Oorsprong van het leven

Over de oorsprong van het leven zijn in de geschiedenis veel theorieën ontstaan en ook vandaag de dag is het vraagstuk nog niet opgelost, doch valt tegenwoordig meer-en-meer te begrijpen dan wèleer.

Geschiedenis

In de oudheid nam men aan dat het leven door de goden of een oergod geschapen was. Onder de Griekse filosofen waren er die een soort evolutietheorie aanhingen en geloofden dat bijvoorbeeld insecten, muizen en vissen uit modder en rottende stoffen ontstonden. Vooral Aristoteles was een aanhanger van deze theorie, ook bekend als generatio spontanea ('spontane voortbrenging'). Dit werd zelfs tot ver in de 19e eeuw aangenomen totdat Louis Pasteur in 1864, vijf jaar nadat Charles Darwin The origin of species publiceerde, aantoonde dat leven alleen uit leven kan voortkomen.

Oersoep als begin van het leven

Zie Abiogenese voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Volgens de evolutietheorie en ook door daaropvolgend onderzoek aan fossielen en onderlinge vergelijking van het DNA van vele levensvormen is het meest waarschijnlijk dat leven van eenvoudige cellen is opgeklommen tot de huidige waaier van vele verschillende soorten. Maar hoe dat eerste begin is ontstaan is nog altijd een onduidelijk punt. Men gaat ervan uit dat dit eerste leven in een soort 'oersoep' is ontstaan en de experimenten van Stanley Miller en Ilya Prigogine hebben wel enig licht hierop geworpen. Momenteel zijn er verscheidene richtingen binnen de wetenschappelijke discussie die de nadruk bij de oorsprong van het leven leggen bij het ontstaan van RNA (Manfred Eigen), eiwitten, enzymen of een allereerste celmembraan-afbakening van verschillende van deze organische elementen.

Schepping

Zie Creationisme voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aanvankelijk geloofde men algemeen dat het leven geschapen is door een godheid. Veel christenen, moslims en aanhangers van andere (meestal monotheïstische) godsdiensten gaan hier van uit. Deze creationisten bestrijden de abiogenese heftig. Een argument dat wordt gebruikt is dat de eerste cel te complex is om uit zichzelf te zijn ontstaan.

Andere christenen bestrijden abiogenese niet, maar zien het als 'geschapen proces'. Zij beweren dat God de condities heeft geschapen waardoor het proces van abiogenese kan plaatsvinden. Deze opvatting vindt men onder aanhangers van theïstisch evolutionisme. Naast de monotheïstische godsdiensten zijn er ook polytheïstische godsdiensten die een hele schare van goddelijke en geestelijke wezens aannemen. Hierbij wordt het scheppen een soort construeren door "geestelijke ingenieurs", wereldbouwers (demiurgen) genoemd.

De aannames van religieuze aard zijn echter geconcentreerde aannames en aannames van wetenschappelijke aard zijn samengestelde aannames, wat per definitie méér zekerheid heeft/geeft.

Het leven kwam van buiten de Aarde

Zie Panspermia voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Naast deze beschouwingen bestaat er nog de opvatting dat het leven een besmetting uit de ruimte is. Volgens de panspermiatheorie is het leven ooit ergens in het heelal ontstaan, en heeft het zich naar andere hemellichamen, en ook naar de Aarde verspreid. Hoe het leven buiten de Aarde is ontstaan blijft onduidelijk. Critici van deze theorie brengen naar voren dat het alleen een opschuiving van het probleem is. De theorie biedt echter een langere periode en een veelheid van mogelijke locaties voor bijvoorbeeld abiogenese.

In een andere variant wordt aangenomen dat al het bestaande in de tijd onbegrensd (eeuwig) is. Daarmee is de vraag naar het begin zinloos geworden. In dat geval is het leven niet gecreëerd maar heeft het leven altijd al bestaan. Deze theorie hangt samen met de steady-statetheorie van Fred Hoyle die ook een eeuwig bestaand heelal aannam. Deze theorie was in de jaren '50 en '60 van de twintigste eeuw redelijk populair.

Tegenwoordig wordt door vele wetenschappers de Big Bang-theorie aangehangen waarin het heelal een beginpunt in de tijd heeft. Als men dit aanneemt, geeft deze verklaring geen antwoord op het begin van leven. Er zijn ook filosofen die meerdere heelallen aannemen die ontstaan en vergaan, ook tegelijkertijd in andere dimensies kunnen bestaan, en door singulariteiten leven aan elkaar overdragen, in die (niet algemeen aanvaarde) visie kan het weer wel.

Het leven is overal

Een vierde stroming gaat ervan uit dat alles leven is, dus dat het leven niet beperkt is tot de biologische entiteiten. Deze stroming of filosofie stelt dat de oneindige essentie van alles zich manifesteert in de materie. Er is dus geen creatie (iets nieuws uit niets) maar een manifestatie een verschijnen in een materiële vorm die ten diepste een illusie (maya) is, een uitdrukking van de 'echte' werkelijkheid achter de materie.

• zie theosofie, (param)atman, (param)brahman, boeddhisme
• zie ook de opvattingen van Ken Wilber

Abiogenese op andere planeten

Een duidelijk beeld van de abiogenese van het leven op aarde is ook van belang voor de vraag of er leven is of kan ontstaan op andere planeten. Zie ook astrobiologie.

Externe links

1. Het ontstaan van het leven. Verklaard onverklaard of onverklaarbaar?
2. Probability of Abiogenesis FAQs Argumenten voor abiogenese
3. Why Abiogenesis Is Impossible Argumenten tegen abiogenese