Oude Griekenland

Bestand:Satellite image of Greece in March 2003.jpg

Het kerngebied van het oude Griekenland.

Bestand:Peloponnese modis.jpg

Peloponnesos.

Bestand:Cyclades-sat-blank.png

Cycladen.

Bestand:Crete Nasa.jpg

Kreta.

Het oude Griekenland (Oudgrieks: Ἑλλάς; Latijn: Græcia) was een cultuurregio op het Balkanschiereiland en op de eilanden in de Egeïsche Zee, waaraan sinds 3000 v.Chr. rijke hoogstaande culturen voorafgingen, zoals de Minoïsche en de Myceense beschaving. De term wordt voor de periode na de Duistere eeuwen, toen de Indo-Europese Grieken in de regio binnen sijpelden, gebruikt om alle gebieden waar men Grieks sprak aan te duiden.

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Griekenland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De geschiedenis van Griekenland is lang en complex. Na de rijke hoogstaande culturen van de Minoïsche, Myceense of Cycladische beschavingen viel het oude Griekenland in de Duistere eeuwen, waarin de basis zou worden gelegd voor de ons het meest bekende Klassieke periode. De Duistere eeuwen gingen over in de Archaïsche periode (800–480 v.Chr.), waarin de klassieke Oud-Griekse staatsvorm van de polis tot ontwikkeling kwam. Twee van de grootste wiskundigen, Thales van Milete en Pythagoras leefden al in deze periode.

De Klassieke periode (circa 500–323 v.Chr.) wordt beschouwd als de bloeiperiode van de poleis inluiden en met als voornaamste gebeurtenissen de oorlogen die het Oude Griekenland op de rand van de afgrond brachten: respectievelijk de Perzische Oorlogen en Peloponnesische Oorlog, maar ook was het de tijd van de drie filosofen die het westerse denken blijvend zouden beïnvloeden: Socrates, Plato en Aristoteles. Ook theater, poëzie, retoriek, geschiedschrijving, militaire strategie, architectuur, beeldhouwkunst, natuurwetenschap en, in iets mindere mate de wiskunde, maakten een creatieve fase door, die in veel opzichten tot op de dag van vandaag relevant is, of althans niet in vergetelheid geraakt. Er zijn aanwijzingen dat ook de schilderkunst en de muziek belangwekkend zijn geweest, maar die zijn vrijwel geheel verloren gegaan.

De hellenistische periode (323 v.Chr.–146 v.Chr.), zou een mengcultuur voortbrengen die zich verbreidde vanuit Hellas in het gebied dat nu het Midden-Oosten heet; de poleis gingen op in Diadochenrijken die ontstonden na de onverwachte en vroege dood van Alexander de Grote, in 323 v.Chr.. De wiskunde bereikte in die periode hoogtepunten met Archimedes en Euclides. Door de oorlogen die de hellenistische vorsten van het oude Griekenland voerden met het opkomende Rome, kwam het oude Griekenland in 146 v.Chr. geheel onder Romeins bestuur, dat tot 395 na Chr. zou duren. Er ontstonden de Romeinse provinciae Macedonia, Achaea en Creta. Met het uitdoven van de heidense cultuur en het voortleven van het Imperium Romanum in het christelijke Griekssprekende Byzantijnse Keizerrijk, maakte het oude Griekenland plaats voor een gekerstend Byzantijns Griekenland.

Taal en schrift

Zie Oudgrieks en Griekse alfabet voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Bestand:AncientGreekDialects (Woodard) de.svg

Griekse dialecten.

Voor de oude Grieken was het onderscheid tussen zij die Grieks spraken en zij die geen Grieks spraken van belang: ze noemen deze laatsten namelijk Barbaren. Hiermee doelden zij vooral op het murmeltaaltje van de hen meest bekende niet-Griekssprekenden: de Perzen, de erfvijanden van het oude Griekenland. Hoewel de oudere Minoïsche en Myceense beschaving al een schrift kenden, respectievelijk het Lineair A en B, ging dit tijdens de Duistere eeuwen verloren. Daarom gebruikten de oude Grieken om hun Indo-Europese taal te schrijven een alfabet dat ze overnamen van de Feniciërs en aanpasten naar de vereisten van hun taal.

Geografie

Zie Geografie van Griekenland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zoals gezegd was de regio die wij bestempelen als het oude Griekenland gelegen op het Balkanschiereiland en op de eilanden in de Egeïsche Zee, maar zou het zich na de Duistere eeuwen uitbreiden over de hele Grieks-sprekende wereld. Men duidde dit uitgestrektere gebied dan ook vaak aan met de naam Magna Graecia ("Groot Griekenland"), dat zich uitstrekte over het gehele Middellandse Zeegebied.

Kunst en cultuur

Zie Oud-Griekse kunst voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Oud-Griekse kunst wordt over het algemeen door kunsthistorici gedefinieerd als kunst die in de Grieks-sprekende wereld werd vervaardigd tussen ongeveer 1050 v.Chr. en 27 v.Chr. De kunst van de Myceense beschaving, die van ongeveer 1600 v.Chr. tot ongeveer 1200 bloeide, wordt hier doorgaans niet onder begrepen: ondanks het feit dat de dragers van de Myceense cultuur een Grieks dialect spraken, daar er weinig of geen continuïteit tussen deze kunst en de latere Griekse kunst was. De Oud-Griekse kunst laat men eindigden met de inlijving van Griekenland in het Imperium Romanum. Dit is een redelijk rigide indeling, die soms moet worden doorbroken om de samenhang tussen de verschillende beschavingen die het oude Griekenland heeft gekend aan te tonen.

Maatschappij

De Oud-Griekse maatschappij is moeilijk als geheel te behandelen, daar ze van polis tot polis verschilde. Toch kende men enkele gemeenschappelijke kenmerken, waaronder juist de polis zelve. Ook slavernij kende men in heel het oude Griekenland. De Panhelleense Spelen, zoals de Olympische Spelen te Olympia, waren een uitdrukking van de Griekse agonale(=wedijverende) geest. Het was in de Oud-Griekse godsdienst dat de Grieken zich ook vaak verbonden zagen door hun gezamenlijke mythologie.

Zie ook: Oud-Griekse huwelijk, Oud-Griekse huis.

Oud-Griekse leger

Zie Oud-Griekse leger voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het Oud-Griekse leger verschilde weliswaar van polis tot polis maar werd gedurende de Klassieke periode gekenmerkt door hoplieten in falanxformatie. Later zouden de lichtgewapende peltasten de centrale rol van de hoplieten overnemen. De Atheense Grieken noemden de legeraanvoerder ὁ στρατηγος en de soldaat ὁ στρατιωτης.

Oud-Griekse godsdienst

Zie Oud-Griekse godsdienst voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Oud-Griekse godsdienst verbond zowel de Grieken als het hen verdeelde. Hoewel de Grieken bijeenkwamen voor religieuze feesten, mythologische verhalen deelden en vaak dezelfde goden eerden, kende elke polis haar polisgodheid en rites.

Tijdlijn

<timeline> Preset = TimeHorizontal_AutoPlaceBars_UnitYear ImageSize = width:800 barincrement:25 PlotArea = left:30 right:90 bottom:40

Colors =

id:canvas value:rgb(0.97,0.97,0.97)
id:white value:rgb(0,0,0)
id:title value:gray(0.875)
id:subtitle value:gray(0.75)
id:grid1 value:gray(0.7)
id:grid2 value:gray(0.88)
id:black value:rgb(0,0,0)
id:events value:rgb(0.75,1,0.75)
id:wars value:rgb(1,0.75,0.75)
id:mark1 value:rgb(0,0.7,0)
id:mark2 value:rgb(0.7,0,0)
id:years value:gray(0.5)
id:plague1 value:rgb(1,1,0.4)
id:plague2 value:rgb(0.7,0.7,0.3)
id:period1 value:rgb(1,1,0)
id:period2 value:rgb(1,0.75,0)
id:people1 value:rgb(0.75,0.75,1)
id:people2 value:rgb(0.5,0.5,1)
id:augustus value:rgb(1,0.4,0.4)
id:consul value:rgb(0.4,0.4,1) #legend:Consul
id:dictator value:rgb(1,0.4,0.4)# legend:Dictator
id:tribuni value:rgb(1,1,0.4) #legend:Tribuni_militum

BackgroundColors = canvas:canvas

Period = from:-1100 till:-100 ScaleMajor = unit:year increment:500 start:-1100 gridcolor:grid1 ScaleMinor = unit:year increment:100 start:-1100 gridcolor:grid2 AlignBars = justify

BarData=

bar:title
bar:dummy0 # separator
bar:title_periods
bar:periods
bar:title_kings1
bar:title_kings2
bar:title_kings3
bar:title_kings4
bar:title_kings5
bar:title_people
barset:people
bar:title_wars
barset:wars
bar:title_events
barset:events
bar:title_developments
barset:developments
bar:dummy2 # separator

1. explanation: attribute 'barset' instead of 'bar' means consecutive data lines are automatically placed on new bar
2. data lines are lines containing at: or from: & till: attributes
3. 'barset:break' means 'reset barcounter' = next line will be placed at first bar in barset
4. 'barset:skip' means 'increment barcounter' = skip one bar for next data line (to allow extra space
5. for text containing line break = ~)

PlotData =

mark:(none,black)
color:subtitle

fontsize:M
width:16

shift:(5,-6)

bar:title
from:-800 till:-146 shift:(5,-9) text:"Oude Griekenland" fontsize:XL anchor:middle align:center width:25 color:title
from:-1100 till:-800 text:"Duistere eeuwen" fontsize:M width:30
from:-146 till:end text:"Romeinse periode" fontsize:M width:30
shift:(5,-4)

bar:title_people from:start till:end text:"Grote namen" anchor:middle align:center width:15
bar:title_wars from:start till:end text:"Oorlogen" anchor:middle align:center width:15
bar:title_events from:start till:end text:"Andere gebeurtenissen" anchor:middle align:center width:15
bar:title_periods from:start till:end text:"Periodes" anchor:middle align:center width:15
bar:title_developments from:start till:end text:"Ontwikkelingen" anchor:middle align:center width:15

shift:(5,-5)
fontsize:S

mark:(line,mark2)
color:wars
width:22

barset:wars

mark:(line,mark1)
color:events
width:22

barset:events
at:-1100 text:

mark:(none,mark2)

width:22

bar:periods

1. from:-1100 till:end shift:(4,1) color:period2 text:

bar:title_kings1 from:-1100 till:-800 text:"Duistere eeuwen"
bar:title_kings2 from:-800 till:-500 text:"Archaïsche periode" color:title anchor:middle align:center width:15
bar:title_kings3 from:-500 till:-323 text:"Klassieke periode" color:title anchor:middle align:center width:15
bar:title_kings4 from:-323 till:-146 text:"Hellenistische periode" color:title anchor:middle align:center width:15
bar:title_kings5 from:-146 till:end text:"Romeinse periode"

mark:(none,mark2)
color:people1
width:22

barset:people
from:-800 till:-750 text:"Homerus"
from:-750 till:-700 text:"Hesiodus"
barset:break
from:-624 till:-545 text:"Thales van Milete"
from:-610 till:-546 text:"Anaximandros"
from:-585 till:-525 text:"Anaximenes"
from:-582 till:-507 text:"Pythagoras"
from:-540 till:-480 text:"Herakleitos"
barset:break
from:-490 till:-429 text:"Perikles"
from:-470 till:-399 text:"Sokrates"
from:-460 till:-400 text:"Thucydides"
from:-427 till:-347 text:"Plato"
barset:break
from:-384 till:-322 text:"Aristoteles"
from:-356 till:-323 text:"Alexander de Grote"

color:canvas
mark:(none)
anchor:middle
align:center

mark:(none,mark2)
color:wars
width:22

barset:wars
from:-595 till:-585 text:"Eerste Heilige oorlog"
from:-499 till:-485 text:"Ionische opstand"
from:-499 till:-490 text:"Eerste Perzische oorlog"
at:-490 text:"Slag bij Marathon"
from:-481 till:-448 text:"Tweede Perzische oorlog"
at:-480 text:"Slag bij Thermopylae"
from:-430 till:-404 text:"Peloponnesische Oorlog"
from:-449 till:-448 text:"Tweede Heilige oorlog"
from:-415 till:-413 text:"Siciliaanse expeditie"
barset:break
from:-395 till:-387 text:"Korinthische Oorlog"
from:-357 till:-355 text:"Bondgenotenoorlog"
from:-355 till:-346 text:"Derde Heilige oorlog"
from:-322 till:-322 text:"Lamische oorlog"
from:-215 till:-205 text:"Eerste Macedonische oorlog"
from:-200 till:-197 text:"Tweede Macedonische oorlog"
from:-171 till:-168 text:"Derde Macedonische oorlog"
from:-149 till:-148 text:"Vierde Macedonische oorlog"

barset:events
at:-800 text:Homerus schrijft zijn~Ilias en Odysseia
at:-776 text:"Eerste Olympische Spelen"
barset:break
at:-550 text:"Bouw van de~Tempel van Artemis te Efeze"
from:-447 till:-438 text:"Bouw van het Parthenon"
at:-433 text:"Beeld van Zeus te Olympia"
at:-353 text:"Bouw van het~Mausoleum van Halicarnassus"

barset:developments
at:-1000 text:"Ontstaan van de polis
barset:break
at:-800 text:"Ontstaan Oud-Griekse literatuur"
at:-630 text:"ontstaan Oud-Griekse filosofie"
barset:break
from:-323 till:end text:"hellenisme"

</timeline>

Zie ook

• Olympische Spelen in de Klassieke Oudheid
• Sport in het oude Griekenland
• Polis (stad)

Referenties

• L. Mozatti, Het oude Griekenland. Van de vroegste Griekse kunst tot het hellenisme, Roeselare, 2002. ISBN 9054668237
• E.J. Stafford, Het oude Griekenland. Leven, mythen en kunst, Hilversum, 2004. ISBN 9057645076

Externe links

• R. Hooker, Ancient Greece, wsu.edu (1996-1999).
• M. Moerbeek, HELLAS:NET - An exploration of ancient Greece, monolith.dnsalias.org (1997).
• E. Papakyriakou/Anagnostou, Ancient Greek Cities, Sikyon.com (1997-2004).
• K-H. Schreiber, Der Hellenismus. Eine Materialsammlung, mittelalter-genealogie.de (2005).
• Archaeological Atlas of the Aegean. From Prehistoric Times to Late Antiquity.
• Greece, in Exploring Ancient World Cultures. An Introduction to Ancient World Cultures on the World-Wide Web. (1997).
• Laconia.org 30 centuries of History.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Ancient Greece op Wikimedia Commons.