Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
God van de gaten
De term god van de gaten of 'god van de leemten'[1] wordt gebruikt om het contrast aan te duiden tussen religieuze verklaringen van de natuur en verklaringen die gebaseerd zijn op de natuurwetenschappen.
God als almachtige wordt volgens deze terminologie gebruikt door gelovigen ter verklaring van (tot op heden) onbegrijpelijke verschijnselen. Het argument van de theologie is dat deze onbegrijpelijke verschijnselen van onherleidbare complexiteit zijn, zodat zij een ontwerper nodig hebben; dit noemt men intelligent design. Wanneer een verschijnsel dan toch wetenschappelijk wordt verklaard, is er weer een gaatje gevuld en wordt de god alleen nog voor de resterende onbegrijpelijkheden gebruikt.
Steeds meer zaken die vroeger met het ingrijpen van een goddelijk wezen verklaard werden, hebben tegenwoordig een duidelijke natuurwetenschappelijke verklaring gevonden; zo is er een afnemende hoeveelheid 'gaten' in de wetenschappelijke kennis over waarin nog een god 'past'[2].
Begrip
Het begrip god van de gaten werd bedacht door Henry Drummond. Hij omschreef in zijn werk "Lowell Lectures on the Ascent of Man" christenen die dingen waar de wetenschap (nog) geen verklaring voor heeft toeschrijven aan het werk van God.[3] In de 20e eeuw werkte Dietrich Bonhoeffer de term verder uit in brieven die hij schreef vanuit een gevangenis waar hij tijdens de Tweede Wereldoorlog zat.[4] De term kreeg in 1955 meer bekendheid toen Charles Alfred Coulson hem gebruikte in zijn boek Science and Christian Belief.[5]
Voorbeeld
De filosoof Floris van den Berg legt het als volgt uit: "Gelovigen zeggen: 'De wetenschap kan X niet verklaren, derhalve heeft God X veroorzaakt.' De wetenschap geeft dan als antwoord: 'De wetenschap heeft X nog niet verklaard, maar we zullen dat in de toekomst waarschijnlijk wel kunnen'."[1] Een voorbeeld van de term is Newton. Hij kwam met een wetenschappelijke verklaring van hoe de planeten in hun baan werden gehouden, iets dat voorheen als het werk van God werd gezien, maar geloofde nog wel dat God de schepper van deze planeten en de zon was. De astrofysicus Neil deGrasse Tyson toonde in 2006 op het door The Science Network georganiseerde wetenschappelijke congres Beyond Belief: Science, Religion, Reason and Survival aan, dat de westerse wetenschappers door de eeuwen heen steeds meer zaken ontdekten over de sterrenkunde, waarbij God een steeds kleinere rol kreeg toebedicht en ten slotte verdween uit alle theorieën over hoe het heelal in elkaar zat. Hij betoogde dat Intelligent Design niets anders voorstelt dan een god van de gaten, die het gebrek -zolang dat er is- aan wetenschappelijke verklaringen voor bepaalde natuurverschijnselen opvult[6].
Kritiek
De term wordt vaak bekritiseerd, bijvoorbeeld om het feit dat het zou betekenen dat men een god alleen gebruikt om onverklaarbare zaken te verklaren en nergens anders voor.[7] Ook het feit dat de term inhoudt dat zodra er wel een wetenschappelijke verklaring voor komt, men de god meteen geheel uitvlakt, wordt bekritiseerd.[8] Het "god van de gaten"-argument is vroeger vaak gebruikt door geleerde christenen, bedoeld als kritiek op zwak of niet steekhoudend geloof, niet als een stelling tegen theïsme of geloof in een god.[3][9][5] Het argument van de "god van de gaten" gaat ervan uit dat het zoeken naar bovennatuurlijke verklaringen meer vragen oproept dan het beantwoordt (bijvoorbeeld: "waar komt die almachtige schepper vandaan?") en daarom niet de test van het scheermes van Ockham doorstaat.
Bronnen, noten en/of referenties
|