Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Iraanse kalender
De Iraanse kalender, ook bekend als Perzische kalender of de Jalāli kalender (genoemd naar Jalal ad-Dawlah Malik Sjah, 1055–1092) is een zonnekalender in gebruik in Iran, Koerdistan en Afghanistan. De kalender is een verdere ontwikkeling van de Nouruz-Nameh-kalenders (Nouruz-Nameh = „Boek over het nieuwe jaar”) van Omar Khayyām. De eerste dag van de in deze kalender gebruikte jaartelling (1 Farwardin 1) komt overeen met 21 maart 1079.
Elk jaar begint op de astronomische lente-equinox zoals precies wordt vastgesteld door astronomische observaties uit Teheran (of de 52.5°E meridiaan) en Kabul. In de gregoriaanse kalender schommelt dit tussen 19 en 21 maart. De Iraanse kalender is hierdoor accurater dan de gregoriaanse kalender, maar het de regeling voor de schrikkeljaren is iets moeilijker.
In een cyclus van 33 jaar zijn gewoonlijk acht schrikkeljaren. Gewoonlijk vallen deze om de vier jaar, maar in regelmatige afstanden van 33 jaar komt het schrikkeljaar pas na vijf jaar.
Maanden
De moderne Perzische kalender werd ingevoerd in 1925, waarbij de namen van de maanden zijn gebaseerd op een traditionele kalender uit de 11e eeuw. De kalender bestaat uit 12 maanden, waarvan de eerste zes 31 dagen tellen, de volgende vijf 30 dagen. De laatste maand telt gewoonlijk 29 dagen en in een schrikkeljaar 30 dagen.
Maandnamen
De maandnamen komen overeen met de tekens van de dierenriem, bijvoorbeeld:
| Periode[1] | Iraanse maandnaam (Perzisch) | Middelperzich (pahlavi)[2] | Avestisch | Betekenis | Overeenkomstig sterreteken | Afghaans-Perzisch (= Sterreteken) | Pasjto (= Sterreteken) | Dagen | Bemerkingen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 21 maart tot 20 april | Farwardin (fa) [færværdin] |
Farwardīn | Fravashinam | aandrijvernde kracht | ram | Ḥamal (fa) |
Wrai (ps) |
31 | lentebegin |
| 21 april tot 21 mei | Ordibehescht (fa) [ordiːbeheʃt] |
Ardwahischt | Asha Vahista | waarheid ein reinheid | Stier | Saur (fa) |
Ġwayai (ps) |
31 | |
| 22 mei tot 21 juni | Chordād (fa) [xordɒːd] |
Hordād | Haurvata | welbevinden | tweelingen | Jauzā (fa) |
Ġbargolai (ps) |
31 | |
| 22 juni tot 22 juli | Tir (fa) [tiːr] |
Tīr | Tishtria | regenengel | kreeft | Saraṭān (fa) |
Čangaś (ps) |
31 | zomerbegin |
| 23 juli tot 22 augustus | Mordād (fa) [mordɒːd] auch Amordad |
Amurdād | Ameretat | onsterfelijkheid | leeuw | Asad (fa) |
Zmarai (ps) |
31 | |
| 23 augustus tot 22 september | Schahriwar (fa) [ʃæhriːvær] |
Schahrewar | Kheschtravarija | hoogheid | maagd | Sunbula (fa) |
Waźai (ps) |
31 | |
| 23 september tot 22 oktober | Mehr (fa) [mehr] |
Mihr | Mithra | zon, vriendschap, liefde | weegschaal | Mīzān (fa) |
Təla (ps) |
30 | herfstbegin |
| 23 oktober tot 21 november | Ābān (fa) [ɒːbɒn] |
Ābān | Apam | beschermer van het water | schorpioen | ʿAqrab (fa) |
Laṛəm (ps) |
30 | |
| 22 november tot 21 december | Āzar (fa) [ɒːzær] |
Ādur | Atar | vuur | beschermer | Qaus (fa) (= "Bogen") |
Lindəi (ps) |
30 | |
| 22 december tot 20 januari | Déi (fa) [dej] |
Day | Dino | schepper | steenbok | Jadi (fa) |
Marġumai (ps) |
30 | winterbegin |
| 21 januari tot 19 februari | Bahman (fa) [bæhmæn] |
Wahman | Wahuman | goede gedachten | waterman | Dalv(a) (fa) (= "Eimer") |
Salwāġa (ps) |
30 | |
| 20 februari tot 20 maart | Esfand (fa) [esfænd] |
Spandarmad | Spendaramd | bescheidenheid | vissen | Ḥūt (fa) |
Kab (ps) |
29 of 30 | afhankelijk van schrikkeljaar |
Wie der iranische, so begann auch der numanische Kalender im alten Rom bis 152 v. Chr. mit der Frühlings-Tagundnachtgleiche, was sich noch in den Monatsnamen September (ursprünglich der 7.) bis Dezember (ursprünglich der 10. Monat) widerspiegelt.
Am 24. Juli 2006 beantragte Kurosh Niknam, der Abgeordnete der Zoroastrier im iranischen Parlament, den Namen des fünften Monats offiziell von "Mordad" in "Amordad" zu ändern, da die gegenwärtige Bezeichnung des Monats nicht den historischen Wurzel entspreche. Er begründete seinen Antrag damit, dass der ursprüngliche Name des Monats "Amordad" war, was so viel wie "unsterblich" bedeute. Der gegenwärtige Name "Mordad" ist eine abgewandte Form des Namens "Amordad" und kommt im Persischen dem Verb "mordan", (Persisch: (fa) ) also "sterben", was das genaue Gegenteil der ursprünglichen Bedeutung des Monats ist, sehr nahe. [3]
Schrikkeljaren
Het systeem om schrikkeljaren te bepalen is zeer accuraat. De jaren worden gegroepeerd in een aantal cycli :
- een grote cyclus van 128 jaar, samengesteld uit kleine cycli van respectievelijk 29, 33, 33 en 33 jaar ;
- een grote cyclus van 132 jaar, samengesteld uit cycli van respectievelijk 29,33, 33 en 37 jaar ;
- een zeer grote cyclus, samengesteld uit 21 opeenvolgende cycli van 128 jaar, gevolgd door een cyclus van 132 jaar. Totaal bevat deze cyclus 2820 jaren.
Elke kleine cyclus begint met 4 gewone jaren. Daarna volgt een schrikkeljaar en daarna volgt een schrikkeljaar om de vier jaren tot en met het laatste jaar van de kleine cyclus. Voor elk van de 21 cycli van 128 jaar zijn er zo 31 schrikkeljaren. Voor de laatste grote cyclus van 132 jaar tellen we op deze manier 32 schrikkeljaren. Dit geeft in totaal (21 x 31) + 32 = 683 schrikkeljaren en 2137 normale jaren in de zeer grote cyclus. Dit geeft voor de zeer grote cyclus een gemiddelde jaarlengte van 365,24219852. Dit sluit zo goed aan bij het actuele tropische jaar van 365,24219878 dagen, dat er pas per 3,8 miljoen jaar een dag verschil zal optreden tussen de kalender en het zonnejaar.
Het patroon van normale en schrikkeljaren dat begon in 1925, zal zich pas opnieuw herhalen in het jaar 4745. De Perzische kalender is een zonnekalender en is niet gesynchroniseerd met de maanfasen.
| Kalendersystemen |
|---|
|
In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar |
- º de exacte dag in de gregoriaanse kalender schommelt wegens de vershillende schrikkeljaren.
- º De Middelperzische kalender kent de schrikkelmaand Frawardīgān nog.
- º http://www.fravahr.org/spip.php?breve11