Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Arnon Grunberg
| Arnon Grunberg | ||
| Arnon Grunberg (2016) | ||
| Arnon Grunberg (2016) | ||
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Arnon Yasha Yves Grünberg | |
| Pseudoniem | Marek van der Jagt | |
| Geboren | Amsterdam, 22 februari 1971 | |
| Land |  Nederland
| |
| Werk | ||
| Jaren actief | 1990-heden | |
| Bekende werken | Blauwe maandagen (1994) Fantoompijn (2000) De asielzoeker (2003) Tirza (2006) Het Bestand (2015) | |
| Uitgeverij(en) | Nijgh & Van Ditmar, Lebowski Publishers | |
| Dbnl-profiel | ||
| Website | ||
Arnon Grunberg (officieel: Arnon Yasha Yves Grünberg, Amsterdam, 22 februari 1971) is een Nederlandse schrijver van joodse komaf. Hij schrijft meestal onder de naam Arnon Grunberg, maar maakte ook enige tijd gebruik van het heteroniem Marek van der Jagt. Van maandag 29 maart 2010 tot en met woensdag 16 mei 2018 schreef hij een dagelijkse column Voetnoot op de voorpagina van de Volkskrant.[1]
Biografie
Grunberg is afkomstig uit een gezin dat zwaar getraumatiseerd is door de Tweede Wereldoorlog. Zijn moeder Hannelore Grünberg-Klein (1927-2015) overleefde Auschwitz, waar ze naar eigen zeggen goed behandeld is.[2][3] Zijn vader zat op talrijke adressen ondergedoken. Arnon Grunberg heeft één oudere zus, Maniou-Louise (1963). In 1982 emigreerde zijn zus naar Israël, waar zij inmiddels met haar gezin in een nederzetting nabij Ramallah een strikt orthodoxe levensstijl volgt. Grunberg zelf zwoer aan het eind van zijn puberteit elke vorm van religie af. Grunberg volgde het Amsterdamse Vossius Gymnasium, maar werd in 1988 van school verwijderd nadat hij voor de tweede keer was blijven zitten. Daarna werkte hij onder meer als jongste bediende bij een apotheek en als bordenwasser.
De jonge Grunberg wilde acteur worden. In 1989 speelde hij de hoofdrol in een film van de Nederlandse filmer Cyrus Frisch. In 1989, op de set van diens korte speelfilmkomedie 'De kut van Maria', besefte hij dat acteerwerk niet zo leuk was als hij hoopte. Hij kon niet tegen de strakke schema's, de drukte en de vele mensen om hem heen.
Voordat hij in 1994 doorbrak als schrijver, had hij een kleine uitgeverij, Kasimir. In 1991 kreeg hij een toneelschrijfopdracht van het Amsterdams Fonds voor de Kunsten.
Op 23-jarige leeftijd debuteerde Grunberg bij Nijgh & Van Ditmar met Blauwe maandagen, een sterk autobiografische roman, waarin onder andere de oorlogservaringen van zijn ouders aan bod komen. Het boek werd een internationaal succes: in Nederland werd het bekroond met de Anton Wachterprijs voor het beste debuut en het Gouden Ezelsoor voor het best verkochte debuut. Het werd vertaald naar het Engels, Duits, Deens, Italiaans, Frans, Spaans, Tsjechisch, Zweeds en Japans. Met zijn tweede roman, Figuranten (1997), bevestigde hij zijn talent, alhoewel de ontvangst van deze roman minder enthousiast was dan bij Blauwe Maandagen. Meteen liet Grunberg zijn polemische karakter zien; na een negatieve recensie van Hans Goedkoop in de NRC dreigde Grunberg zijn medewerking aan de krant te staken zolang Goedkoop voor de krant mocht blijven schrijven. Uiteindelijk trok Grunberg zelf dit dreigement in.
De Stichting CPNB nodigde Grunberg uit om het Boekenweekgeschenk 1998 te schrijven. Dit boek, De heilige Antonio, verscheen in maart 1998. Tegelijkertijd kwam Grunbergs essaybundel De troost van de slapstick uit. Dit boek werd bekroond met het Charlotte Köhler Stipendium 1998. In het najaar van 1998 kwam de film Het 14e kippetje uit, waarvan Grunberg het scenario had geschreven. Ook schreef hij het toneelstuk You are also very attractive when you are dead, dat werd opgevoerd in Düsseldorf, door een groep jonge Duitse en Israëlische acteurs.
In het voorjaar van 1999 verscheen Grunbergs dichtbundel Liefde is business. In april 2000 verscheen zijn derde roman, getiteld Fantoompijn. De besprekingen van deze roman waren ook weer lovend en de roman won de AKO Literatuurprijs 2000 en werd genomineerd voor de Gouden Uil 2001. In 2000 kwam ook de roman De geschiedenis van mijn kaalheid van Marek van der Jagt uit; al snel bleek dat Grunberg achter die naam schuilging, maar niet voordat bekend werd gemaakt dat Van der Jagt de Anton Wachterprijs had gewonnen. Uiteindelijk is de debuutprijs niet uitgereikt, waarop Grunberg als Van der Jagt aan de jury schreef: 'U was van plan mijn boek te bekronen, niet mijn existentie.'
In april 2001 kwam bij Athenaeum-Polak & Van Gennep De Mensheid zij geprezen, Lof der Zotheid uit. De roman won de Gouden Uil 2002. In 2002 bracht Grunberg ook een tweede roman uit onder het heteroniem Marek van der Jagt: Gstaad 95-98.
In juni 2003 verscheen De asielzoeker. Deze vierde roman is bekroond met de AKO Literatuurprijs 2004 en genomineerd voor de Gouden Uil 2004. In 2007 maakten studenten Nederlandse taal en cultuur van de Universiteit Leiden hiervan een toneelbewerking die een aantal malen werd uitgevoerd. De Bijenkorf nodigde Grunberg uit het boekenweekgeschenk 2004 voor het warenhuis te schrijven. Deze novelle, getiteld Het aapje dat geluk pakt, verscheen in maart 2004. Tegelijkertijd verscheen bij Nijgh & Van Ditmar Grunberg rond de wereld, een verzameling van Grunbergs reisverhalen uit NRC Handelsblad.
In 2005 publiceerde hij onder de naam Marek van der Jagt een essay over de filosoof Otto Weininger, de joodse schrijver van het antisemitische boek Geslacht en karakter, die in 1903 zelfmoord pleegde. Grunberg/Van der Jagt betoogt in zijn essay dat Weininger verstrikt is geraakt in het onderscheid tussen het creëren van kunst en het creëren van een persoonlijke identiteit. Hij beëindigt het essay Otto Weininger of Bestaat de jood? met de voetnoot: "Dit is het laatste boek waarop de naam Marek van der Jagt zal prijken. Hij heeft geen functie meer, en daarmee ook geen identiteit. Hij moet doen wat ik nog niet kan: sterven." In hetzelfde jaar publiceerde Grunberg zijn vijfde roman: De joodse messias. Ook presenteerde hij het televisieprogramma RAM voor de VPRO, waarin hij onder andere de Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek interviewde.
Zijn veelbesproken roman Tirza, over de allesomvattende liefde van een vader voor zijn dochter, werd bekroond met de Libris-literatuurprijs, de Gouden Uil en de Vijfjaarlijkse prijs voor proza van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.[4] De filmrechten van de roman werden verkocht aan Cedenza Films. Het scenario werd geschreven door Rudolf van den Berg die ook de regie op zich heeft genomen. De film ging op 22 september 2010 in première op het Nederlands Film Festival.[5] In 2010 bracht het Nationale Toneel deze roman ook als toneelstuk op de planken. In een grote enquête onder Nederlandse recensenten, academici en schrijvers over de '21 belangrijkste romans van de 21ste eeuw', gehouden door het weekblad De Groene Amsterdammer, eindigde Tirza op de eerste plek, voor De welwillenden van Jonathan Littell en Saturday van Ian McEwan.
In september 2008 kwam zijn zevende roman, Onze Oom, uit bij uitgeverij Lebowski. Deze roman werd gemengd ontvangen. Grunberg presenteerde het boek in het Belgische Eupen. In een aankondiging hiervoor had Grunberg aangegeven nooit meer in Nederland te zullen verschijnen op literaire aangelegenheden. Grunberg liet in november 2007 weten zich uit het openbare literaire leven terug te trekken na een relletje tijdens de uitreiking van de AKO Literatuurprijs. Collega-schrijver A.F.Th. van der Heijden weigerde toen in een ruimte met Grunberg te verkeren, nadat deze in een open brief Van der Heijden en diens zoon had beledigd.[bron?]
In september en oktober 2008 gaf Grunberg als gastschrijver aan de Universiteit Leiden colleges aan studenten. Tevens verzorgde hij op 2 september 2008 de Bert van Selm-lezing en als afsluiting van zijn collegereeks op 14 oktober 2008 de Albert Verweij-lezing. In september en oktober 2009 was hij gastschrijver aan de Wageningen University.
Eind 2010 verscheen zijn achtste roman sinds 1994: Huid en Haar. Deze behaalde zowel de shortlist van de Libris Literatuurprijs als die van de AKO Literatuurprijs.
Grunberg is behalve voor de Volkskrant columnist voor Vrij Nederland, het mensenrechtenmagazine Wordt Vervolgd, de VPRO-gids en Humo. Verder is hij vaste medewerker van NRC Handelsblad.
In 2011 stond Arnon Grunberg zelf op het toneel in het stuk Am Ziel (geschreven door Thomas Bernhard) van het Theaterproductiehuis Zeelandia onder regie van Judith de Rijke.[6] In 2013 werd Grunbergs roman De man zonder ziekte op het Bal der Geweigerden uitgeroepen tot het meest overschatte boek van het jaar. Hiervoor kreeg het boek de Zwarte Bladzij 2013.[7]
Diversen
Arnon Grunberg is ongehuwd. Via zijn ex heeft hij een petekind, dat hij in zijn teksten Baby Rat noemt. Eerder had hij onder anderen een relatie met Aaf Brandt Corstius, die sindsdien in zijn werk figureert als Aap. In zijn jonge jaren bleef zijn liefde voor actrice Johanna ter Steege onbeantwoord. In een interview in 2019 onthulde de auteur Niña Weijers een relatie te hebben met Grunberg.[8]
Een deel van het prijzengeld van de AKO Literatuurprijs besteedde Grunberg in 2004 aan de uitgave van Roland Topor, een keuze uit diens romans, verhalen en tekeningen.
Van het prijzengeld dat Grunberg won met Tirza bekostigde hij in 2009 de vertaling van Heinrich Heines Duitsland, een wintersprookje en andere gedichten (vertaling: Peter Verstegen).
Sinds juni 2010 verschijnt bij uitgeverij Ekstreem naar analogie van het Hermans-magazine het tijdschrift Blauwe Maandagen, dat is gewijd aan het leven en werk van Arnon Grunberg.
Grunberg heeft zijn archief (typoscripten, correspondentie, agenda’s, notitieboekjes, video’s, documentatie- en promotiemateriaal) cadeau gedaan aan zijn bibliograaf Jos Wuijts. Deze heeft het overgedragen aan de Stichting Archief Arnon Grunberg. Het bestuur van deze stichting bestond in 2011 uit Jos Wuijts (bibliograaf van Grunberg), Johannes van der Sluis (secretaris van Grunberg), Vic van de Reijt (Grunbergs uitgever bij Nijgh & Van Ditmar) en Garrelt Verhoeven (hoofdconservator Bijzondere Collecties Universiteit van Amsterdam). In maart 2011 heeft de stichting het archief in bruikleen gegeven aan de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.[9]
Arnon Grunberg schreef het Groot Dictee der Nederlandse Taal van 2011 en nam Sigmund Freud als thema. Zelfverminking was de titel van zijn dictee dat door velen als te gemakkelijk werd beschouwd.[10][11]
In 2014 werd Arnon Grunberg benoemd tot lid van de Akademie van Kunsten.
In november 2014 opende ter gelegenheid van het 25-jarig schrijverschap van Grunberg, de tentoonstelling Ich will doch nur, dass ihr mich liebt bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. Bij de tentoonstelling verscheen een rijk geïllustreerd boek met dezelfde titel.[12]
In mei 2015 werd de documentaire Moeder & Grunberg uitgezonden bij de Joodse Omroep. Een intieme film over de relatie tussen Arnon Grunberg en zijn moeder Hannelore Grünberg-Klein (1927 - 2015).[13]
In oktober 2019 riep Grunberg lezers op verhalen te schrijven voor de door hem op te richten driejaarlijkse ‘Nederlandse Spoorwegen Holocaust Literatuurprijs’, als een tegenhanger van de NS Publieksprijs. [14] [15]
Prijzen
- 1994 - Rabobank Lenteprijs voor Literatuur voor Tina
- 1994 - Anton Wachterprijs voor Blauwe maandagen
- 1996 - Gouden Ezelsoor voor Blauwe maandagen
- 1998 - Charlotte Köhler Stipendium voor De troost van de slapstick
- 2000 - AKO-Literatuurprijs voor Fantoompijn
- 2000 - Anton Wachterprijs voor De geschiedenis van mijn kaalheid als 'Marek van der Jagt'
- 2002 - Gouden Uil voor De Mensheid zij geprezen, Lof der zotheid 2001'
- 2004 - AKO Literatuurprijs voor De asielzoeker
- 2004 - F. Bordewijkprijs voor De asielzoeker
- 2007 - Gouden Uil voor Tirza
- 2007 - Libris literatuurprijs voor Tirza
- 2009 - Constantijn Huygensprijs voor zijn oeuvre
- 2010 - Frans Kellendonkprijs voor zijn oeuvre.
- 2011 - KANTL-prijs voor proza voor Tirza
- 2014 - Akademie van Kunsten benoeming tot lid
- 2017 - Gouden Ganzenveer[16]
Bibliografie
- 1987 - Koningin Frambozenrood (toneelstuk)
- 1990 - De Machiavellist
- 1993 - De dagen van Leopold Mangelmann, Brief aan M, Schoonheid en bier
- 1994 - Blauwe maandagen (roman)
- 1994 - De advocaat, de leerlooier en de forellen
- 1994 - Rattewit (toneelstuk)
- 1995 - 't Is geen vioolconcert (toneelstuk)
- 1996 - Linkerschoen (relatiegeschenk)
- 1996 - De dagen van Leopold Mangelmann/Kom liefje, mijn beste vrienden walgen van me/Van Palermo naar San Francisco (toneelstukken)
- 1997 - Figuranten (roman)
- 1998 - De heilige Antonio (Boekenweekgeschenk)
- 1998 - De troost van de slapstick (essays)
- 1998 - Het 14e kippetje (filmscript)
- 1999 - Liefde is business (gedichten)
- 2000 - Fantoompijn (roman)
- 2000 - Geachte Erasmus (Brieven; Nieuwjaarsgeschenk)
- 2001 - De Mensheid zij geprezen, Lof der zotheid 2001 (essay)
- 2001 - Het Rotterdam van Arnon Grunberg (reportage)
- 2001 - Amuse Gueule (bundeling van de verhalen uit de periode 1991-1996)
- 2002 - Geweigerde liefde
- 2002 - Sterker dan de waarheid: de geschiedenis van Marek van der Jagt
- 2003 - De asielzoeker (roman)
- 2004 - Grunberg rond de wereld (korte reisverhalen)
- 2004 - Arnon Grunberg leest Karel van het Reve
- 2004 - Het aapje dat geluk pakt (novelle)
- 2004 - De joodse messias (roman)
- 2005 - De techniek van het lijden (lezingen, als gastschrijver aan de TU Delft)
- 2005 - Grunbergbijbel (Bijbellezing)
- 2005 - De Receptioniste (Kort verhaal)
- 2006 - Mijn vriend Boorman (essay)
- 2006 - Tirza (roman)
- 2006 - Onder de Soldaten (verslag/colums)
- 2007 - Over joodse en andere paranoia (Frans Kellendonklezing)
- 2007 - Het nieuwe lijden (vervolg op "De Techniek van het lijden")
- 2007 - Omdat ik u begeer (brieven)
- 2007 - Onze paus (toneel, geschreven in opdracht van Wrocławski Teatr Współczesny uit Polen maar pas voor het eerst opgevoerd in 2011 door theatergroep Wunderbaum)
- 2007 - Iemand anders (Literair Juweeltje)
- 2008 - Onze oom (roman)
- 2008 - De dood en de verkoop (Bert van Selm-lezing, oplage 250 ex.)
- 2008 - Karel heeft echt bestaan (essay)
- 2009 - Onderduiken voor beginners (reportage, beperkte oplage)
- 2009 - Kamermeisjes en Soldaten: Arnon Grunberg onder de mensen (reportages)
- 2010 - Huid en haar (roman)
- 2010 - De pool boy
- 2010 - Van Istanbul naar Bagdad (graphic novel samen met Hanco Kolk)
- 2011 - De Hollanders (toneel, speciaal geschreven als afstudeervoorstelling voor de Amsterdamse Toneelschool&Kleinkunstacademie, onder regie van Gerardjan Rijnders)
- 2011 - Brieven aan Esther (brieven)
- 2011 - Selmonosky's droom (Literair Juweeltje)
- 2012 - De man zonder ziekte (roman)
- 2012 - Voetnoot. Eerste verzameling (columns)
- 2013 - Buster Keaton lacht nooit (essays, over film)
- 2013 - Apocalyps (verhalenbundel)
- 2014 - Voetnoot 2. Tweede verzameling (columns)
- 2015 - Het bestand (roman)
- 2015 - Angstreducerend behandelplan (Literair Juweeltje)
- 2016 - Moedervlekken (roman)
- 2016 - Aan nederlagen geen gebrek (brieven en documenten)
- 2017 - Het tweede bestand (novelle)
- 2017 - De eerste boze burger (essay)
- 2017 - De dagen van Leopold Mangelmann (verhalenbundel)
- 2017 - Thuis ben je - Berichten van een Hotelmens (columns)
- 2018 - Goede mannen (roman)
- 2018 - Angst voor het naakt (kort verhaal)
- 2019 - Van achterdocht tot zelfgenoegzaamheid (korte verhandelingen)
- 2019 - Een doodziek uiltje
Onder pseudoniem/heteroniem van Marek van der Jagt:
- 2000 - De geschiedenis van mijn kaalheid (roman)
- 2002 - Gstaad 95-98 (roman)
- 2002 - Monogaam (essay)
- 2005 - Otto Weininger, of bestaat de Jood? (essay)
- 2008 - Ik ging van hand tot hand (verzameld werk)
Externe links
- Arnon Grunberg.com
- De nepblog van Tirza
- Profiel van Arnon Grunberg bij NRC Boeken
|
Profiel van Arnon Grunberg bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl) |
| Werken door of over Arnon Grunberg in bibliotheken op WorldCat catalogus |
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Arnon Grunberg op Wikimedia Commons.