Egyptische kalender

De Egyptische kalender die in het Oude Egypte in gebruik was, telde 12 maanden van 30 dagen. Deze waren ingedeeld in drie seizoenen van vier maanden. Aan deze 360 dagen werden nog vijf dagen toegevoegd, zodat het kalenderjaar in totaal 365 dagen telde. Aangezien geen schrikkeldag werd toegevoegd, behield het jaar een constante lengte van 365 dagen, maar verschoof het door zonnejaar.

Drie seizoenen

	Akhet (overstroming)	Peret (zaaitijd)	Shemu (oogsttijd)
maand 1	Thoth	Tybi	Pachon
maand 2	Paophi	Mechir	Payni
maand 3	Hathyr	Phamenoth	Epiphi
maand 4	Choiakh	Pharmuti	Mesori

Toegevoegde dagen

Bestand:Calendario egizio.jpg

Egyptische kalender, gebaseerd op overstromingen van de Nijl

De vijf ’toegevoegde’ dagen, Heriu-renpet of epagomenae werden beschouwd als de geboortedagen van enkele goden. Een mythe vertelde dat deze dagen speciaal aan het jaar werden toegevoegd om deze geboortes mogelijk te maken. Ze werden echter als ongeluksdagen beschouwd. Vooral op de geboortedag van Seth kon men maar beter niets ondernemen. De geboortedagen van de goden waren:

dag 1 Osiris
dag 2 Isis
dag 3 Seth
dag 4 Nephthys
dag 5 Horus de Oudere

Deze vijf dagen samen vormden een korte dertiende maand. Het was een ongelukkige periode, omdat het Nijlwater op zijn allerlaagste peil stond, wat insectenplagen meebracht die zich samen met de koude noordenwind verplaatsten. Bovendien verkeerde iedere weldenkende Egyptenaar in bange afwachting of de ster Sopdet wel terug zou verschijnen en aldus de komst van de nieuwe vruchtbare Nijlvloed aankondigen. Het bijgeloof rond het ongeluksgetal 13 zou volgens sommigen hiervan afkomstig zijn.

Verschuiving

Omdat er geen schrikkeldagen waren, liep deze kalender steeds meer uit de pas met de seizoenen. De Egyptenaren wisten dit reeds eeuwen, want ze gebruikten daarnaast nog een andere kalender, die gebaseerd was op de jaarlijkse overstroming van de Nijl, en de daarmee samenvallende heliakische opgang van de ster Sirius, genaamd (Sopdet). Dit heette volgens Plutarchus zwangere vrouw en werd in het Grieks overgenomen als Sothis. In de Egyptische geschiedenis wordt een aantal keer de burgerlijke datum vermeld waarop het Sothisfeest toen viel. Historici gebruiken dit als ijkpunten voor de chronologie van het Oude Egypte. Zonder schrikkeldagen keerde het Sothisfeest om de 1460 jaar (een Sothisperiode) naar dezelfde dag terug. Pas onder de regering van Ptolemaios III werd er in het jaar 237 v.Chr. een schrikkeldag als zesde Heriu-renpet-dag aan de officiële administratieve kalender toegevoegd. Beide kalenders bleven naast elkaar in gebruik. Na de dood van Ptolemaios III werd het gebruik van de schrikkeljaren in de officiële kalender Egyptische administratie stopgezet.

Pas keizer Augustus zou in het jaar 26 v.Chr. de kalenderhervorming van Ptolemaios III weer invoeren, om zo de (aangepaste) Egyptische en de Juliaanse kalender kalender in gelijke tred te laten lopen.^{[N 1]}

Deze aangepaste kalenderversie met schrikkeljaren kwam bekend te staan als de Koptische kalender.

Noten

º Het exacte jaar van de kalenderomstelling is niet bewaard in een bron uit die tijd. Daarom werden de jaren 30 v.Chr. en 26 v.Chr. gezien als de jaren waarin deze werd ingevoerd. Enkel het jaar 26 v.Chr. schijnt overeen te komen met de astronomische berekening van de heliakische opgang van Sirius. Vgl. Jürgen Malitz: Die Kalenderreform Caesars. Ein Beitrag zur Geschichte seiner Spätzeit; in: Ancient Society 18 (1987), p. 103-131