficiën.
  • Tussen 1400-1500 is 60-70% van de heksen vrouw.

1402

Bestand:Hôtel de Ville de Bruxelles 01.JPG
Stadhuis van Brussel

1403

1404

1405

Bestand:Peper of Geertruitsgasthuis2.jpg
Geertruidsgasthuis

1407

1413

1414

  • Stavoren werpt, als laatste, het Hollands grafelijk gezag weer af, en Friesland is weer volledig onafhankelijk, waarop het onderlinge uitvechten van vetes en roverijen tussen Schieringers en Vetkopers er weer als vanouds begint.

1416

Bestand:Folio 79r - Pentecostes.jpg
Les Très Riches Heures du duc de Berry, folio 79r, gebroeders Van Limburg.

1417

Bestand:Jacoba van Beieren (1401-1436), gravin van Holland en Zeeland.jpg
Jacoba van Beieren (1401-1436), gravin van Holland en Zeeland.

1418

1419

1420

1421

Bestand:Master of the St Elizabeth Panels 001.jpg
Sint Elisabethsvloed in 1421, ~1490-1495, Meester van de Heilige Elisabeth-Panelen.

1422

1423

Bestand:Thomas à Kempis - De Imitatione Christi.gif
De Imitatione Christi, Thomas a Kempis. Het wijdverspreide en veelgelezen boek van de Moderne Devotie.

1424

  • Bedfords jongere broer Humphrey van Gloucester wordt verliefd op Jacoba van Beieren, de erfdochter van Holland, Zeeland en Henegouwen. Dit zet een streep door de Bourgondische rekening en zet Bedford voor een groot probleem omdat hij de steun van zijn Bourgondische zwager niet kan missen.
  • Samen met Humphrey gaat Jacoba terug naar Holland om de strijd op te pakken tegen haar ex-echtgenoot Jan IV, die gesteund wordt door Filips van Bourgondië.
  • 18 november - De derde Elizabethsvloed treft de Nederlanden. De herstelwerkzaamheden die de schade van 1421 moesten herstellen worden weggevaagd en dit breekt de wil om de Hollandse Waard te herwinnen.

1425

Bestand:Jacqueline de Bavière.png
Jacoba van Beieren.

1426

1427

1428

Bestand:Fragment kaart van Gouda van Jacob van Deventer.png
De enige steun die Jacoba van Beieren had tijdens het beleg van Gouda, was die van de vloot onder leiding van Willem van Brederode, die in de haven lag.
  • In mei/juni vindt het Beleg van Gouda door Filips de Goede plaats met een enorme Bourgondische legermacht.
  • 3 juli - Met de Zoen van Delft komt een eind aan de Hoekse en Kabeljauwse twisten, die in 1349 begonnen. Jacoba sluit vrede met Filips van Bourgondië. Na het overlijden van haar oom Jan van Beieren in 1425 had zij de strijd tegen Filips van Bourgondië weer opgepakt. In dit vredesverdrag wordt bepaald dat Filips van Bourgondië erfgenaam van Jacoba van Beieren wordt en dat Jacoba van Beieren niet meer in het huwelijk mag treden. Jacoba van Beieren mag zich nog wel gravin van Holland blijven noemen, maar verliest de feitelijke macht.
  • Einde van de onafhankelijkheid van het Hollands/Zeeuwse gewest, dat nu het gezag van Filips de Goede van Bourgondië moet erkennen.
  • Ook Henegouwen wordt door de Bourgondiërs ingelijfd.

1429

  • 8 mei - De Engelsen beëindigen het beleg van Orléans, nadat Jeanne d'Arc het Franse leger heeft gemobiliseerd.
  • 17 juli - De troonopvolger (de dauphin) van Frankrijk wordt in Reims tot koning Karel VII gekroond, 6 jaar na de dood van zijn voorganger Karel VI (de Waanzinnige).

1430

Bestand:Philip the good.jpg
Filips de Goede, Rogier van der Weyden. De hertog draagt de keten van de door hem opgerichte Orde van het Gulden Vlies.
  • Filips de Goede richt de Orde van het Gulden Vlies op bij gelegenheid van zijn huwelijk met Isabella van Portugal. De Orde van het Gulden Vlies is de tegenhanger van de Engelse Orde van de Kousenband, die uit 1348 dateert. Met de instelling van deze Orde wil Filips de Goede nog meer aanzien geven aan zijn dynastie. De nieuwe Orde is een select gezelschap waarmee de hertog zijn beste medewerkers en buitenlandse bondgenoten kan eren. De Orde wordt erkend door de paus en geniet pauselijke privileges.
  • Tussen 1430-1500 zijn er 300 bewezen heksenprocessen in heel Europa.

1431

1432

Bestand:Retable de l'Agneau mystique.jpg
Het Lam Gods.

1433

Bestand:Meester van Catharina van Kleef - Getijdenboek van de Meester van Catharina van Kleef.jpg
Getijdenboek van Katharina van Kleef, Meester van Catharina van Kleef.

1435

1438

Bestand:Haupthandelsroute Hanse.png
De hoofdhandelsroute van de Hanze 1438–1441.
  • De strijd tussen Holland, Brabant en Vlaanderen is tot een einde gekomen nu de gewesten onder de Bourgondiërs verenigd zijn. De toenemende Hollandse scheepvaart leidt echter wel tot wrijvingen met de Hanze. Die adviseert haar lidsteden om eerder via Vlaanderen te varen dan Holland of Zeeland. Dit wordt de Hollands-Wendische Oorlog.
  • Hoewel er in dit en het hieropvolgend jaar sprake is van zware crisis en torenhoge graanprijzen, delen de Lage Landen niet in de algemene malaise in Europa en is er eerder sprake van economische expansie.
Bestand:Kmska Jan Van Eyck (ca.1390-1441) - Madonna bij de fontein (1439) 28-02-2010 13-41-46.png
Madonna bij de fontein in een Hortus conclusus (1439) Jan van Eyck.

1441

  • Hendrik II van Borselen - Monsieur De La Vère - zeilt de Elbe en de Wezer op en sleept een aantal Hanzekoggen weg bij Hamburg en Bremen. Hierop wordt de voor Vlaanderen, Holland en Zeeland gunstige Vrede van Kopenhagen gesloten, waarbij de gewesten opnieuw vrije doorgang krijgen door de Sont. Daarmee komt een einde aan de Hollands-Wendische Oorlog. Weliswaar moet Holland schadevergoeding betalen, maar de Hanze moet de vaart op de Oostzee gedogen.

1442

1443

1447

1450

Bestand:Jean Fouquet 005.jpg
Maria met kind, c.1450, hout, 93 x 85 cm, Jean Fouquet (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen).

1451

  • 30 juni - Bordeaux, sinds 1259 in bezit van de Engelse koningen, valt in Franse handen.
  • 26 oktober - In hun conflict met de Bourgondische hertog Filips de Goede, die een belasting op het levensnoodzakelijke zout wil laten opleggen, roepen de Gentse gilden een algemene staking uit en nemen ze de wapens op. Het conflict draait wezenlijk om de invloed van de gilden, met name die van hun overdekens, die voor Filips in strijd is met het Charter van Senlis (1301).
  • Jan IV van Nassau, Heer van Breda, erft de Duitse bezittingen van zijn kinderloos gestorven broer Hendrik. Zo worden de Nederlandse en de Duitse gronden herenigd.

1452

Bestand:20040103 Middelburg Stadhuis.jpg
Stadhuis van Middelburg.

1453

1454

Bestand:Vœu du faisan.jpg
Vœu du faisan (Eed bij de fazant).

1455

Bestand:Gutenberg bible Old Testament Epistle of St Jerome.jpg
De Gutenbergbijbel
  • De Utrechtse kapittels kiezen op 7 april de Hoeksgezinde domproost Gijsbrecht van Brederode tot bisschop. Onder druk van de Filips de Goede benoemt paus Calixtus III diens bastaardzoon David. Filips slaat de weerstand tegen deze benoeming met geweld neer, en in 1456 geeft Gijsbrecht tegen een ruime schadeloosstelling zijn aanspraak op de zetel op. Hij blijft echter een luis in de pels tot David hem, samen met zijn broer Reinoud, in 1470 gevangen neemt.
  • Johannes Gutenberg voltooit zijn Gutenbergbijbel: De Vulgata. De eerste bijbel die niet geschreven, maar gedrukt werd in Europa.

1458

Bestand:Simon-Marmion - Les grandes Chroniques des France.JPG
Filips de Goede neemt in 1457 de Grands Chroniques de France van Simon Marmion in ontvangst.

1460

~1462

1464

Bestand:Karte Haus Burgund 4 EN.png
Bourgondische gebieden en toevoegingen vanaf 1465
  • 9 januari - Er vindt in Brugge een vergadering plaats van vertegenwoordigers van de Staten van alle Bourgondische gewesten. Hoewel zij politiek gezien slechts in personele unie verenigd zijn, is dit de grondslag van de latere Staten-Generaal. Op de agenda staat het regentschap tijdens de afwezigheid van Filips, maar voor deze op kruistocht kan vertrekken, zakt hij in 1465 weg in seniliteit en zijn zoon Karel neemt vanaf dan de staatszaken waar.

1465

1467

  • 5 mei - Hugo van der Goes wordt toegelaten tot het kunstenaarsgilde van Gent.
  • Karel de Stoute volgt zijn overleden vader als graaf van Vlaanderen op. Bij zijn inhuldiging komt het in Gent tot ongeregeldheden, die met harde hand worden beëindigd.
  • 28 oktober - Slag bij Brustem. Bij het overlijden van Filips de Goede komen de Luikenaars opnieuw in opstand tegen de gehate prinsbisschop, die de vlucht neemt. Zij hopen op steun van de Franse koning Lodewijk XI, de tegenstander van de Bourgondiër Karel de Stoute. Als Karel merkt dat Lodewijk zijn belofte niet nakomt trekt hij met een beroepsleger van 25.000 man op naar Luik. De Luikse en Loonse milities bestaan uit een samenraapsel van 12.000 man waaronder 500 ruiters. Ze worden aangevoerd door Raes van Heers, zijn vrouw Pentacosta van Grevenbroek en Jan de Wilde, graaf van Kessenich. Luik en Loon moeten het gezag van Karel de Stoute na zijn overwinning erkennen. Karel beveelt alle Loonse steden hun muren binnen een maand na 8 november (1467) af te breken.

1468

Bestand:Delftse bijbel (proloog 1).jpg
Proloog van de Delftse Bijbel, het eerste gedrukte Nederlandstalige boek, gedrukt in 1477. Het bevat alleen het Oude Testament.
  • 1 oktober - Margriete Achtels wordt door de rechtbank van de Proosdij van Brugge veroordeeld tot "verbranding aan de staak" wegens het "op bovennatuurlijke wijze" vergiftigen van verscheidene mensen.
  • Karel de Stoute belegert en verwoest Luik. Zijn soldaten misdragen zich in de stad: ongeveer een kwart van de 20.000 inwoners verliest hierbij het leven.

1473

1474

  • De Vrede van Utrecht maakt een einde aan een lange periode van handelsoorlogen in Noordwest-Europa.

1477

Bestand:Karte Haus Burgund 4.png
Het Bourgondische rijk in 1477.
  • 5 januari - Slag bij Nancy: Karel de Stoute, de laatste hertog van Bourgondië, sneuvelt tegen de Zwitserse Garde bij een poging Lotharingen in zijn bezit te krijgen. Dit veroorzaakt een crisis in het hertogdom. Zijn dochter Maria van Bourgondië volgt hem op en wordt onmiddellijk geconfronteerd met de ontevredenheid over het oorlogszuchtige en centralistische beleid van haar vader.
  • Frankrijk valt haar Franse gewesten aan. Lodewijk XI van Frankrijk bezet Bourgondië. De Bourgondiërs zijn niet in staat zich te weren.
  • Hertogin Maria komt in grote problemen. De gewesten zien hun kans schoon haar te dwingen tot het verlenen van allerlei privilegies.
  • 3 februari wordt met spoed een vergadering van de Staten-Generaal belegd. Vertegenwoordigers van Holland, Vlaanderen, Brabant en Namen plegen overleg om tot een gezamenlijke opstelling te komen. Hier blijkt dat de Staten wel bereid zijn om Maria van Bourgondië als hun vorstin te erkennen en te ondersteunen met financiële middelen, maar wel tegen een zekere prijs. De macht van het centrale bestuur moet ingeperkt worden.
  • 11 februari - Toekenning van het Groot Privilege: Maria verkrijgt financiële en militaire steun van de Staten-Generaal. Ook moet zij, om tegemoet te komen aan het particularisme, aan verscheidene gewesten en steden eigen keuren (landsprivileges) verlenen.
Bestand:Schepenhuis Mechelen.jpg
Het schepenhuis te Mechelen, zetel van het parlement tussen 1473 en 1477 en van de Grote Raad tussen 1504 en 1609

1478

Bestand:Map France 1477-fr.svg
Frankrijk en de Bourgondische landen
  • Lodewijk XI neemt de Franse gewesten van de Bourgondische hertogen in beslag en er breekt daarmee weer oorlog uit tussen Maximiliaan en Lodewijk.
  • Maximiliaan weet met een leger van Zwitserse huurlingen en Engelse boogschutters de Fransen tot Atrecht terug te dringen. Doornik wordt heroverd.
  • Juli - Er is opnieuw een wapenstilstand tussen Maximiliaan en Lodewijk XI, de laatste belooft alle steden in Henegouwen terug te geven.
  • Het gedrag van de vreemde huurlingen leidt tot onrust en oproer in Vlaanderen. Jan van Dadizele, een Vlaams edelman die trouw blijft aan de Bourgondiers weet echter het oproer te bedwingen.
  • De Wedderborg lijdt grote schade in het conflict tussen de Heer van Westerwolde en de bevolking van Wedde, gesteund door de stad Groningen.

1479

Bestand:Leonardo da Vinci- Vitruvian Man.JPG
De Vitruviusman van Leonardo da Vinci zou uitgroeien tot de verzinnebeelding van het renaissance-humanisme (ca. 1490, Gallerie dell' Accademia, Venetië, inv. 228).

1480

  • Maximiliaan slaagt erin Luxemburg onder controle te krijgen.
  • Gent staat erop dat de jonge kinderen van Maximiliaan en Maria beurtelings in de verschillende gewesten verblijven, maar als het tijd wordt ze aan Brabant af te staan weigert de stad de kinderen te laten gaan. Zij zijn nu in feite gijzelaars.
  • Bij overstromingen van de Vlaamse kust wordt het dorp Breskens verzwolgen.
  • Antwerpen telt 33.000 inwoners.

1481

1482

Bestand:Spanish Netherlands.svg
De Habsburgse Nederlanden (oranje), het prinsbisdom Luik (paars) en de rijksabdij Stavelot-Malmedy (roze), (situatie sinds 1548)
  • 27 maart - Maria van Bourgondië overlijdt op 25-jarige leeftijd door een val van haar paard. Haar 4-jarige zoontje Filips de Schone volgt haar op, onder het regentschap van zijn onpopulaire vader Maximiliaan van Oostenrijk. De kleine graaf en zijn zusje zijn echter nog steeds in handen van de Gentenaren.
  • Maximiliaan wil het Groot Privilege echter niet bevestigen en voert bovendien een expansiepolitiek met oorlogen die veel kosten en dus veel belastingen meebrengen.
  • Het voogdijschap van Maximiliaan valt bij Vlaanderen en Brabant in slechte aarde. Zij staan erop dat er vrede met Frankrijk gesloten wordt, maar de vorst voelt er weinig voor om de ongunstige voorwaarden van de vrede te aanvaarden, onder andere omdat daarmee het hertogdom Bourgondië voorgoed prijsgegeven wordt.
  • 16 juli - De Kabeljauwse ruiteraanvoerder Jan van Schaffelaar springt van de toren van Barneveld. Hij overleeft de val en wordt alsnog door de Hoeken gedood.
  • 23 december - De Staten-Generaal van de Habsburgse Nederlanden erkennen het regentschap van Maximiliaan en onder druk van de Vlaamse steden sluit de regent van de Nederlanden Maximiliaan van Oostenrijk de Vrede van Atrecht (1482) met Frankrijk en legt zich daarmee neer bij het verlies van de Bourgondische erflanden.
  • In de strijd tussen de Kabeljauwse ridder Egbert van Wassenaar en de Hoekse burgemeester van Utrecht, Dirk van Zuylen, wordt het kasteel de Haar verwoest.[4]

1483

1484

  • Institoris en Sprenger, de auteurs van de Heksenhamer, wenden zich voor steun bij hun heksenvervolging tot Rome. Paus Innocentius VIII vaardigt voor hen de bul Summis desiderantes affectibus uit, waarin hij echter uitsluitend goedkeuring geeft tot opsporing, verbanning en andere straffen tegen personen die beschuldigd worden van magie en hekserij. De bul keurt verbranding en de doodstraf niet goed, maar bevestigt slechts de bevoegdheid van de inquisitoren inzake hekserij.
Bestand:Geertgen tot Sint Jans 003.jpg
De heilige maagschap, 1485 tot 1493, Geertgen tot Sint Jans.

1486

  • 17 maart - De Heer van Arenberg, bondgenoot van Gelre, valt met een legertje Eindhoven binnen. De stad wordt geplunderd en in brand gestoken. er blijven niet meer dan zes huizen (op de Grote Berg) gespaard.
  • Maximiliaan I van Oostenrijk wordt gekozen tot koning van het Heilige Roomse Rijk.
  • De Heksenhamer wordt, zonder kerkelijke goedkeuring, gedrukt en is het bekendste boek omtrent de hekserij. Hierin komt steeds meer de nadruk te liggen op de vrouwelijke minderwaardigheid. De vrouw zou eerder voor de duivelse verleidingen bezwijken. Het verbond met de duivel wordt als vaststaand beschouwd. Vanaf die tijd worden steeds meer oude, armlastige vrouwen als heks opgepakt.

1487

  • Na de recente nederlagen die Maximiliaan tegen de Franse koning Karel VIII heeft geleden, barst er nu ook een opstand los in Vlaanderen tegen het Habsburgse gezag. Gent verwelkomt een Frans garnizoen.

1488

  • 31 januari - Maximilaan komt naar Brugge om de opstand te onderdrukken, maar wordt gevangengenomen.
  • 12 mei - De Staten-Generaal komen bijeen en er wordt een einde gemaakt aan Maximiliaans regentschap over Vlaanderen. Maximiliaan belooft zich hieraan te houden en wordt vrijgelaten in ruil voor gijzelaars. Als borg wordt zijn raadsman Filips van Kleef gevangen gehouden. Eenmaal vrij houdt Maximiliaan zich niet aan de afspraak. Hij voert strafexpedities uit in het Brugse ommeland. Filips van Kleef voelt zich verraden en sluit zich vanwege deze eedbreuk aan bij de opstandelingen en wordt zelfs de leider. De opstand is ditmaal succesrijker. Mede doordat ook buiten Vlaanderen het regentschap in vraag wordt gesteld.
  • 18 november - De Jonker Fransenoorlog: Jonkheer Frans van Brederode leidt een opstandig legertje in Holland en brengt Rotterdam in Hoekse handen.
  • Maximiliaan van Oostenrijk, regent van de Bourgondische gewesten voor zijn minderjarige zoon, vaardigt de Ordonnantie op de Admiraliteit uit, waarin de afzonderlijke oorlogsvloten van de zeegewesten onder één admiraal worden gesteld.

1489

1490

1491

1492

1494

1495

1496

Bestand:PhillippeJeanne.jpg
Filips de Schone en Johanna de Waanzinnige

1498

Zie verder

Voor een verder overzicht:

Tijdlijn van de geschiedenis van België en Jaartallentabel België
Tijdlijn van de geschiedenis van Nederland

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Bronnen
  • Aldhouse-Green, Miranda Jane, (1996): The Celtic Goddess as Healer in Sandra Billington (ed). The Concept of the Goddess
  • Asaert, G., Bosscher, Ph.M., Bruijn, J.R., Hoboken, W.J., van et al (1976-1978): Maritieme geschiedenis der Nederlanden, De Boer Maritiem, Bussum
  • Berendsen, H.J.A. (2004): De vorming van het land, Inleiding in de geologie en de geomorfologie, Koninklijke Van Gorcum, Assen, ISBN 90-232-4075-8
  • Blok, D.P. (red) et al (1977-1983): Algemene Geschiedenis der Nederlanden, Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, ISBN 9022838005
  • Blokker, B., Es, G. van, Spiering, H. (1999): De vaderlandse geschiedenis in jaartallen, Uitgeverij Balans, Amsterdam, ISBN 9789050186544
  • Blom, J.C.H., Lamberts, E., redactie (2006): Geschiedenis van de Nederlanden, HBuitgevers, Baarn, ISBN 90-5574-474-3
  • Boone M. en Stabel P., ed. (2000): Shaping urban identity in late medieval Europe, Garant, Leuven (Studies in urban social, economic and political history of the medieval and modern Low Countries, 11).
  • Houtte, J.A. van (1979): Economische en sociale geschiedenis van de Lage Landen, 800-1800, Haarlem
  • Jansen, H.P.H. (1981): Geschiedenis van de Middeleeuwen, derde druk, Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht - Antwerpen, ISBN 9027453772
  • Janssen, P. e.a. (red) (1996): De gouden delta der Lage Landen. Twintig eeuwen beschaving tussen Seine en Rijn, Mercatorfonds, Antwerpen
  • Kossmann, E.H. (2002): De Lage Landen 1780-1940. Twee eeuwen Nederland en België, Amsterdam/Antwerpen
  • Kruta V., Frey, O.H., Raftery, B. & Szabo M. (1991): The Celts - (The Origins of Europe), Thames & Hudson Ltd., Londen ISBN 978 0500 015247
  • Kurth, G. (1896) : La frontière linguistique en Belgique, Brussel, deel XLVIII der Mémoires couronnés et autres mémoires, publiées par l'Académie.
  • van Driel-Murray, Carol, (2005): Those who wait at home in Ulrich Brandl, Frauen und Romisches Militar - Ten papers from a round-table session presented at a conference in Xante, Duitsland, ISBN 978-1407301983
  • Mannaerts P. (ed.), (2008): Beghinae in cantu instructae – Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (Middeleeuwen-eind 18de eeuw), Brepols, Thurnout
  • ter Haar, Jaap (2005): Geschiedenis van de Lage Landen Ten Have, Kampen, ISBN 9025954693 online
  • ter Haar, Jaap (2006): Geschiedenis van de Lage Landen Uitgeverij Kok, Kampen, ISBN 9043506427
  • Nouwen, Robert (2009): Keizer Augustus en de Lage Landen Davidsfonds, Leuven, ISBN 9789058265890
  • Pirenne, Henri, (1902): Geschiedenis van België, Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, Samenwerkende Volksdrukkerij, Gent
  • Roever, Jutta Paulina de (2004): Swifterbant-aardewerk : een analyse van de neolithische nederzettingen bij Swifterbant, 5e millennium voor Christus, Dissertaties - Rijksuniversiteit Groningen online
  • Romein, J. en A. (1977): De lage landen bij de zee. Een geschiedenis van het Nederlandse volk, Den Haag-Antwerpen
  • van Cauwelaert, Frans, Alfons De Cock, Jan Denucé, Max Rooses e.a. (1912-1913): Vlaanderen door de eeuwen heen, 2 dln. Elsevier, Amsterdam
  • De Canon van Nederland
  • RoSa-factsheet Nr. 22 • feb 2003 Begijnen in de Lage Landen (online)

Noten
  1. º John Enright (1920): Let There be Light: Of, Why I Withdrew from the Church of My Fathers Lothian book publishing co. pty., ltd
  2. º Annales Marbacenses p. 86
  3. º Mannaerts P. (2008): p. 21
  4. º Het Utrechts Archief: 14 juli 1482: Kasteel De Haar in brand
  5. º D. Eichberger (red.) Dames met Klasse. Margareta van York - Margareta van Oostenrijk. p. 37
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow