Hebe Charlotte Kohlbrugge

Hebe Charlotte Kohlbrugge (Utrecht, 8 april 1914 – Utrecht, 13 december 2016) was een Nederlandse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog en later theoloog.

Jeugd en opleiding

Hebe Charlotte Kohlbrugge werd geboren in Utrecht als jongste kind in een gezin met vijf dochters. Hun overgrootvader was de hervormde theoloog Hermann Friedrich Kohlbrugge.

Na een cursus als verpleegster ging zij naar Noorwegen, en vervolgens naar Engeland, waar zij als au pair verpleegster werkte voor een neef van Winston Churchill, die het in Duitsland opkomende nationaalsocialisme voortdurend prees.

In maart 1936 trok zij na het behalen van haar HBS-diploma naar Duitsland om zich daar zelf een oordeel te vormen over het nationaalsocialisme. In Berlijn schreef zij zich in aan het Seminar für kirchlichen Frauendienst. Zij kwam in contact met Martin Niemöller, die predikant was in de wijk van het Seminar für kirchlichen Frauendienst en raakte betrokken bij de ’Bekennende Kirche’ (Belijdende Kerk). Omdat zij weigerde de Hitlergroet te brengen, werd zij in 1938 gearresteerd en het land uit gezet. In 1939 ging ze in Bazel theologie studeren bij de hoogleraar Karl Barth. Terwijl zij de zomervakantie in Nederland doorbracht, brak de oorlog uit en kon zij niet terugkeren naar Zwitserland om haar studie af te maken. Door haar maatschappelijke betrokkenheid raakte ze via het ondersteunen van het werk van de Belijdende Kerk betrokken bij het verzet.

Verzetswerk

Kohlbrugge was de initiatiefnemer van de ’Zwitserse Weg’, een verbindingslijn om microfilms met door het verzet verzamelde informatie van Nederland naar de regering in London door te spelen via de in Genève wonende secretaris van de Wereldraad van Kerken, dr. Willem Visser 't Hooft. Ze werkte in dit spionagecomplot nauw samen met jonkheer Pieter Jacob Six, de leider van de Ordedienst, een onderdeel van de binnenlandse strijdkrachten. In 1944 werd ze gearresteerd en vanuit Kamp Vught naar het concentratiekamp Ravensbrück getransfereerd, waar ze onder erbarmelijke omstandigheden wist te overleven.

Naoorlogse werkzaamheden en erkenning

In 1947 werd haar vanwege haar verdiensten gevraagd om bij te dragen aan het verminderen van de haatgevoelens tussen Nederland en Duitsland. In dat jaar stuurde de Nederlands Hervormde Kerk een commissie naar het verwoeste Duitsland om de relaties met de Duitse Evangelische kerken te herstellen. In 1949 kreeg Kohlbrugge via Gustav Heinemann, die lid was geweest van de Bekennende Kirche, een West-Duits paspoort, waarmee zij ook Oost-Duitsland kon bezoeken. Al snel richtte ze zich vooral op de kerken in Oost-Europa, eerst in Oost-Duitsland en later ook in andere landen in Oost-Europa. Ze smokkelde bijbels naar communistisch geworden landen als Hongarije, Tsjechië en Roemenië en zorgde er vanaf 1963 voor dat Nederlandse theologiestudenten in Oost-Europa konden gaan studeren. In 1975 kreeg ze de Joost van den Vondelprijs uitgereikt vanwege haar inzet voor de Nederlands-Duitse betrekkingen. In 1990 kreeg zij voor haar werk een eredoctoraat van de Karelsuniversiteit te Praag en in 1995 een eredoctoraat van de Universiteit van Cluj-Napoca in Roemenië. Haar eerste publicatie, in 2000, betrof het bezorgen en redigeren van de essays van haar zus Hanna Kohlbrugge, hoogleraar Iraanse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Utrecht, die het jaar ervoor was overleden. In 2002 schreef Kohlbrugge een autobiografie: Twee keer twee is vijf. Voor haar verzetswerkzaamheden ontving ze van de Amerikaanse regering de hoge onderscheiding de Medal of Freedom with Silver Palm.

Op 3 november 2009 belichtte de EO haar leven in het programma 't Zal je maar gebeuren, waarin te zien is hoe zij op 95-jarige leeftijd een documentaire-reis maakt naar o.a. Berlijn en Ravensbrück.

Publicaties

• Hanna Kohlbrugge: De Islam aan de deur – op zoek naar een antwoord. Postuum bezorgd door Hebe Kohlbrugge. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer (2001). ISBN 90 239 1142 3
• Hebe Kohlbrugge: Twee maal twee is vijf – getuige in Oost en West. Uitgeverij Kok, Kampen (2002). ISBN 90 435 0519 6

---

• Boekrecensie in Trouw
• Onderscheidingensite
• Kohlbrugge, Hebe Charlotte op Protestant.nu
• Artikel over Hebe Kohlbrugge

Medal of Freedom

Albert Andrée Wiltens · Hendrikus Dirk Jan Beernink · Cornelis de Boer · Abraham du Bois · Jim de Booy · Iman Jacob van den Bosch · Lodewijk Bosch van Rosenthal · Martinus Bouman · Omar Bradley · Sieuwert Bruins Slot · Jean Michel Caubo · Rudolph Pabus Cleveringa · John Cockcroft · Henry Dale · Bebe Daniels · Henk Dienske · Marlene Dietrich · Jimmy Doolittle · Klaas van Dorsten · Willem Drees · Harald Dudok van Heel · John Foster Dulles · Geoffrey Dummer · Jan Willem Duyff · Joop van Elsen · Joke Folmer · Jacob van der Gaag · John Kenneth Galbraith · Casper ter Galestin · Gradus Gerritsen · Adrianus van Gestel · Tonny Gielens · Frans Goedhart · Walraven van Hall · Jules Haeck · Eugene van der Heijden · John Eric von Hemert · Christian Herter · Archibald Hill · Hendrik Hoekstra · Georges Holvoet · Jan van Hoof · Johannes ter Horst · Wiel Houwen · Willem Hupkes · Mimi van den Hurk · Peter van den Hurk · Jacobus Jans · Reinier Jessurun · Roel de Jong · Andrée de Jongh · Gerrit Kars · Petrus Albertus Kasteel · Joseph Kentgens · Harm Ketelaar · Maurits Kiek · Hebe Charlotte Kohlbrugge · Jan de Landgraaf · Eugène II de Ligne · Carole Lombard · Bernardus Manders · Marilyn Monroe · Jan van de Mortel · Tiny Mulder · Lambertus Neher · Jacobus Oranje · Adriaan Paulen · Wilder Penfield · Jan Mathijs Peters · Johannes Post · Henk van Randwijk · Hannie Schaft · Wim Schuijt · Gerrit Slagman · Gerben Sonderman · Wim Speelman · Simon Spoor · John Steinbeck · Marianne Tellegen · Trix Terwindt · Jan Thijssen · Gerrit van der Veen · Roelof Vermeulen · Jan Verschure · Jos van Wijlen · Jo Wüthrich

·