Prostitutie

Prostitutie is het verlenen van seksuele diensten in ruil voor betaling in geld, goederen of kostbaarheden. Hoewel er geen exacte getallen zijn, kan wel worden gezegd dat prostitutie historisch gezien meestal wordt uitgevoerd door vrouwen en de meeste klanten man zijn.

Een Duitse prostitué.

De morele waardering van prostitutie verschilt per cultuur. In de Westerse wereld vinden velen prostitutie onzedelijk en/of mensonwaardig. Overheden gaan op verschillende manieren om met prostitutie variërend van een verbod op alle vormen van prostitutie tot een systeem waarin prostitutie en het exploiteren van prostitutie volledig gelegaliseerd en gereguleerd zijn. De beweegredenen hierachter verschillen van morele veroordeling tot het beschermen van de volksgezondheid en het tegengaan van gedwongen prostitutie en vrouwenhandel.

Naar schatting zijn er in Nederland 20.000 tot 30.000 fulltime prostituees, waarvan ongeveer de helft afkomstig is uit het buitenland. In België zou het gaan om circa 30.000 prostituees, waarvan minstens de helft uit het buitenland afkomstig is

Etymologie

‘Prostitueren’ is afgeleid van de Latijnse woorden pro (= voor, vooraan) en statuere (= plaatsen, neerzetten). Een letterlijke betekenis is dus: uitstallen, naar voren zetten, vooraan zetten, tentoonstellen.

Soorten prostitutie

Er zijn verschillende soorten prostitutie:

• Bij raamprostitutie zit de prostituee achter het raam. Deze vorm van prostitutie komt voor in een aantal landen, waaronder Nederland, België, Duitsland en Zwitserland. De bekendste locatie in Nederland is het Wallengebied in Amsterdam.
• Bordeelprostitutie vindt plaats in bordelen of seksclubs: panden die speciaal voor prostitutie zijn ingericht. In een seksclub is een bar aanwezig en praten de klanten eerst met de aanwezige prostituees voordat ze naar een kamer gaan. In een privéhuis is geen bar en worden de prostituees voorgesteld aan de klant waarna ze naar een kamer kunnen gaan. Seksclubs zijn vaak te vinden in de rosse buurt of Red Light Districts in grotere steden.
• Bij een escortservice belt de klant een bemiddelingsbedrijf op. Dit bedrijf stuurt vervolgens een prostituee of callgirl naar het adres van de klant, soms een hotelkamer. Er zijn ook veel zelfstandig werkende 'escorts', meestal te vinden via websites of advertenties.
• Bij tippelprostitutie of straatprostitutie pikt de prostituee op straat een klant op en vindt de seks plaats in de auto op een afwerkplek. Soms gaan prostituee en klant naar een hotel. Deze vorm van prostitutie heet tippelen en de vrouwen worden tippelaarsters genoemd. Een aantal Nederlandse gemeenten hebben speciale tippelzones. Soms wordt het contact tussen klant en prostituee gelegd door een tussenpersoon; dit wordt husselprostitutie genoemd.
• Bij thuisprostitutie of privéontvangst, vindt de prostitutie plaats bij een prostituee thuis.
• Prostitutie komt ook voor in sommige massagesalons, vooral in landen waar prostitutie niet is toegestaan. Er zijn nog meer bedrijven waar soms prostitutie wordt aangeboden, zoals koffiehuizen of kapsalons.
• Tempelprostitutie is een vorm van prostitutie waarbij de prostituees tempelslaven zijn en hun seksuele diensten bieden voor de god/godin. Het kwam in de Klassieke Oudheid voor en bestaat nu ook nog in India en Nepal.

Geslacht

De meeste prostituees zijn vrouwen die hun diensten aan mannen, soms ook aan vrouwen of paren, aanbieden, maar er zijn ook mannelijke prostituees voor mannen, voor vrouwen en voor paren. Groepseks en zelfs seks met dieren of voor huisdieren komen voor.

Vrouwelijke prostituees worden vaak hoer genoemd. Dit woord is van Indo-Europese afkomst en kwam in het Oudnoors terecht als hóra (overspelige vrouw). Het woord is ook verwant met het Latijnse carus (geliefde) en het Oudindische kāma- (begeerte, vandaar Kamasutra). Lichtekooi, lichte vrouw, licht meisje, vrouw van lichte zeden en meisje van plezier zijn ook benamingen voor prostituees.

Ook mannen kunnen zich prostitueren; zij worden aangeduid als prostitués. Mannen die zich aan mannen aanbieden worden businessboy of escortboy genoemd, een pejoratieve benaming is schandknaap. Mannen die hun seksuele diensten aan vrouwen aanbieden worden aangeduid als gigolo's.

Travestieten en transseksuelen (m/v) kunnen ook in de prostitutie worden gevonden.

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van de prostitutie en Geschiedenis van de prostitutie in Nederland voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Pre-christelijke wereld

Bij oude culturen in het Midden-Oosten rond 1800-1200 voor Christus wordt doorgaans geïnstitutionaliseerde prostitutie waargenomen.

In de klassieke Griekse beschaving bestond prostitutie openlijk, en was zij in de publieke opinie geheel geaccepteerd. In de bordelen, veelal staatsinstellingen, werkten vooral slaven en slavinnen; vrije prostituees werkten op straat of aan een open raam of in (of in dienst van) een taveerne; gezelschapsdames van niveau voor mannen met status of macht werden aangeduid als hetairae.

In de Romeinse republiek werken in bordelen weer slaven, en zijn er vele soorten vrije prostituees. Aanvankelijk heerst in de Romeinse wereld dezelfde dubbele moraal als bij de Grieken: getrouwde mannen voelen zich vrij ook sekscontact met anderen dan hun echtgenote te zoeken terwijl ze dergelijk gedrag niet aanvaardbaar achten van hun echtgenotes.

In de latere fases van het Romeinse Rijk krijgt de vrouw geleidelijk meer maatschappelijke rechten en vrijheden, en groeit er een tendens naar een enkele moraal, waarbij van de man dezelfde seksuele terughoudendheid wordt verwacht als eerder al van vrouwen verwacht werd. De eeuwen na Christus worden de commentaren op mannen die prostituees bezoeken negatiever, en het maatschappelijke respect voor prostituees lijkt te dalen.

Christelijke en Westerse wereld

Tussen 380 na Chr., als voor het eerst een staat het christendom als staatsgodsdienst aanwijst, en 1254, is de houding van overheden in de christelijke wereld tegenover prostitutie dubbelzinnig, maar nergens wordt serieus overwogen de prostitutie ‘uit te bannen’. Vanaf 1254 is de houding van overheden in de Westerse wereld tegenover prostitutie overwegend negatief, en nemen zij nu en dan ook praktische maatregelen tegen prostitutie. Dat praktische beleid is veranderlijk en soms dubbelzinnig, slingerend tussen ‘zuiver christelijk’ de prostitutie bestrijden, deze afkeurend tolereren, en misschien soms prostitutie als deel van de wereld aanvaarden. Geen enkel beleid in deze landen lijkt echter veel te veranderen aan de mate waarin prostitutie voorkomt.

Christelijke wereld 55 – 1254 na Chr.

Het christendom legt vanaf het begin veel nadruk op seksuele moraal. Het standpunt van de christelijke apostel Paulus luidt, dat prostitutie een fout of vergissing of zonde is. Dit standpunt werd rond de 2e en 3e eeuw opgenomen in het definitief vastgestelde Nieuwe Testament en daarmee gezaghebbend, in de eerste plaats voor christenen.

Het christendom verspreidt zich de eerste eeuwen na Christus langzaam, met name in het Romeinse Rijk, waar het zich vooral in de vierde eeuw op grotere schaal vestigt. In 380 na Chr. wordt trinitair christendom in het Romeinse Rijk tot nieuwe staatsgodsdienst verklaard. Kerkvader Augustinus spreekt rond 400 uit dat alleen seks binnen het huwelijk met als doel voortplanting niet zondig is.

In de vroege middeleeuwen breidt het christendom als staatsgodsdienst zich langzaam vanuit het gebied rond de Middellandse Zee uit over de rest van Europa. De Germaanse en andere volken in Europa nemen kennis van de christelijke seksuele moraal, maar laten zich in de praktijk de eerste eeuwen vooral nog leiden door hun meer naturalistische omgang met seks.

Westerse wereld 1254 – heden

Vanaf 1254 wordt hier en daar in de westerse wereld de vervolging van prostitutie onder invloed van de christelijke moraal serieuzer. Vrij snel echter komt men bijna overal weer op een pragmatische tussenpositie uit: prostitutie deugt niet, maar we tolereren haar in duidelijk afgebakende buurten in de stad.

De zestiende eeuw laat in de hele Westers-christelijke wereld een opleving zien van principiële christelijke bestrijding van prostitutie. Deze geloofsijver verflauwt de eeuwen daarna weer, maar niet in alle Westerse landen even veel en even snel.

Het gerenommeerde boekje 't Amsterdamsch Hoerdom van omstreeks 1675 verschaft de lezer een voortdurende waarschuwing niet te bezwijken aan de verleidingen van de weliswaar door het stadsbestuur gedoogde gelaghuizen met dans- en animeermeisjes. Niet alleen wordt de klant van zijn geld verlost doch evenzeer getild met talloze listen en streken van de waard en waardin.

Eind negentiende eeuw keert opnieuw de moralistische benadering van prostitutie terug. Dit uit zich onder andere in nieuwe wettelijke verboden, met de V.S., Engeland en Nederland daarbij als koplopers. Veel landen in de Westerse wereld volgen, maar zeer ongelijktijdig. Frankrijk, Spanje en Italië bijvoorbeeld gaan pas in 1946, 1956 respectievelijk 1958 over tot het verbieden van bordelen.

Terwijl bovengenoemde repressieve trend zich tot vandaag blijft doorzetten, ontstaat vanaf de jaren 1960 in een deel van de Westerse wereld tegelijkertijd een tendens om enkele wettelijke verboden ten aanzien van prostitutie af te schaffen.

Dit resulteert in de actuele situatie (2009) dat overal in de Westerse wereld prostitutie veel voorkomt, waarbij een deel van die Westerse wereld wettelijke verboden handhaaft of aanscherpt, en andere, of soms dezelfde, Westerse landen wettelijke verboden schrappen of afzwakken.

Prostitutiebeleid (algemeen)

Er zijn drie soorten prostitutiebeleid: criminalisering, legalisering en decriminalisering.

Criminalisering

Criminalisering van prostitutie is het prostitué(e) zijn en/of het klant zijn en/of gerelateerde activiteiten strafbaar stellen. Het doel hiervan is de seksindustrie kleiner maken of te elimineren. Voorstanders zijn degenen die tegen prostitutie zijn om morele, religieuze of feministische redenen. Er zijn twee soorten jurisdicties te onderscheiden: prohibitionistisch en abolitionistisch.

Prohibitionistisch beleid is gebaseerd op de opvatting dat alle vormen van prostitutie onacceptabel zijn en dus illegaal. Dit is het beleid in (de meeste van de) Verenigde Staten en landen in het Midden-Oosten.

Abolitionistisch beleid is gematigder, omdat de verkoop van seks wordt toegestaan, maar niet de gerelateerde activiteiten (bordeelhouderschap bijvoorbeeld). Feitelijk komt dit beleid ook op het criminaliseren van prostitutie neer, omdat het bijna onmogelijk is aan prostitutie te doen zonder een wet te overtreden. Dit is het beleid in Engeland en Canada.

Ook in deze landen kan overigens verwarring ontstaan over het prostitutiebeleid vanwege een tolerant klimaat. Handhavende instanties weten van het bestaan van prostitutie, maar vervolgen de wetsovertreders slechts zelden. Dit is vooral het geval in abolitionistische landen. Zweden is het eerste land dat de kopers van seks in 1999 strafbaar stelde en niet de sekswerkers zelf, om via het bestrijden van de vraag naar prostitutie het fenomeen te verminderen of elimineren. Landen als Noorwegen (1999), Finland (2007) en IJsland (2009) hebben wetgeving hiervoor ook ingevoerd.

Legalisering/regulering

Legaliseren van vormen van prostitutie, oftewel het opheffen van een wettelijk verbod op bepaalde vormen van prostitutie, gaat doorgaans gepaard met het instellen van regels en voorwaarden voor die vormen van prostitutie. Daarom wordt in die gevallen ook wel gesproken van ‘regulering’. Zulke voorwaarden kunnen hebben betrekking op vergunningen, registratie en verplichte gezondheidsonderzoeken. Bedrijven of sekswerkers zonder vergunning zijn dan strafbaar.

Legalisering vond bijvoorbeeld plaats met de invoering van regulering in Frankrijk in 1802, de wetswijzigingen in Nederland op 1 oktober 2000 en de invoering van de Duitse prostitutiewet op 1 januari 2002. Ook de Nederlandse en Duitse legalisering ging gepaard met regulering.

Prostitutie is daarnaast ook gereguleerd in Zwitserland, Oostenrijk, Griekenland, Turkije, Senegal, Nevada (VS) en veel Australische staten.

Decriminalisering

Er zijn ook landen die geen wetten tegen prostitutie hebben en ook geen regelgeving om gerelateerde aspecten te criminaliseren. Het is belangrijk te benadrukken dat het alleen gaat om vrijwillige prostitutie. Gedwongen prostitutie en kindprostitutie zijn wel strafbaar. Prostitutie is in deze landen de facto erkend als legitiem werk en valt dan ook onder de gewone arbeids- en gezondheidsvoorschriften. Prostituees hebben dezelfde rechten en plichten als andere werknemers (bijvoorbeeld belasting betalen)

In deze landen is de redenering dat prostitutie moet worden beschouwd als een overeenkomst tussen twee volwassenen (consenting adults). De dubbele standaard die een prostituee strafbaar stelt, maar niet de klant, wordt door dit beleid voorkomen. Ook wordt het gezien als een manier om het ontstaan van twee werelden (legale en illegale prostitutie) te vermijden. Door decriminalisering probeert men ook de sekswerkers minder kwetsbaar te maken voor sociale uitsluiting en het eenvoudiger te maken ander werk te zoeken. Alleen Nieuw-Zuid-Wales (in Australië) en Nieuw-Zeeland hebben voor deze aanpak gekozen.

Morele argumenten

In Nederland mogen gemeenten geen morele argumenten meer gebruiken om prostitutie te weren. Toch is de discussie over prostitutie nog altijd moreel beladen. Sommigen zijn van mening dat prostitutie nooit vrijwillig kan zijn en kiezen op grond daarvan voor een verbod, zoals Zweden. Het uitgangspunt dat vrijwillige prostitutie mogelijk is (maar niet vanzelfsprekend) ligt aan de basis van het Nederlandse beleid. Aan het andere uiterste staan mensen die van mening zijn dat prostitutie en 'gewone seks' nauwelijks van elkaar verschillen. De Amerikaanse libertarische professor en auteur Walter Block is hier een voorbeeld van. Hij beargumenteert in zijn boek Defending the Undefendable, in vertaling verkrijgbaar als Ter Verdediging, dat iedereen die seks heeft, daarvoor betaalt en zichzelf ervoor aanbiedt, ook als dat niet voor contant geld is. Volgens Block is het tegengaan van prostitutie daarom hypocriet.

Prostitutiebeleid Nederland

In 2000 is in Nederland het bordeelverbod opgeheven. Dat wil zeggen dat de exploitatie van prostitutie niet meer strafbaar is. De opheffing van het bordeelverbod had globaal twee doelen: enerzijds het reguleren van de vergunde seksbedrijven om de sector en de positie van de prostituees te verbeteren en anderzijds het strenger optreden tegen niet vergunde seksbedrijven om misstanden beter aan te kunnen pakken.

Mensenhandel

Een belangrijk doel van het prostitutiebeleid is het tegengaan van uitbuiting van mensen voor prostitutie: mensenhandel. Ook voordat het bordeelverbod werd opgeheven, was mensenhandel verboden en was het een taak van politie, justitie en het openbaar ministerie om mensenhandel aan te pakken. Er waren protocollen, beleidsplannen en speciale richtlijnen voor de aanpak van vrouwenhandel rond de prostitutie. In een onderzoek uit 2003 werd geschat dat ongeveer 10% van de Nederlandse en Belgische prostituees slachtoffer was van mensenhandel (1.000 tot 3.000 prostituees in Nederland en 1.000 tot 3.000 prostituees in België). In een rapport uit 1995 stelde de Amsterdamse politie dat op de Wallen 27 netwerken van vrouwenhandelaren actief waren. Vrouwen stonden vaak zeven dagen per week zestien uur achter de ramen, werden doorverkocht aan andere handelaren en souteneurs handelden in valse identiteitspapieren, wapens, drugs en medicijnen. In 1998 stelde de Raad van Hoofdcommissarissen dat politie en justitie te weinig wisten over aard en omvang van handel in vrouwen ten behoeve van prostitutie. In 1998 diende de regering een wetsvoorstel in voor afschaffing van het bordeelverbod: die afschaffing moest het mogelijk maken vrouwenhandel beter te bestrijden en de uitbuiting van minderjarigen, illegalen en onvrijwilligen in de prostitutie te bestrijden en hulpverleningsinstanties beter toegang te bieden tot deze beroepsgroep. Niet iedereen is het eens met de gedachte dat het bordeelverbod moest worden opgeheven om mensenhandel beter aan te kunnen pakken. Politie en justitie hadden immers al voldoende juridische en strafrechtelijke bevoegdheden om vrouwenhandel aan te pakken, maar zouden er onvoldoende prioriteit aan geven. Het juridische kader was volgens de critici niet het probleem: beter handhaven van de huidige regels zou de problemen al kunnen oplossen.

Opheffing bordeelverbod

Op 1 oktober 2000 is de strafbaarstelling van exploitatie van prostitutie officieel uit het wetboek van strafrecht verdwenen. Prostitutie is sindsdien arbeid die zelfstandig of in loondienst kan worden verricht en prostituees moeten sindsdien dus ook belasting afdragen. Het is nog niet definitief duidelijk wat de effecten zijn van de opheffing van het bordeelverbod. De meeste onderzoeken laten in elk geval zien dat de positie van de prostituee nauwelijks is verbeterd, terwijl dit toch één van de doelstellingen van de wetswijziging was. Wel zijn er tekenen dat de prostitutiesector 'schoner' is geworden: doordat bedrijven een vergunning moeten aanvragen kan de overheid eisen stellen aan exploitanten en deze handhaven. Sommige vergunde bedrijven zijn van mening dat de overheid zich sinds 2000 te veel heeft gericht op vergunde bedrijven en dat niet-vergunde bedrijven gewoon konden blijven werken. Vóór de opheffing van het bordeelverbod was de prostitutiebranche in zijn geheel 'grijs': er was een bordeelverbod, maar prostitutie werd gedoogd. Na de opheffing splitste de sector zich in een 'wit' (vergund) deel en een 'zwart' (niet vergund) deel. Over het niet-vergunde deel is weinig bekend - juist doordat het niet vergund is. Het doel van de wetwijziging was onder andere het tegengaan van misstanden in vergunde bedrijven. Er zijn echter diverse onderzoeken die laten zien dat er ook in de vergunde sector misstanden zijn.

• Een onderzoek van het Willem Pompe Instituut liet zien dat in de vergunde raamprostitutie op de Wallen in 2004 nog pooiers waren die vrouwen uitbuitten en dwongen tot prostitutie (mensenhandel). Met name Oost-Europese vrouwen werden door criminele pooiers of pooiergroepen geëxploiteerd. De exploitanten van seksbedrijven zoals de kamerverhuurders voorkomen volgens de onderzoekers niet dat prostituees die voor een souteneur werken in hun bedrijf aan de slag gaan. Dit probleem zou overigens vooral spelen in de raamprostitutie en minder in andere sectoren.
• De Nationaal Rapporteur Mensenhandel gaf in 2005 aan dat mensenhandel zich vooral afspeelde in de seksbedrijven mét een vergunning.
• In het rapport Schone Schijn uit 2008 trekt de Landelijke Recherche de conclusie dat vooral in de raamprostitutiesector nog altijd mensenhandel (prostitutie onder dwang) voorkomt. Dit blijkt uit een strafrechtelijk onderzoek naar een groep verdachten van mensenhandel, de zaak 'Sneep'. Het rapport signaleert bedreigingen, geweld, angst en afhankelijkheid en stelt dat mensenhandelaren, pooiers en bodyguards ook in de vergunde raamprostitutie in Amsterdam, Alkmaar en Utrecht hun gang kunnen gaan door een tekort aan handhaving en samenwerking tussen controlerende instanties.

Evaluatie 2007

Een in 2007 door het Ministerie van Justitie uitgevoerd onderzoek naar de effecten van de opheffing van het bordeelverbod, stelt dat de gemeenten de seksbedrijven beter onder controle hebben. De arbeidsverhoudingen in bedrijven met een vergunning zouden sinds de opheffing echter nauwelijks zijn veranderd: van een betekenisvolle verbetering op dat gebied is dus geen sprake. Het aantal buitenlandse prostituees dat werkt zonder een geldige verblijfsvergunning, zou zijn afgenomen. Binnen de branche bleek nog veel onduidelijkheid te bestaan over de arbeidsverhoudingen. Bij prostituees die zelf zeggen zelfstandig werkzaam te zijn, blijkt soms toch sprake te zijn van gezagsverhoudingen met de exploitant, zodat feitelijk sprake is van loondienst. De rechtspositie van prostituees bleek voor verbetering vatbaar te zijn, omdat prostituees nog steeds vooral plichten en geen rechten hebben. Het aantal seksbedrijven bleek te zijn afgenomen van 800 in 2000 naar minder dan 500 in 2007. Volgens het WODC is dat overigens niet zozeer veroorzaakt door de legalisering, maar door andere factoren, zoals de groei van internet en mobiele telefonie die het werken vanuit vergunde bedrijven minder nodig maken.

Aanvullende maatregelen

In reactie op de evaluatie heeft de regering een aantal extra maatregelen aangekondigd om de geconstateerde problemen alsnog aan te pakken:

• Verplichting voor alle gemeenten om alle vormen van prostitutie te reguleren via een vergunning, dus niet alleen seksclubs of raamprostitutie. Dit betekent dat ook escort en thuisprostitutie moeten worden gereguleerd. Gemeenten mogen overigens wel zelf blijven bepalen welke vormen van prostitutie zij toelaten. De nuloptie wordt mogelijk gemaakt: gemeenten die geen prostitutiebedrijven binnen de gemeentegrenzen willen hebben, kunnen hiervoor kiezen.
• De positie van prostituees moet verbeterd worden door eisen te stellen aan de exploitant met betrekking tot werkomstandigheden, hygiëne en beheer.
• Er komt een landelijk vergunningstelsel voor escortbedrijven om te voorkomen dat ze zich kunnen vestigen in gemeenten zonder escortbeleid. Dit wordt geregistreerd in een landelijk register van escortvergunningen.
• Prostituees die voor zichzelf werken krijgen een registratieplicht.
• Toezicht en handhaving moeten worden verbeterd, waarbij niet alleen politie en gemeenten, maar ook de Arbeidsinspectie en de Belastingdienst actief meewerken.
• Iemand die gebruik maakt van een prostitué/ee die niet is geregistreerd en ook niet voor een bedrijf met een vergunning werkt is strafbaar.
• Er komt een voorwaardenpakket voor zelfstandigheid in de prostitutie. Daarin staat onder meer dat de prostituee zelf de eigen werktijden en kleding mag bepalen. Als niet aan dat voorwaardenpakket wordt voldaan is sprake van loondienst - de keuze is aan de exploitant.
• Er komt meer aandacht voor uitstapprogramma's voor prostituees die willen stoppen.

Het wetsvoorstel Regels betreffende de regulering van prostitutie en enkele andere vormen van seksgerelateerde bedrijvigheid (Wet regulering prostitutie), nieuwe titel Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche, is ter consultatie in december 2008 bekendgemaakt, zodat organisaties kunnen reageren.

Passende arbeid

Geen enkele baan in de prostitutiesector wordt als passend beschouwd voor werkloze werknemers die een uitkering hebben of aanvragen, d.w.z. zij mogen dit werk weigeren zonder gevaar voor hun uitkering, ook als ze eerder dergelijk werk hebben gedaan.

Leeftijd

Iemand ouder dan achttien die seks bedrijft met iemand jonger dan zestien jaar - dus ook een prostitué(e) ouder dan achttien met een prostitutieklant jonger dan zestien - is strafbaar, zie artikel 247 van het Wetboek van Strafrecht.

In artikel 248b van het Nederlands Wetboek van Strafrecht heeft de wetgever geprobeerd, de prostitutieklant van een prostitué(e) jonger dan achttien jaar strafbaar te stellen. Er staat echter, dat de prostitutieklant strafbaar is, als hij met de prostitué(e) jonger dan achttien “ontucht pleegt”:

Hij die ontucht pleegt met iemand die zich beschikbaar stelt tot het verrichten van seksuele handelingen met een derde tegen betaling en die de leeftijd van zestien jaren maar nog niet de leeftijd van achttien jaren heeft bereikt, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.

Prostitutiebeleid in België

In België is prostitutie niet strafbaar, maar de wet verbiedt de organisatie van prostitutie en de ondersteuning van immigratie met het oog op prostitutie. Dit om te voldoen aan de afspraken van de Verenigde Naties hierover. In de praktijk wordt prostitutie gedoogd. Vooral het Schipperskwartier in Antwerpen en de buurt rond het Noordstation in Brussel zijn buurten met veel raamprostitutie.

Gezondheid

Een risico van prostitutie is het oplopen van SOA's. Dit omdat prostituees seks hebben met veel verschillende partners, en hierdoor de kans op besmetting relatief groter is dan bij monogame personen. Bij veilige seks is de kans op een SOA bij een prostituee echter even groot als anders. Dit geldt ook voor HIV: bij veilige seks lopen prostituees en hun klanten geen groter risico dan andere mensen. Een specifiek risico lopen verslaafde prostituees, maar dit komt door het mogelijk verkeerd gebruik van naalden, niet vanwege hun beroep als prostituee.

Klanten

Onderzoek naar klanten van prostituees is vrij zeldzaam, maar de laatste jaren neemt de kennis over klanten gestaag toe. Het eerste onderzoek naar klanten in de Verenigde Staten in 1948 liet zien dat twee op de drie mannen ooit in hun leven hadden betaald voor seks en dat vijftien tot twintig procent dit regelmatig deed. De methode om een steekproef te trekken was echter niet aselect en later onderzoek kwam op veel lagere percentages. Uit Brits onderzoek in 1949 bleek dat een kwart van de mannen ooit voor seks had betaald. Latere onderzoeken en onderzoek in andere landen kwam uit op nog lagere percentages. In Nederland is drie keer onderzoek gehouden onder een aselecte steekproef van mannen. In 1968 bleek dat twaalf procent van alle Nederlandse mannen ooit een prostituee had bezocht en in 1981 kwam men tot een schatting van elf procent. Het meest recente onderzoek uit 1989 gaf aan dat veertien procent van de Nederlandse mannen ooit had betaald voor seks en dat drie procent dit het afgelopen jaar tenminste één keer had gedaan.

Klanten per land (tabel)

Land	Ooit betaald voor seks	Onderzoek uit
Verenigde Staten	67%	1948
Verenigde Staten	16%	1989
Groot-Brittannië	25%	1949
Groot-Brittannië	6%	1990
Groot-Brittannië	7%	1993
Groot-Brittannië	7%	1994
Groot-Brittannië	9%	2000
Nederland	12%	1968
Nederland	11%	1981
Nederland	14%	1989
Noorwegen	13%	1989
Denemarken	13%	1992
Australië	16%	2002
Schotland	10%	2006

Waar de meeste studies het over eens zijn is, dat de vraag naar betaalde seks groter is:

• onder mannen die in hun leven relatief veel verschillende seksuele partners hebben,
• onder oudere mannen,
• onder mannen die vaak van huis zijn, en
• onder mannen die meer dan eens getrouwd zijn geweest.

Het is moeilijk om op basis van empirische resultaten te bepalen of de vraag naar prostitutie groter of kleiner wordt. Gegeven het feit dat mensen gemiddeld steeds langer leven, gemiddeld meer verschillende relaties na elkaar hebben (al dan niet in een huwelijk) en arbeid steeds mobieler wordt, lijkt het waarschijnlijker dat de vraag naar seksuele diensten toeneemt, dan dat deze afneemt. Het onderzoek uit 2007 van het Ministerie van Justitie constateerde in elk geval dat zowel het aanbod van als de vraag naar prostitutie waren afgenomen. Dit kwam volgens de onderzoekers echter door de verslechterde economie, de mobiele telefonie, groei van Internet (en 'webcamseks') en de seksualisering van het gewone uitgaansleven.

Slavernij en dwang rondom prostitutie

In veel rijke landen werken illegale immigranten in de prostitutie, vaak tegen hun wil. De term die hiervoor wordt gebruikt is seksuele slavernij of mensenhandel. Soms worden de vrouwen in het land van herkomst geronseld onder belofte van een goede baan, en daarna eenvoudigweg verkocht aan organisaties die hun lichaam exploiteren. Doordat ze illegaal in het gastland verblijven, kunnen ze niet anders dan gehoorzamen aan hun exploiteurs omdat ze anders gevangen zullen worden gezet of teruggestuurd. Daarnaast worden de vrouwen vaak bedreigd of mishandeld om gehoorzaamheid af te dwingen. In Nederland wordt illegale vrouwen die aangifte doen van mensenhandel een tijdelijke verblijfsvergunning aangeboden, in de hoop dat hiermee de aangiftebereidheid wordt vergroot.

Seksuele slavernij vindt ook plaats in sommige Aziatische landen als India en Thailand. Daar worden jonge meisjes soms door hun ouders verkocht aan bordeelhouders. In Thailand vindt dit recentelijk steeds minder plaats. Bij Tempelprostitutie zijn de prostituees tempelslaven en bieden zij hun seksuele diensten voor de god/godin. Het bestaat nu nog in India en Nepal. Organisaties die hier tegen strijden zijn People's Trust en de door Yolanthe Cabau van Kasbergen opgerichte stichting Stop Kindermisbruik.

Vanaf de jaren '90 kennen we in West-Europa het fenomeen 'loverboy'. Een loverboy is een pooier die - vaak jonge - meisjes via verleidingstactieken inpalmt om hen op den duur in de prostitutie uit te buiten. Als ze eenmaal in de prostitutie beland zijn, worden de meisjes onder druk gezet om binnen het circuit te blijven.

Sekstoerisme

In de cultuur van India en Thailand is het bijna "gewoon" om een prostituee te bezoeken. Thailand is ook het doel van veel sekstoeristen: reizigers uit rijke landen die op zoek zijn naar goedkope seks. Daarbij kopen zij soms ook seks met minderjarigen. Andere bestemmingen voor sekstoeristen zijn Brazilië, de Filipijnen, de Caraïbische eilanden en landen in het voormalig Oostblok. Gambia is in opkomst als sekstoerisme-bestemming, ook voor vrouwen.

Advertenties

Net als andere dienstverleners gebruiken prostituees regelmatig advertenties om klanten te werven. Met name callgirls, thuisprostituees en sexclubs gebruiken dergelijke advertenties. De wetgeving op het gebied van dergelijke advertenties verschilt per land:

• In Nederland is het adverteren voor prostitutie legaal. In diverse reguliere kranten zijn advertenties voor prostitutie te vinden. Daarnaast staan er advertenties voor Nederlandse prostituees op het internet.
• In Duitsland, waar vormen van prostitutie legaal zijn, is het adverteren voor prostitutie illegaal. Prostitutie komt echter ook voor in zogenaamde sauna's of massagehuizen en daarvoor mag wel reclame gemaakt worden.
• In Londen kan men in menig telefooncel zogenaamde tart cards aantreffen, kaartjes met advertenties voor callgirls. Officieel is het plaatsen van deze kaartjes echter verboden.
• In Las Vegas zijn zowel prostitutie als het adverteren hiervoor officieel verboden. Op de Las Vegas Boulevard worden echter flyers uitgedeeld waarin prostituees hun diensten aanbieden. Dit wordt oogluikend toegestaan.

Prostitutie in de populaire cultuur

In literatuur

• Verschillende werken van Neel Doff
• Rood paleis (F. Bordewijk, 1936)
• Die Insel des zweiten Gesichts (Albert Vigoleis Thelen, 1953)
• The Happy Hooker: My own story (Xaviera Hollander, 1971)
• Hoerenlopen (Boudewijn van Houten, 1977)
• Hoeren (Ischa Meijer, 1979)
• Het verrotte leven van Floortje Bloem (Yvonne Keuls, 1982)
• Blauw is bitter (Dirk Bracke, 1994)
• Lelieblank, scharlakenrood (Michel Faber, 2003)
• De asielzoeker(Arnon Grunberg, 2003)
• Zonder moeder (Karina Schaapman, 2004)
• Vals licht (Joost Zwagerman, 2004)
• Elf minuten (Paulo Coelho, 2004)
• Loverboys (Helen Vreeswijk, 2005)
• Tegengif (Judith Visser, 2006)
• Echte mannen eten geen kaas (Maria Mosterd, 2008)

In speelfilms

• Irma la Douce (1963)
• Belle de jour (1967)
• Wat Zien Ik!? (1971)
• Keetje Tippel (1975)
• Carrie (1976)
• Christiane F. (1981)
• Pretty Woman (1990)
• Leaving Las Vegas (1995)
• Moulin Rouge! (2001)
• Lilja 4-ever (2002)
• Yo, Puta (2004)
• De Kus (2004)

In televisieseries

• De South Park-aflevering Chickenpox (1998) bevat het karakter Old Frida, een straatprostituee met herpes.
• De Belgisch/Nederlandse tv serie; Matroesjka's.

In computerspellen

• Grand Theft Auto: San Andreas (2004) bevat diverse tippelprostituees die de speler kan oppikken, en enkele erotische clubs. Ook kan de speler een pimp-level spelen.
• Grand Theft Auto IV (2008) bevat diverse tippelprostituees die de speler kan oppikken en daarmee kan de speler seksuele handelingen uitvoeren.
• Fable: The Lost Chapters (2005) bevat de Darkwood Bordello waar de speler een raadsel kan oplossen.
• Red Light District is een spel dat speelt als een adventuregame, waarin de speler naar een prostituee op de Wallen moet gaan. Hierbij moet hij onder andere vermijden zijn vrouw (!) tegen het lijf te lopen.
• In eerste deel van de Leisure Suit Larry serie levert prostitueebezoek een hoge score op. Als Larry echter vergeet een condoom te gebruiken zal hij geïnfecteerd raken en sterven (game over!).

In liederen

• Andre Hazes - 't Rode licht

Zie ook

• Lichtekooi

Externe links

• Amsterdamse keur uit 1413
• Emancipatie en prostitutie
• "'Loverboys' of modern pooierschap in Amsterdam", door Frank Bovenkerk, Marion van San, Miranda Boone, Tim Boekhout van Solinge en Dirk J. Korf
• "Slavenhandel op de Wallen" artikel van Ruth Hopkins in het NRC Handelsblad van 01-10-2005
• Korpsmonitor 2003
• Korpsmonitor 2004
• Plan van Aanpak Ordening & Bescherming Prostitutiesector - Aanvullende maatregelen voor het bereiken van de doelstellingen bij de opheffing van het algemeen bordeelverbod
• Vierde rapportage van de nationaal rapporteur mensenhandel

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen en noten Bronnen/literatuur: John Preston: Hustling, a gentleman's guide to the fine art of homosexual prostitution, Masquerade Books, New York, 1994, ISBN 1-56333-137-3. Néstor Osvaldo Perlongher: O negócio do michê, prostituição viril em São Paulo, 1.a edição 1987, Editora brasiliense, São Paulo, SP. Noten:

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Prostitution op Wikimedia Commons.