Adriaan Paulen

Adriaan Paulen
Afbeelding gewenst
Volledige naam	Adriaan Paulen
Geboortedatum	12 oktober 1902
Geboorteplaats	Haarlem
Overlijdensdatum	9 mei 1985
Overlijdensplaats	Eindhoven
Lengte	1,84 m
Gewicht	78 kg
Sportieve informatie
Discipline	400 m en middellange afstand
Eerste titel	Ned. kampioen 400 m 1920
OS	1920, 1924, 1928
Extra	Ned. recordhouder 400 m 1923-1937, 800 m 1920-1923 + 1923-1938, 1500 m 1922-1927. Voorzitter IAAF 1976-1981

Adriaan Paulen, ook wel Ad Paulen, (Haarlem, 12 oktober 1902 - Eindhoven, 9 mei 1985) was een Nederlands atleet, sportbestuurder en verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Sporter

Paulen, in de jaren direct na de Eerste Wereldoorlog één van Nederlands bekendste atleten, hield oorspronkelijk meer van voetballen. Van jongs af aan speelde hij bij de HFC Haarlem. Paulen was een razendsnelle rechtsbuiten, die als een wild veulen achter elke bal aanging, totdat hij op zijn achttiende moest stoppen wegens een meniscusblessure. Hij vond dat doodzonde en zou zijn hele leven verknocht blijven aan het voetbal en speciaal de club uit Haarlem.

Paulen behaalde in de jaren twintig van de 20e eeuw in totaal zes Nederlandse titels. Hij blonk vooral uit op de 400 m en de middellange afstanden. In 1920 veroverde hij op slechts zeventienjarige leeftijd met een tijd van 1.56,3 een zevende plaats in de finale van de 800 m op de Olympische Spelen van Antwerpen. Hij was de eerste Nederlandse atleet die een olympische finale wist te bereiken. Van tevoren had niemand dit van de 'praatjesmaker' verwacht, die zich met 1.58,6 voor de Spelen had gekwalificeerd. Overigens werd zijn in Antwerpen gelopen tijd niet als Nederlands record erkend, omdat de KNAU tot 1932 weigerde om in het buitenland geleverde prestaties als nationaal record te erkennen. Vooral Paulen werd van dit beleid de dupe, omdat hij in het buitenland diverse malen prestaties leverde die beter waren dan de geldende records. Enkele ervan zijn later alsnog als nationaal record erkend.

Met minder succes deed hij ook mee aan de Spelen van 1924 (400 en 800 m) en 1928 (400 en 800 m + 4 x 400 m estafette). Aansluitend aan de Spelen in Parijs, op 25 juli 1924, was 'Adje' Paulen de eerste die in het in 1922 geopende Bislett Stadion te Oslo, tijdens de driedaagse jubileumwedstrijden van de Torshaug Sportsclub, op de 500 m een wereldrecord liep. Hij kwam tot een tijd van 63,8 s, een verbetering van het bestaande record van de Noor Charles Hoff met 1,2 seconde. Paulen werd ervoor beloond met de cup die door Tiedemanns's Tobacco Company was uitgeloofd voor de beste prestatie van het toernooi.

Naast atletiek en voetbal deed Paulen ook aan cricket, motor- en autosport. Hij reed de TT van Assen en was van 1934 tot 1952 een vaste deelnemer aan de Rally van Monte Carlo. Daarin was een elfde plaats zijn beste klassering.

Nederlandse kampioenschappen

Onderdeel	Jaar
400 m	1920, 1921, 1923, 1926
800 m	1920, 1922

Persoonlijke records

Onderdeel	Prestatie	Datum	Plaats
400 m	48,2 s	12 juli 1924	Parijs
800 m	1.55,1 s	10 juli 1923	Kopenhagen

Werkzaamheden en verzetsactiviteiten

Adriaan Paulen, schoonzoon van de Haarlemse socialistische voorman Mr. Jan Gerritsz, ging in 1929 als mijnbouwkundig ingenieur werken bij de Staatsmijnen. Hij was in die periode lid van de SDAP. In de zomer van 1940 sloot hij zich aan bij de Nederlandsche Unie, een politieke beweging onder leiding van J. de Quay, J. Linthorst Homan en L. Einthoven. Toen in september 1940 de directie van de Staatsmijnen bij de Nederlandse Unie aandrong op een gesprek met het fascistische Nationaal Front, teneinde de invloed van de NSB in Limburg terug te dringen, schoof de directie Paulen naar voren als bemiddelaar.
De besprekingen mislukten echter, mede omdat het Front onverkort vasthield aan zijn eis van een fusie, waarbij A. Meijer, de leider van het Front, ook van de organisatie die na de fusie zou ontstaan, de onbetwiste leider wilde zijn. Van de zijde van de Unie waren er vooral grote bezwaren tegen het antisemitische karakter van het Front. Daarbij blijkt Paulen zich het scherpst te hebben afgezet tegen het gedachtegoed van Meijer en de zijnen.
Beide organisaties werden tenslotte aan het eind van 1941 door de Duitse bezetter verboden.

Bij de mijnstakingen, eind april - begin mei 1943, werd Paulen, samen met andere directieleden van de mijnen, door de Duitsers gevangengenomen. De directies weigerden de namen van de stakers te noemen. Na diverse verhoren, waarbij hij vreesde voor zijn leven, werd Paulen op 19 mei 1943 overgebracht naar het gijzelaarskamp in St. Michielsgestel. Op 13 juli 1943 kwam hij vrij.

In september 1944 drong hij door de Duitse linies heen om de oprukkende Amerikaanse troepen bij te staan. Door zijn goede kennis van de omgeving van Valkenburg en de Duitse verdedigingswerken en zijn goede kennis van de Engelse taal (hij had een Engelse moeder) werd hun opmars zeer vergemakkelijkt. Later merkte hij hierover op: "Allemaal prachtig natuurlijk, maar midden in een veldslag bovenop een tank gaan zitten heeft natuurlijk niets met heldendom te maken." Anderen vonden van wel, want na de oorlog ontving Paulen uit handen van Prins Bernhard hiervoor de Militaire Willems-Orde 4e klasse en van de Amerikaanse regering de Medal of Freedom with Bronze Palm.

Sportbestuurder

Na de oorlog werd Paulen sportbestuurder. Van 1944 tot 1964 was hij voorzitter van de KNAU. Bovendien maakte hij van 1951 tot 1965 deel uit van het NOC. Daarna werd hij eerst voorzitter van de Europese en later van de Wereldatletiekbond. Hij was voorzitter van de IAAF van 1976 tot 1981. Hij nam het initiatief tot de invoering van de Wereldkampioenschappen atletiek. Bij zijn afscheid in 1981 ontving Adriaan Paulen uit handen van IOC President Juan Antonio Samaranch de Olympic order in zilver. In de jaren 1987 - 2000 werd in Hengelo de Adriaan Paulen Memorial gehouden, later omgedoopt tot Fanny Blankers-Koen Games. De winnaar van de 800 meter ontvangt een naar Paulen genoemde bokaal.

Paulen werd als bestuurslid van het NOC in 1961 benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Elf jaar later, in 1982, volgde zijn benoeming tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Personalia

Paulen was getrouwd met Margrieta Gerritsz, die in 1987 het oorlogsdagboek uit 1944-1945, dat haar echtgenoot bij had gehouden, leesbaar heeft gemaakt en bewerkt. Het dagboek werd niet uitgegeven, maar is door verschillende historici ingezien en gebruikt als referentiemateriaal.

Trivia

• In Arnhem is in de wijk Stadseiland een straat naar hem vernoemd.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Blankers, J., Haitsma, J. en Moerman, J. (1951) Gouden boek der K.N.A.U., Uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum N.V. Drukkerij Joh. Mulder
• Nieuwenkamp, H. e.a. (1987) Kroniek Olympische Spelen, uitgegeven n.a.v. het 75 jarig jubileum van het NOC door uitgeversmaatschappijen Elsevier, Amsterdam en Tirion, Baarn ISBN 90-5121-019-1
• Werkgroep Statistiek KNAU (1994) Atletiekstatistiek Aller Tijden KNAU
• Graaf, B. de (1999) Adriaan Paulen, gepubliceerd in De Top 500, De beste Nederlandse sporters van de eeuw Premium Press BV Publishers ISBN 90 76574 04 9
• Heere, A. en Kappenburg, B. (2000) 1870 – 2000, 130 jaar atletiek in Nederland Groenevelt b.v. ISBN 90 90 12867 0
• Bijkerk, T. (2004) Olympisch Oranje De Vrieseborch ISBN 90 6076 522 2
• (en) Profiel van Adriaan Paulen op Olympics at Sports-Reference.com

---

---

Externe links

• Honderd Haarlemse Helden: Ad Paulen op de website van AV Haarlem
• Fragmenten oorlogsdagboek Paulen
• Fotopagina met onder meer actiefoto's van Adriaan Paulen op www.atletiekhistorici.nl

Medal of Freedom

Albert Andrée Wiltens · Hendrikus Dirk Jan Beernink · Cornelis de Boer · Abraham du Bois · Jim de Booy · Iman Jacob van den Bosch · Lodewijk Bosch van Rosenthal · Martinus Bouman · Omar Bradley · Sieuwert Bruins Slot · Jean Michel Caubo · Rudolph Pabus Cleveringa · John Cockcroft · Henry Dale · Bebe Daniels · Henk Dienske · Marlene Dietrich · Jimmy Doolittle · Klaas van Dorsten · Willem Drees · Harald Dudok van Heel · John Foster Dulles · Geoffrey Dummer · Jan Willem Duyff · Joop van Elsen · Joke Folmer · Jacob van der Gaag · John Kenneth Galbraith · Casper ter Galestin · Gradus Gerritsen · Adrianus van Gestel · Tonny Gielens · Frans Goedhart · Walraven van Hall · Jules Haeck · Eugene van der Heijden · John Eric von Hemert · Christian Herter · Archibald Hill · Hendrik Hoekstra · Georges Holvoet · Jan van Hoof · Johannes ter Horst · Wiel Houwen · Willem Hupkes · Mimi van den Hurk · Peter van den Hurk · Jacobus Jans · Reinier Jessurun · Roel de Jong · Andrée de Jongh · Gerrit Kars · Petrus Albertus Kasteel · Joseph Kentgens · Harm Ketelaar · Maurits Kiek · Hebe Charlotte Kohlbrugge · Jan de Landgraaf · Eugène II de Ligne · Carole Lombard · Bernardus Manders · Marilyn Monroe · Jan van de Mortel · Tiny Mulder · Lambertus Neher · Jacobus Oranje · Adriaan Paulen · Wilder Penfield · Jan Mathijs Peters · Johannes Post · Henk van Randwijk · Hannie Schaft · Wim Schuijt · Gerrit Slagman · Gerben Sonderman · Wim Speelman · Simon Spoor · John Steinbeck · Marianne Tellegen · Trix Terwindt · Jan Thijssen · Gerrit van der Veen · Roelof Vermeulen · Jan Verschure · Jos van Wijlen · Jo Wüthrich

·