Iraanse kalender

De Iraanse kalender, ook bekend als Perzische kalender of de Jalāli kalender (genoemd naar Jalal ad-Dawlah Malik Sjah, 1055–1092) is een zonnekalender in gebruik in Iran, Koerdistan en Afghanistan. De kalender is een verdere ontwikkeling van de Nouruz-Nameh-kalenders (Nouruz-Nameh = „Boek over het nieuwe jaar”) van Omar Khayyām. De eerste dag van de in deze kalender gebruikte jaartelling (1 Farwardin 1) komt overeen met 21 maart 1079.

Elk jaar begint op de astronomische lente-equinox zoals precies wordt vastgesteld door astronomische observaties uit Teheran (of de 52.5°E meridiaan) en Kabul. In de gregoriaanse kalender schommelt dit tussen 19 en 21 maart. De Iraanse kalender is hierdoor accurater dan de gregoriaanse kalender, maar het de regeling voor de schrikkeljaren is iets moeilijker.

In een cyclus van 33 jaar zijn gewoonlijk acht schrikkeljaren. Gewoonlijk vallen deze om de vier jaar, maar in regelmatige afstanden van 33 jaar komt het schrikkeljaar pas na vijf jaar.

Maanden

De moderne Perzische kalender werd ingevoerd in 1925, waarbij de namen van de maanden zijn gebaseerd op een traditionele kalender uit de 11e eeuw. De kalender bestaat uit 12 maanden, waarvan de eerste zes 31 dagen tellen, de volgende vijf 30 dagen. De laatste maand telt gewoonlijk 29 dagen en in een schrikkeljaar 30 dagen.

Maandnamen

De maandnamen komen overeen met de tekens van de dierenriem, bijvoorbeeld:

Periode	Iraanse maandnaam (Perzisch)	Middelperzich (pahlavi)	Avestisch	Betekenis	Overeenkomstig sterreteken	Afghaans-Perzisch (= Sterreteken)	Pasjto (= Sterreteken)	Dagen	Bemerkingen
21 maart tot 20 april	Farwardin فروردين [færværdin]	Farwardīn	Fravashinam	aandrijvende kracht	ram	Ḥamal حمل	Wrai وری	31	lentebegin
21 april tot 21 mei	Ordibehesjt ارديبهشت [ordiːbeheʃt]	Ardwahisjt	Asha Vahista	waarheid en reinheid	Stier	Saur ثور	Ġwayai غوايي	31
22 mei tot 21 juni	Chordād خرداد [xordɒːd]	Hordād	Haurvata	welbevinden	tweelingen	Jauzā جوزا	Ġbargolai غبرګولی	31
22 juni tot 22 juli	Tir تير [tiːr]	Tīr	Tishtria	regenengel	kreeft	Saraṭān سرطان	Čangaś چينګاښ	31	zomerbegin
23 juli tot 22 augustus	Mordād مرداد [mordɒːd] auch Amordad	Amurdād	Ameretat	onsterfelijkheid	leeuw	Asad اسد	Zmarai زمری	31
23 augustus tot 22 september	Sjahriwar شهريور [ʃæhriːvær]	Sjahrewar	Khesjtravarija	hoogheid	maagd	Sunbula سنبله	Waźai وږی	31
23 september tot 22 oktober	Mehr مهر [mehr]	Mihr	Mithra	zon, vriendschap, liefde	weegschaal	Mīzān میزان	Təla تله	30	herfstbegin
23 oktober tot 21 november	Ābān آبان [ɒːbɒn]	Ābān	Apam	beschermer van het water	schorpioen	ʿAqrab عقرب	Laṛəm لړم	30
22 november tot 21 december	Āzar آذر [ɒːzær]	Ādur	Atar	vuur	beschermer	Qaus قوس (= „boog”)	Lindəi ليندۍ	30
22 december tot 20 januari	Déi دی [dej]	Day	Dino	schepper	steenbok	Jadi جدی	Marġumai مرغومی	30	winterbegin
21 januari tot 19 februari	Bahman بهمن [bæhmæn]	Wahman	Wahuman	goede gedachten	waterman	Dalv(a) (دلو(ه (= „emmer”)	Salwāġa سلواغه	30
20 februari tot 20 maart	Esfand اسفند [esfænd]	Spandarmad	Spendaramd	bescheidenheid	vissen	Ḥūt حوت	Kab کب	29 of 30	afhankelijk van schrikkeljaar

Schrikkeljaren

Het systeem om schrikkeljaren te bepalen is zeer accuraat. De jaren worden gegroepeerd in een aantal cycli:

• een grote cyclus van 128 jaar, samengesteld uit kleine cycli van respectievelijk 29, 33, 33 en 33 jaar;
• een grote cyclus van 132 jaar, samengesteld uit cycli van respectievelijk 29, 33, 33 en 37 jaar;
• een zeer grote cyclus, samengesteld uit 21 opeenvolgende cycli van 128 jaar, gevolgd door een cyclus van 132 jaar. Totaal bevat deze cyclus 2820 jaren.

Elke kleine cyclus begint met 4 gewone jaren. Daarna volgt een schrikkeljaar en daarna volgt een schrikkeljaar om de vier jaren tot en met het laatste jaar van de kleine cyclus. Voor elk van de 21 cycli van 128 jaar zijn er zo 31 schrikkeljaren. Voor de laatste grote cyclus van 132 jaar tellen we op deze manier 32 schrikkeljaren. Dit geeft in totaal (21 × 31) + 32 = 683 schrikkeljaren en 2137 normale jaren in de zeer grote cyclus. Dit geeft voor de zeer grote cyclus een gemiddelde jaarlengte van 365,24219852. Dit sluit zo goed aan bij het actuele tropische jaar van 365,24219878 dagen, dat er pas per 3,8 miljoen jaar een dag verschil zal optreden tussen de kalender en het zonnejaar.

Het patroon van normale en schrikkeljaren dat begon in 1925, zal zich pas opnieuw herhalen in het jaar 4745. De Perzische kalender is een zonnekalender en is niet gesynchroniseerd met de maanfasen.

Kalendersystemen

In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar