Nestorianisme

Aangeraden wordt eerst het artikel over het oosters christendom te lezen.

Christendom
(symbool van het christendom.)
..Pijlers Jezus Christus • Christelijke Theologie • Apostelen • Koninkrijk • Evangelie • Christelijke gemeenschap: parochie; gemeente of vergadering
..Bijbel Oude Testament • Nieuwe Testament • Boeken • Canon • Tegenstrijdigheden in de Bijbel • Canonvorming van het Nieuwe Testament • Apocriefen • Septuaginta • Tien geboden • Geboorte • Dood en wederopstanding • Bergrede • Bijbelvertaling
..Christelijke feesten Kerst(mis) • Goede Week • Pasen • Hemelvaart • Pinksteren
..Christelijke theologie Drie-eenheid (Vader, Zoon, Heilige Geest) • Theologie • Apologetiek • Schepping • Zondeval • Wet• Verlossing • Aanbidding • Kerk • Sacramenten
..Geschiedenis en tradities De eerste christenen • Algemene geschiedenis van het Christendom • Concilies • Geloofsbelijdenis • Marcionisme • Missie • Grote schisma • Kruistochten • Reformatie • Grote Geloofsafvallen • Opwekking • Restaurationisme • Unitarisme • Thomisme • Remonstranten • Congregationalisme
..Oosters christendom Oosters-orthodox • Oriëntaals-orthodox • Syrische Kerken • Oosters Katholiek
..Westers christendom Westers Katholicisme • Protestantisme • Anabaptisme • Lutheranisme • Calvinisme • Anglicanisme • Baptisme • Methodisme • Evangelicalisme • Fundamentalisme • Unitarisme • Vrijzinnig • Pinksterbeweging • Christian Science
..Restaurationisme Zevendedagsadventisten • Christadelphians • Jehovah's Getuigen • Heiligen der Laatste Dagen (Mormonisme)
..Onderwerpen Bewegingen • Denominaties • Oecumene • Homilie/Preek • Gebed • Christelijke muziek • Kerkmuziek • Kerkgebouw • Liturgie • Kalender • Symboliek • Kunst • Kritiek
..Belangrijke personen Paulus • Petrus • Kerkvaders • Heiligen • Constantijn • Athanasius • Augustinus • Anselmus • Aquino • Palamas • Wyclif • Luther • Calvijn • Wesley • Arius • Marcion van Sinope • Paus

Nestorianisme ('leer van Nestorius') is de leer dat Christus bestaat als twee personen; de man Jezus en de heilige Zoon van God (of Logos / Woord) en staat in tegenstelling tot de leer van de tweenaturenleer (’Echt God en Echt Mens’) die de officiële leer werd van de Romeinse staatskerk. Nestorius (of Nestorios in Grieks), die patriarch van Constantinopel was van 428 tot 431. Deze leer over Christus werd door de patriarch Cyrillus van Alexandrië weerlegd. Toen beiden beroep deden op paus Celestinus van Rome, steunde de paus Cyrillus. In 431 werd het nestorianisme veroordeeld op het Concilie van Efeze. Het conflict hierover leidde tot het Nestoriaans Schisma, waardoor zij zich afscheidden van de Kerk, met name van de Syrische Kerk van Antiochië en bekend is gaan worden als de Kerk van het Oosten.

Geschiedenis

Het nestorianisme ontstond in de 5e eeuw als gevolg van een poging om de incarnatie (vleeswording) van de heilige Logos rationeel te kunnen verklaren, die de tweede persoon vormt binnen de Heilige Drie-eenheid als Jezus Christus. Het nestorianisme leerde dat het menselijke en heilige wezen van Christus apart moeten worden gezien van elkaar en dat er twee verschillende christelijke naturen bestaan, de mens Jezus en de heilige Logos. In het verlengde daarvan wezen nestorianen terminologie als ’God leed’ of ’God werd gekruisigd’ af, aangezien de menselijkheid van de lijdende Jezus Christus door hen wordt onderscheiden van Zijn heiligheid. Om diezelfde reden wezen zij het begrip Theotokos (’Geboortegeefster van God/Moeder van God’) af als titel van de Maagd Maria en stelden in plaats daarvan de titel van Christotokos (Geboortegeefster van Christus/Moeder van Christus) voor, omdat Christus volgens hun denkwijze zijn menselijke natuur alleen aannam van zijn moeder, terwijl de heilige Logos daarvoor al bestond en eeuwig was, waardoor het noemen van Maria als ’Moeder van God’ misleidend was en mogelijk fout.

De Kerk van het Oosten weigerde haar steun aan Nestorius in te trekken of hem tot ketter te veroordelen. Om die reden wordt die kerk nog steeds aangeduid als ’nestoriaans’ in het Westen, om deze te onderscheiden van andere Oosterse Kerken. De later ontstane Assyrische Kerk van het Oosten zelf ziet haar leer echter niet als werkelijk nestoriaans: het onderwijst de leer van Babai de Grote; dat Christus twee qnomes (wezens) heeft, die niet gemengd zijn en voor eeuwig verenigd zijn in een parsopa (persoonlijkheid). Volgens sommige interpretaties is de oorsprong van dit geloof vooral historisch en taalkundig. Zo hadden de Grieken bijvoorbeeld twee woorden voor ’persoon’, wat slecht kon worden vertaald naar het Syrisch en waren de betekenissen van deze termen nog niet met zekerheid vastgesteld tijdens het leven van Nestorius.

De nestoriaanse Kerk ontplooide een grote missionaire activiteit, met name in het Oosten. Vooral leken, handelaren, artsen en schrijvers droegen veel bij tot de verbreiding van het christelijk geloof. China maakte in de 7e eeuw voor het eerst kennis met het christendom. In 635 arriveerde Alopen. Hij was de eerste christelijke missionaris in China. Uit die periode dateert de Nestoriaanse stele en een aantal documenten die bekendstaan als de Jezussoetra's.

Nadat de nestorianen grotendeels onderdanen waren geworden van het rijk van de kaliefen, verloor hun Kerk vele van haar gelovigen aan de islam. Niet zozeer door regelrechte vervolgingen, maar vooral omdat de islamitische heersers hen slechts een plaats als tweederangsburgers toebedeelden. Na de vervolgingen onder Timoer Lenk (1370–1405) bleef nog slechts een kleine rest over van de eens zo grote Kerk.

Toen er moeilijkheden ontstonden bij de benoeming van een nieuwe katholikos, verenigde een deel van de nestorianen zich in 1551 met Rome. Het werd gebruikelijk hen met de naam chaldeeën aan te duiden. Zij die het nestorianisme trouw bleven, noemde men vanaf de 19e eeuw Assyriërs. Er bevinden zich tegenwoordig nog ongeveer 170.000 Assyriërs in met name Syrië, Irak en Iran.