Zweedse kalender

De Zweedse kalender was een aangepaste versie van de juliaanse en gregoriaanse kalender, die van 1 maart 1700 tot 30 februari 1712 in Zweden, inclusief Finland en de Zweedse Baltische provincies, gebruikt werd met het doel om hierdoor geleidelijk van de juliaanse kalender over te schakelen naar de gregoriaanse kalender.

In november 1699 besloot koning Karel XII de gregoriaanse kalender in Zweden vanaf het jaar 1700 in te voeren. Anders dan in de meeste landen gedaan was, was het niet de bedoeling om het verschil van elf dagen in één keer over te slaan. Het plan was om de volgende elf schrikkeljaren van de juliaanse kalender elke keer de schrikkeldag achterwege te laten en zodoende op 1 maart 1740 gelijk te staan met de gregoriaanse kalender. In die periode zou de datum in Zweden verschillen van alle andere andere landen.

Overeenkomstig het plan werd 29 februari in 1700 weggelaten, maar in de volgende schrikkeljaren (1704 en 1708) week men af van het plan en voegde toch een schrikkeldag toe. Deze vergetelheid was wellicht een gevolg van de Grote Noordse Oorlog (1700-1721) die was uitgebroken. De datum liep in die periode een dag voor op de juliaanse kalender, zoals die in Rusland gebruikt werd, maar tegelijk ook tien dagen achter op de gregoriaanse kalender, zoals die in een groot deel van West-Europa was ingevoerd. Zweedse historici bleven de Zweedse datum gebruiken, wat later meermaals tot verwarring zorgde in de oorlogsgeschiedschrijving.

In januari 1711 besloot Karel XII definitief af te zien van het plan om de kalender geleidelijk aan gelijk te zetten met de gregoriaanse kalender, en terug te keren naar de oude bekende juliaanse kalender. Om weer in de pas van de juliaanse kalender te geraken, voegde men in het schrikkeljaar 1712 na 29 februari ook nog 30 februari in.

Op die manier gold vanaf 1 maart 1712 gold weer de juliaanse kalender. De datum van Pasen werd berekend volgens de methode met de juliaanse kalender. In 1740 voerde Zweden, op voorstel van Celsius, een astronomische bepaling van Pasen in.

In 1753 werd de gregoriaanse kalender, een jaar na Groot-Brittannië, dan toch ingevoerd: 17 februari werd dat jaar onmiddellijk gevolgd door 1 maart. De regels om de Paasdatum volgens de gregoriaanse kalender te berekenen, werden pas in 1844 geaccepteerd.

Gevolgen

Kalenderwijzigingen kunnen tot enige verwarring tot gevolg hebben wanneer men gebeurtenissen dateert die in een ander land gebeurden waar op dat moment een andere kalender gevolgd werd. Een bekend voorbeeld is de Oktoberrevolutie die in Rusland uitbrak op 25 oktober 1917, maar die volgens de gregoriaanse kalender begon op 7 november dat jaar. De gregoriaanse kalender werd pas in februari 1918 in Rusland ingevoerd.

In het geval van de Zweedse kalender, heeft dit een gevolg voor bijvoorbeeld de geboortedag van Carl von Linné: hij werd geboren op 13 mei 1707 volgens de toen geldende Zweedse kalender. In 1732 vermeldde hij in zijn aantekeningen van zijn reis door Lapland zijn geboortedag als 12 mei volgens de toen geldende Juliaanse kalender (oude stijl). Bij zijn overlijden op 10 januari 1778 was de gregoriaanse kalender (nieuwe stijl) reeds ingevoerd en sindsdien wordt Linné’s geboorte herdacht op op 23 mei.

Pasen en de andere ’beweeglijke feestdagen’ die ermee verbonden zijn, werden in Zweden en andere landen op verschillende tijdstippen gevierd, afhankelijk van de kalenderwijzigingen, maar ook afhankelijk van het feit dat Zweden in de jaren 1740-1844 afweek van de regels die waren vastgesteld tijdens de kerkelijke bijeenkomst in 325 in Nicea. In die periode volgde men in Zweden een astronomisch bepaalde lente-equinox en volle maan gebruikt.

Weblinks

• Roscoe Lamont, The Reform of the Julian Calendar, Popular Astronomy 28 (1920) 18-32, p. 24-25.

Kalendersystemen

In gebruik: Armeens • Assyrisch • Bahá'í • Berbers • Chinees • Ethiopisch • Georgisch • Gregoriaans • Hindoe • IJslands • Indiaas • Iraans • Islamitisch • Joods • Juliaans • Koptisch • Liturgisch • Maçonniek • Samaritaans • Thai • Tibetaans Oude kalenders: Attisch • Azteeks • Egyptisch • Georgisch • IJslands • Maya • Macedonisch • Quakers • (Frans) Republikeins • Romeins • Runen • Tabotkalender (rasta) Voorgestelde kalenders of kalenderhervormingen: Darische kalender • Maréchal-kalender • New Earth Calendar • Positivistenkalender • Sovjetisch Kalenderberekening: epacta • cyclus van Meton • gulden getal • indictie • martelaarsboekletter • zondagsletter • zonnecirkel Jaartelling: Ab Urbe Condita • Anno Diocletiani • Anno Mundi (Byzantijns) • Boeddhistisch • Christelijke jaartelling • Olympiade • Seleucidische jaartelling Verwante thema’s: Dionysische Paasperiode • juliaanse dag • oude Nederlandse maandnamen • schrikkeljaar